/Οι δήμιοι φέρνουν πέτρες, ο Θεός γράφει στην άμμο/
Ο πιο γνωστός Σκανδιναβός ποιητής, που “έπαιζε” για χρόνια στα φαβορί, βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2011 με… 20 λεπτά καθυστέρηση
“Σέρνομαι σαν άγκυρα στον πυθμένα της θάλασσας. / Και τι δεν πιάνω που δεν το χρειάζομαι. / Κουρασμένη αγανάκτηση, κυρωμένη αυτοεγκατάλειψη. / Οι δήμιοι φέρνουν πέτρες, ο Θεός γράφει στην άμμο”. Είναι ένα δείγμα από την ποίηση του 80χρονου Τούμας Τράνστρεμερ, του Σουηδού ποιητή που κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2011.
Ο Τράνστρεμερ, ο πιο γνωστός Σκανδιναβός ποιητής, “έπαιζε” για χρόνια στα φαβορί. Μόνο που φέτος τα στοιχήματα τον ήθελαν στη δεύτερη θέση, αφού την πρώτη καταλάμβανε ο Σύρος ποιητής Αδωνις. Εκείνοι που ποντάριζαν στον τελευταίο έβλεπαν πίσω από μια τέτοια επιλογή την “αραβική άνοιξη”.
Η Σουηδική Ακαδημία όμως στράφηκε φέτος στο εσωτερικό της χώρας της, δίνοντάς της το έκτο Νόμπελ στην ιστορία του θεσμού (από το 1901) και το πρώτο ύστερα από 37 χρόνια, το 1994, όταν το είχαν μοιραστεί οι Εϊβίντ Τζόνσον και Χάρι Μάρτινσον.
Ενα μικρό, προφανώς τυχαίο, “καψώνι” έσβησε για είκοσι μόλις λεπτά τις ελπίδες του Σουηδού ποιητή και φέτος για το Νόμπελ.
Συνήθως ο γενικός γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας τηλεφωνεί στον νέο νομπελίστα στις 12.30 ακριβώς. Το τηλέφωνο του Τράνστρεμερ χτύπησε στη μία παρά δέκα? Λίγο αργότερα το σπίτι του γέμισε από δημοσιογράφους.
“Ηταν μεγάλη ανακούφιση” δήλωσε η κόρη του για λογαριασμό του πατέρα της, ο οποίος ύστερα από ένα εγκεφαλικό το 1990 βρίσκεται σε αναπηρικό καροτσάκι και έχει χάσει τη φωνή του.
Ο Τούμας Τράνστρεμερ (γενν. το 1931 στη Στοκχόλμη) ανήκει στον ευρύτερο χώρο του μοντερνισμού, με καθαρό και φυσικό λυρικό λόγο. Θεωρείται δεξιοτέχνης δύσκολων ποιητικών μορφών, όπως η σαπφική στροφή και το χαϊκού.
Ο νομπελίστας ομότεχνός του Γιόζεφ Μπρότσκι τον έχει χαρακτηρίσει “ποιητή πρωταρχικής σημασίας και απίστευτης ευφυΐας”. Στο σκεπτικό της η Σουηδική Ακαδημία αναφέρει: “Με τις πυκνές, διαφανείς εικόνες του μας επιτρέπει να κοιτάξουμε την πραγματικότητα με μια ματιά”.
“Το μόνο που θέλω να πω αστράφτει απρόσιτο” έχει γράψει ο ίδιος, μεταφρασμένος σε 50 γλώσσες. Στα ελληνικά κυκλοφόρησε το 2000 η ποιητική του συλλογή “Η πένθιμη γόνδολα” (εκδ. Νεφέλη).
Με την ευκαιρία εκείνης της έκδοσης είχε ταξιδέψει στην Αθήνα. Η ίδια συλλογή συμπεριλήφθηκε στην έκδοση “Τα ποιήματα” (εκδ. Printa, 2004), με τις 13 μέχρι τότε ποιητικές συλλογές του. Μεταφραστής ήταν ο Βασίλης Παπαγεωργίου, καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας, Δημιουργικής Γραφής και Δραματουργίας στο σουηδικό Πανεπιστήμιο Vaxjo και φίλος του Τράνστρεμερ.
“Λυρική φωνή”
“Είναι μια λυρική φωνή, η οποία είναι φυσικότατη και απλή. Κρύβει μέσα της μια καταφατική αντίληψη για τον κόσμο. Χωρίς να έχει τις σουρεαλιστικές εικόνες του Ελύτη, αλλά με εξίσου πολύ δυνατές μεταφορές, αναιρεί τα όρια του κόσμου” μας είπε, σε τηλεφωνική επικοινωνία μαζί του, από τη Βοστόνη όπου βρισκόταν χθες.
Η φύση στην ποίησή του αιφνιδιάζει με τις απρόσμενες εικόνες της. “Του αρέσουν οι μεγάλες εκτάσεις, ό,τι εκτείνεται στο άπειρον, είτε είναι η φύση είτε ο άνθρωπος” τονίζει ο μεταφραστής του, ο οποίος εντοπίζει το τραγικό στην ποίηση του Τράνστρεμερ και το κοινό στοιχείο του με τον Ελύτη.
“Το τραγικό βρίσκεται στο ότι σ’ αυτό το άπειρο δεν υπάρχει ένα μεταφυσικό όριο. Με αυτή την έννοια υπάρχει μια τραγική συνείδηση ότι ο άνθρωπος στέκει μόνος στο σύμπαν. Αλλά αυτό αντί να τρομάζει, όπως συμβαίνει σε πολλούς υπαρξιακούς ποιητές και μοντερνιστές, σ’ εκείνον δημιουργεί ευφορία. Εδώ έχει κάτι κοινό με τον Ελύτη ? ”αυτός ο κόσμος ο μικρός ο μέγας””.
Η αγάπη για τη μουσική, οι σπουδές ψυχολογίας και η εργασία του ως ψυχολόγου έχουν παίξει τον ρόλο τους στο έργο του.
