Η σκηνοθέτης Dee Rees (Pariah) μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη το μυθιστόρημα της Hillary Jordan και ζωντανεύει μία βαθιά ανθρώπινη, σκληρή αλλά και αναπάντεχα τρυφερή, συγκλονιστική ιστορία με πρωταγωνιστές τους καταπληκτικούς Jason Clarke (Zero Dark Thirty), Carey Mulligan (An Education), Garrett Hedlund (TRON: Legacy), Rob Morgan (Stranger Things), Mary J. Blige,) και Jason Mitchell (Contraband). Δύο οικογένειες στον αγροτικό αμερικάνικο Νότο, οι λευκοί ιδιοκτήτες γης και οι μαύροι αγρότες που την καλλιεργούν, βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της επικής, ανθρώπινης, ταινίας για όλα όσα χωρίζουν και ενώνουν τους ανθρώπους. Οι δυνατές ερμηνείες και η κεντημένη αφήγηση ρίχνουν φως σε μία σκοτεινή περίοδο του αμερικάνικου νότου που μαστιζόταν από τις φυλετικές διακρίσεις αλλά και τις συνέπειες του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, όπως αποτυπώνονται σε όσους επιβίωσαν και επέστρεψαν. To Mudbound: Δάκρυα στον Μισισιπή τιμήθηκε με την διπλή υποψηφιότητα για την Mary J. Blige, τόσο για την ερμηνεία στην ταινία (Β’ Γυναικείου ρόλου), όσο και για το Mighty River, το τραγούδι που έγραψε, την φωτογραφία και το (διασκευασμένο) σενάριο των Virgil Williams και Dee Rees.
Σύνοψη:
Η οικογένεια McAllan έχει μόλις αφήσει την ήρεμη, πολιτισμένη ατμόσφαιρα του Μέμφις και βρίσκεται εντελώς απροετοίμαστη απέναντι στις σκληρές απαιτήσεις της αγροτικής ζωής στο δέλτα του Μισισιπή. Παρά τα μεγαλεπήβολα όνειρα του Henry McAllan (Jason Clarke), η γυναίκα του Laura (Carey Mulligan) παλεύει να διατηρήσει την πίστη της στο μάταιο εγχείρημα του συζύγου της και να μεγαλώσει τις δύο κόρες της. Εντωμεταξύ, ο Hap και η Florence Jackson (Rob Morgan, Mary J. Blige), οι μαύροι μισθωτοί καλλιεργητές που έχουν δουλέψει τη γη για χρόνια, παλεύουν να πετύχουν το δικό τους μικρό όνειρο παρά τους αμείλικτους κοινωνικούς περιορισμούς. Ο πόλεμος ανατρέπει τα σχέδια των δύο οικογενειών με την επιστροφή των αγαπημένων τους, του Jamie McAllan (Garrett Hedlund) και του Ronsel Jackson (Jason Mitchell), οι οποίοι αναπτύσσουν μία δυνατή φιλία που προκαλεί την κοινωνία στην οποία ζουν.
Σημείωμα σκηνοθέτη
Το Mudbound έχει να κάνει με την κοινωνική τάξη, τη φιλία και τον ατελείωτο αγώνα ενάντια στη γη. Παρ’ όλο που είναι τοποθετημένο στον μεταπολεμικό νότο, το προσέγγισα σαν μια πρωτοποριακή ιστορία και σκηνοθέτησα την αφήγηση σαν γουέστερν. Οι χαρακτήρες έρχονται αντιμέτωποι με ένα τοπίο που μοιάζει προσωποποιημένο, καθώς η λάσπη, ο ήλιος, η βροχή τους ανταγωνίζονται συνεχώς.
Όπως οι συζητήσεις για φυλετικά ζητήματα και θέματα ανισότητας σε αυτή τη χώρα, έτσι και η οικογένεια McAllan και η οικογένεια Jackson μοιάζουν βαλτωμένες στις προκαταλήψεις και στη μισαλλόδοξη ιεραρχική δομή που τους επιβάλλει η Αμερική. Για κάθε μικρή πρόοδο που σημειώνει κάποιος χαρακτήρας καθώς προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο, υπάρχει μια μεγαλύτερη ανατροπή που τους βυθίζει στην αμφιβολία και τον αγώνα.
Η ταινία έχει να κάνει με το να μην μπορείς να επιστρέψεις στο σπίτι σου, με το πώς η οικογένεια, χωρίς να το υποπτεύεται, μπορεί να σε πνίξει. Έχει να κάνει με το τι σημαίνει να είσαι πολίτης, μιας χώρας, ενός μέρους και της ίδιας της γης.
Dee Rees
Στον πυρήνα του
Δύο οικογένειες, μια μαύρη και μία λευκή, παλεύουν να επιβιώσουν σε μια απομακρυσμένη βαμβακοφυτεία στο δέλτα του Μισισιπή και δένονται με ισχυρά δεσμά όταν δύο από τα μέλη τους θα επιστρέψουν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και θα βρουν κοινά, παρά τις προκαταλήψεις. Σκηνοθετημένο από την Dee Rees, το Mudbound: Δάκρυα στον Μισισιπή είναι μια στοχαστική ματιά στο μυθιστόρημα της Hillary Jordan, καθώς εξερευνά αμείλικτες αλήθειςς για φυλετικά θέματα, την οικογένεια, την ερωτική αγάπη, την κληρονομιά.
