«Ξεφύλλιζα χαρακτήρες ενοίκων μέσα από τα διάσπαρτα ίχνη τους», λέει η Κλεοπάτρα Χαρίτου για την έκθεση φωτογραφιών από το οικοδομικό συγκρότημα της Αλεξάνδρας, που ξεκινά την Πέμπτη
Ενα τραπέζι, με πιάτα, τσαγερό, έναν δίσκο και μια εφημερίδα, λες και περιμένει από στιγμή σε στιγμή εκείνους που συνήθιζαν να κάθονται γύρω του.
Ενας τοίχος με εμφανή τα σημάδια από τα δεκάδες καδράκια που αφαιρέθηκαν αφήνοντας τα ίχνη τους. Ενα ζευγάρι πατερίτσες…
Είναι εικόνες που σκιαγραφούν τη ζωή και την καθημερινότητα των ενοίκων των πολύπαθων προσφυγικών πολυκατοικιών της λεωφόρου Αλεξάνδρας.
Είναι οι μικρές προσωπικές ιστορίες της μεγάλης Ιστορίας των ανθρώπων εκείνων που βίωσαν την προσφυγιά και τον ξεριζωμό. Αυτές ακολούθησε η φωτογράφος Κλεοπάτρα Χαρίτου και το αποτέλεσμα, 90 περίπου στιγμιότυπα από τα εκατοντάδες καρέ που τράβηξε, λίγο πριν κλείσει οριστικά ο κύκλος των Προσφυγικών, θα δούμε, από την ερχόμενη Πέμπτη έως τις 6 Μαΐου, στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς).
Οι φωτογραφίες από τα Προσφυγικά της Κλεοπάτρας Χαρίτου, εκτυπωμένες σε χαρτί ακουαρέλας, μοιάζουν με ζωγραφικούς πίνακες
Αν τη ρωτήσεις τι της έκανε μεγαλύτερη εντύπωση από τους εσωτερικούς χώρους των Προσφυγικών θα απαντήσει: τα πολλά και έντονα χρώματα, με τα οποία έβαφαν απλόχερα οι πρόσφυγες τους κοινόχρηστους χώρους, ίσως για να ζωηρέψουν την καινούργια τους ζωή.Τα Προσφυγικά έχουν πολυφωτογραφηθεί. Ομως η δουλειά της Κλεοπάτρας Χαρίτου, με σπουδές φωτογραφίας σε Νέα Υόρκη και Λονδίνο, με επτά ατομικές εκθέσεις και συνεργασίες σε γνωστές κινηματογραφικές ταινίες, είναι διαφορετική. Δεν αποτυπώνει απλώς τον χώρο και τα αντικείμενα, αλλά συλλαμβάνει κάτι από την ψυχή των πραγμάτων και των ανθρώπων. Βρέθηκε εκεί τυχαία, το 2000, όταν ανέλαβε από την Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου να φωτογραφίσει τις φθορές των διαμερισμάτων.
Ηταν τότε που η ΚΕΔ αγόρασε 228 από τα 240 συνολικά διαμερίσματα από τους απογόνους των προσφύγων, οι οποίοι εγκατέλειψαν οριστικά την Αλεξάνδρας. Με τα ισάριθμα κλειδιά που της δόθηκαν η φωτογράφος ξεκλείδωνε προσωπικές ιστορίες. «Σαν αδιάκριτος κλειδοκράτορας», λέει, «ξεφύλλιζα χαρακτήρες ενοίκων μέσα από τα διάσπαρτα ίχνη τους και απομόνωνα λεπτομέρειες από τη ζωή που είχαν ζήσει και αφήσει πίσω τους. Κάθε πόρτα που άνοιγα, αποκάλυπτε κι από ένα δακτυλικό αποτύπωμα της Ιστορίας».
Τα σημάδια της ζωής των ενοίκων τράβηξαν το ενδιαφέρον της φωτογράφου και την οδήγησαν και σε μια παράλληλη δουλειά, αμιγώς καλλιτεχνική, την οποία θα δούμε χωρισμένη σε δύο ενότητες. Στην πρώτη, «Κλιμακοστάσια», οι φωτογραφίες απεικονίζουν την αρχιτεκτονική των κτιρίων, την καλαισθησία και την αρχιτεκτονική καλλιγραφίας της εποχής τους.
Το συγκρότημα των οκτώ προσφυγικών πολυκατοικιών της Αλεξάνδρας, με τις τρύπες από τις σφαίρες των Δεκεμβριανών σήμερα, οικοδομήθηκε μεταξύ 1933 και 1935, σε οικόπεδο που παραχωρήθηκε από τον Δήμο Αθηναίων, βάσει σχεδίων των αρχιτεκτόνων Κίμωνα Λάσκαρι και Δημήτριου Κυριακού, σε γραμμή «μπαουχάουζ». Τα λειτουργικά λιτά διαμερίσματα αποτελούν σαν σύνολο ένα χαρακτηριστικό δείγμα μοντέρνας αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα και το πρώτο δείγμα λαϊκής πολυκατοικίας. Είναι λάθος, λέει η Κλεοπάτρα Χαρίτου, ότι χαρίστηκαν στους Μικρασιάτες πρόσφυγες. Αγοράστηκαν. Το αποδεικνύει μια σειρά εγγράφων που μαζί με τα παλιά κλειδιά των διαμερισμάτων θα παρουσιαστούν στην έκθεση πάνω σε ένα μαύρο πίνακα.
Η δεύτερη ενότητα, «Διαμερίσματα», αφορά καρέ από το εσωτερικό των σπιτιών και σκιαγραφούν τη ζωή των ενοίκων, μέσα από τα εναπομείναντα αντικείμενά τους.
Οι φωτογραφίες, εκτυπωμένες σε χαρτί ακουαρέλας, μοιάζουν με ζωγραφικούς πίνακες. «Μια ενδοσκοπική παραλλαγή ενός μοντερνιστικού θέματος», λέει ο Αγγλος ιστορικός Τέχνης και Φωτογραφίας Ιαν Τζέφρι. Επιπλέον, κείμενα του δημοσιογράφου Νίκου Βατόπουλου και της φιλολόγου Γαρυφαλλιάς Αναστασοπούλου περιλαμβάνονται στον κατάλογο της έκθεσης.
«Δοχεία ζωής»
«Τα σπίτια είναι δοχεία ζωής. Αντιμετώπισα τα Προσφυγικά της Αλεξάνδρας σαν ανθρώπινα σώματα μέσα στα οποία ψηλάφησα τη μνήμη και συνάντησα ενδείξεις ζωής, παρά την εγκατάλειψη και την παρακμή» (Κλεοπάτρα Χαρίτου)
ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ
dirouboula@pegasus.gr
Πηγή: Έθνος
