της Ειρήνης Μητροπούλου
Η εξέγερση στην πλατεία Ταξίμ δεν έχει μεγάλη σχέση με τον παρωχημένο διχασμό ανάμεσα σε ισλαμιστές και υπερμάχους του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους. Είναι, πάνω από όλα, ένας αγώνας για πλουραλισμό εναντίον του αυταρχισμού του Ερντογάν, μέσα σε μια σύγχρονη Δημοκρατία, λένε στο ΒΗΜΑ τέσσερις Τούρκοι ειδικοί.
«Η εξέγερση είναι το αποτέλεσμα μια σωρευτικής διαδικασίας. Σημαντικό τμήμα του πληθυσμού δυσφορεί για την σταδιακή πορεία του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), υπό την ηγεσία του Ερντογάν, προς μια μορφή λαϊκισμού και νεοφιλελεύθερου αυταρχισμού», μας λέει ο δρ. Ετέμ Ελντέμ, ιστορικός στο πανεπιστήμιο του Βοσπόρου.
«Αυτά συνδέονται με τον αυξανόμενο συντηρητισμό, με μέτρα που θεωρούνται ισλαμιστικά (περιορισμό στο αλκοόλ, περισσότερες ώρες θρησκευτικών στα σχολεία κλπ), με την νεο-οθωμανική ρητορική, με πιέσεις στον Τύπο και στη Δικαιοσύνη, με την βίαιη καταστολή της αστυνομίας, και με την μεταμόρφωση του αστικού τοπίου της Κωνσταντινούπολης», συνεχίζει ο Ελντέμ.
«Υπό αυτή την έννοια, η διαμαρτυρία στο πάρκο Γκεζί και η ακραία βία με την οποία προσπάθησε να την καταστείλει η αστυνομία, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Ενα σημαντικό ζήτημα είναι ο κίνδυνος να «καπελώσουν» το κίνημα εθνικιστικές και νεο-κεμαλιστές, πανταχού παρόντες στην Ταξίμ, όπως δείχνουν οι τουρκικές σημαίες, οι εικόνες και τα σύμβολα που ανάγονται στον Ατατούρκ.
Αλλά η απλοϊκή θεώρηση της σύγκρουσης σαν αντιπαράθεση κεμαλιστών/ ισλαμιστών παραβλέπει εντελώς το γεγονός ότι η εξέγερση είναι, ή θα έπρεπε να είναι, αντιπολίτευση για τον τρόπο με τον οποίον η κυβέρνηση του Ερντογάν επιχειρεί να χρησιμοποιήσει τις κατά τα άλλα νόμιμες εκλογικές επιτυχίες της για να επιβάλει τη θέλησή της με έναν όλο και πιο αυθαίρετο, και αυταρχικό τρόπο», καταλήγει ο Ελντέμ.
«Το γεγονός ότι οι διαμαρτυρίες στρέφονται κατά του ίδιου του πρωθυπουργού και όχι του ΑΚΡ, δείχνει ότι περισσότερο από ο,τιδήποτε άλλο αιτία της οργής είναι η αλαζονεία και ο αυταρχισμός του Ερντογάν… Η πλατεία Ταξίμ γκρέμισε την εικόνα του ως πανίσχυρου ηγέτη», εκτιμά ο Ιλτέρ Τουράν του πανεπιστημίου Μπιλγκί, στην Κωνσταντινούπολη.
Εδώ βλέπουμε μια αντιπαράθεση μεταξύ του πρωθυπουργού και του κόσμου. Οι πολίτες είπαν «αρκετά». Οι διαδηλώσεις τροφοδοτήθηκαν κυρίως από τον αυταρχισμό του Ερντογάν. Ηθελε να απαγορεύσει τις αμβλώσεις, κατάφερε να περάσει την απαγόρευση της πώλησης αλκοόλ σε ενήλικες μετά τις 10 το βράδυ. Προσπαθεί να κάνει μια πολιτική επανάσταση εισάγοντας προεδρικό σύστημα. στην Τουρκία, για να εκλεγεί ο ίδιος πρόεδρος του χρόνου. Και τέλος, η αστυνομική βία απέναντι σε ειρηνικούς διαδηλωτές εξαγρίωσε τον κόσμο… Ρίξανε έναν τόνο δακρυγόνα σε ανθρώπους που θέλουν να σώσουν τα δέντρα στο πάρκο Γκεζί, και την δημοκρατία μας», λέει στο ΒΗΜΑ ο Κοράϊ Τσαλισκάν, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Βοσπόρου.
«Οι διαδηλωτές είναι κυρίως νέοι άνθρωποι από την μεσαία αστική τάξη. Δεν έχουν κάποιο συγκεκριμένο ιδεολογικό ή πολιτικό υπόβαθρο. Απαιτούν πιο συμμετοχική Δημοκρατία, σεβασμό στον τρόπο της ζωής τους, στις επιλογές τους, και στην προσωπική αξιοπρέπεια», μας λέει ο Οζγκούρ Ουνλουχισαρτζικλί, διευθυντής στο γραφείο του German Marshall Fund, στην Αγκυρα.
«Δεν είναι σαφές, ακόμα, το πώς θα επηρεάσουν οι διαδηλώσεις την τουρκική πολιτική. Γνωρίζουμε ότι υπάρχει τώρα μια νέα δύναμη, που δεν ελέγχεται από κανένα πολιτικό κόμμα, Αυτή είναι μια δύναμη πρωτοφανής στην Τουρκία, ένα αστικής πολιτικής διαμαρτυρίας, κυρίως από νέους ανθρώπους. Μετά από αυτό το σημείο θα είναι πολύ δύσκολο για τον Ερντογάν να εφαρμόσει το σχέδιό του να μετατρέψει την Τουρκία σε μια προεδρική Δημοκρατία, με υπερ-συγκέντρωση εξουσιών στα χέρια του προέδρου», καταλήγει ο Ουνλουχισαρτζικλί.