Πριν το Mudbound: Δάκρυα στον Μισισιπή γίνει ταινία, ήταν η λογοτεχνική επιτυχία της Hillary Jordan, που εκδόθηκε το 2008 και έγινε τεράστια επιτυχία σε όλο τον κόσμο. Η συγγραφέας εμπνεύστηκε από τις οικογενειακές ιστορίες της μητέρας της που πέρασε έναν χρόνο σε μια απομονωμένη φάρμα χωρίς τρεχούμενο νερό και ηλεκτρισμό. Η ιστορία περιέχει ευρύτερα θέματα και επίπεδα, τα οποία επεξεργάστηκαν ο σεναριογράφος Virgil Williams μαζί με την Dee Rees σε ένα συναισθηματικά πλούσιο σενάριο. Δομημένο γύρω από διαφορετικές φωνές, το Mudbound: Δάκρυα στον Μισισιπή σφύζει από ζωή και ανθρωπιά στην κινηματογραφική του ενσάρκωση, βρίσκοντας την αγάπη, την ελπίδα και την αποδοχή παρά τον πόνο και τους αγώνες της αγροτικής Αμερικής του 1940.
Ο Williams ηλεκτρίστηκε από τις διαφορετικές αφηγηματικές σκοπιές που είχε υιοθετήσει η συγγραφέας, αλλά και την ενσυναίσθηση με την οποία χειρίστηκε τους χαρακτήρες. Το βιβλίο ήταν όμορφο, καθηλωτικό και κινηματογραφικό. «Με έπιασε από τον λαιμό αυτή η περιγραφή της φυλετικής ανισότητας. Είναι η απάντηση αυτής της γενιάς στο To Kill a Mockingbird» λέει ο σεναριογράφος.
Οι φωνές της ιστορίας
Το Mudbound σφύζει από πλούσιους χαρακτήρες. Ο Henry McAllan είναι ένας φιλόδοξος ιδιοκτήτης γης από το Μέμφις που φέρνει την καλλιεργημένη του σύζυγο, Laura, στο δέλτα του Μισισιπή όπου αγοράζει γη για να εκπληρώσει ένα δικό του όνειρο. Ο αδελφός του Jamie, ένα ελεύθερο πνεύμα, ακολουθεί τις λογοτεχνικές και υποκριτικές του επιδιώξεις μέχρι που ξεσπά ο πόλεμος, και βρίσκεται να πολεμά τους Ναζί. Ο Henry, που δεν έχει εμπειρία στην καλλιέργεια της γης, βασίζεται στον γείτονα του και μισθωτό καλλιεργητή, Hap Jackson, του οποίου ο γιος Ronsel έχει πάει επίσης στον πόλεμο.
Εντωμεταξύ, η Laura αγωνίζεται με τη φύση, ενώ θέλει να κρατήσει την οικογένεια της δεμένη, παρά τις δυσχέρειες που κουβαλάει ο Henry, ανάμεσα τους και ο ρατσιστής πατέρας του, που μοιράζεται την καλύβα τους. Η Laura αρχίζει να χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες της Florence, της γλυκομίλητης, δυνατής και υποστηρικτικής γυναίκας του Hap. Επιστρέφοντας από τον πόλεμο, o Jamie και ο Ronsel συνδέονται μέσα από τις τραυματικές εμπειρίες τους στον στρατό. Ο Ronsel βέβαια κυκλοφορεί ως πολίτης δεύτερης κατηγορίας, λόγω της καταγωγής του.
Ο σεναριογράφος Williams επεκτάθηκε στα θέματα της απώλειας και της αθωότητας ειδικά σε ό,τι αφορά την επώδυνη επιστροφή του Ronsel και του Jamie από τον πόλεμο. Επίσης, επενέβη στην κατάληξη της ιστορίας του Ronsel, όπως περιγράφεται στο βιβλίο, και την έκανε λιγότερο αμφιλεγόμενη. «Ανήκω σε μειονότητα και υπάρχουν πολλά παιδιά εκεί έξω που ανήκουν σε μειονότητες και μεγαλώνουν χωρίς πατέρα» σχολιάζει ο σεναριογράφος. «Ο Ronsel χρειαζόταν ένα πολύ ειδικό τέλος αλλιώς δεν θα αναδυόταν ως ήρωας κατά την εκτίμηση μου».
Ο τραχύς χαρακτήρας του παππού McAllan, επίσης, πήρε πιο κεντρική θέση στην αφήγηση της ταινίας απ΄ ότι στο βιβλίο. «Αν έχει από τη μία πλευρά τον Ronsel να εκπροσωπεί έναν αγνό χαρακτήρα, έχει τον Pappy από την αντίθετη πλευρά να ενσαρκώνει το ακραίο φυλετικό μίσος» λέει ο σεναριογράφος. «Τον περιέγραψα ως απάνθρωπο, χωρίς λογική, γιατί ο ρατσισμός το κάνει αυτό, κατά τη γνώμη μου. Δεν υπάρχει λογική για το είδος του μίσους αυτού».
Όταν διάβασε το σενάριο η Rees, ενθουσιάστηκε από τις παράλληλες τροχιές των δύο οικογενειών όπως διαγράφονται στην καρδιά της ιστορίας. Έχτισε μάλιστα πάνω στο σενάριο του Williams και άπλωσε κι άλλο τις οικογενειακές σχέσεις ανάμεσα στους χαρακτήρες πριν ακόμα ξεκινήσει την αναζήτηση ηθοποιών. «Δημιούργησα έναν ομφάλιο λώρο που συνδέει τις δύο οικογένειες μέσα από τη γη που μοιράζονται. Είναι η ιστορία δύο οικογενειών που γραπώνονται από τη γη, παρ’ όλο που είναι αφιλόξενη. Απομονώνονται μαζί και μεγαλώνουν μαζί».
Οι πράξεις των χαρακτήρων μοιάζουν αναπόφευκτα δεμένες, σαν να τις υφαίνει η ίδια η μοίρα. «Όλοι αυτοί οι χαρακτήρες τραβάνε το ίδιο σχοινί και ψάχνουν ισορροπία» λέει η σκηνοθέτης. «Τους ενώνει το γεγονός ότι όλοι παλεύουν». Όταν συνεργάζονται, υποχρεώνονται να εξασφαλίζουν την επιβίωση τους και αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον σαν ανθρώπινα όντα. «Αυτοί οι άνθρωποι ταπεινώνονται από τη γη που τους περικυκλώνει. Άλλωστε, ερχόμαστε από το χώμα κι εκεί καταλήγουμε. Η φύση συνεχίζει, ο κύκλος συνεχίζεται. Η θέση μας στη μεγάλη εικόνα είναι ασήμαντη».
Οι ηθοποιοί
Τη Florence Jackson ενσαρκώνει εντελώς αναπάντεχα η Βασίλισσα της hip hop και της soul, Mary J. Blige. Η καλλιτέχνης δεν έκανε ποτέ οντισιόν, αλλά η Rees ήταν σίγουρη ότι ο ρόλος ήταν τέλειος για εκείνη, αφού ούτως ή άλλως έχει οικειότητα με την κάμερα. Η σκηνοθέτης θαύμαζε την Blige για την ικανότητα της να φαίνεται ευάλωτη και δυνατή την ίδια στιγμή. «Δεν τραγουδάει απλώς, ζει το κάθε τραγούδι, το κάθε συναίσθημα» λέει η σκηνοθέτης. «Ως Florence, δεν είναι απλώς η οικεία εικόνα της δυνατής μαύρης γυναίκας. Πάει πιο πέρα. Όταν λύνει τα μαλλιά της και χορεύει με τον Hap, βλέπουμε την τρυφερότητα της. Κρατάει την οικογένεια δεμένη».
«Όταν είδα τη Florence, είδα όλες τις γυναίκες της οικογένειας μου, τη γιαγιά μου, τη μητέρα μου, τη θεία μου. Μεγάλωσα βλέποντας τες να φροντίζουν την οικογένεια τους και άλλες οικογένειες. Η αγάπη δεν έχει χρώμα. Η αγάπη είναι αγάπη και οι δυνατοί επιβιώνουν με αγάπη».
Η Blige περνούσε δύσκολα στην προσωπική της ζωή, όταν ανέλαβε τον ρόλο, καθώς έπαιρνε διαζύγιο. «Κανείς δεν το ήξερε» λέει η Blige. «Αλλά πέρασα την εμπειρία στον ρόλο». Η καλλιτέχνης μεταμορφώθηκε μέσα από την υποκριτική. «Αυτό που δεν ξέρουν οι περισσότεροι είναι ότι είμαι ντροπαλή. Η υποκριτική είναι δύσκολη τέχνη γιατί πρέπει να γίνεις κάποιος άλλος. Και η Florence δεν έχει σχέση με την Mary J. Blige. Έμαθα ότι δεν πρέπει να είμαι ντροπαλή».
Για τον ρόλο της Laura McAllan, η σκηνοθέτης επέλεξε την υποψήφια για Όσκαρ Carey Mulligan. «Έψαχνα κάποια που θα πέταγε τη ματαιοδοξία για τον ρόλο», σχολιάζει η σκηνοθέτης. Η ηθοποιός λέει για τον χαρακτήρα που υποδύεται: «Η Laura είναι σκληρή και νομίζω ότι καταφέρνει να τα βγάλει πέρα προκειμένου να κάνει τη ζωή υποφερτή για την ίδια και τα παιδιά της» λέει η Mulligan. «Βλέπει πέρα από τον ρατσισμό και την αδικία και δένεται με τη μαύρη γειτόνισσα της. Η σχέση τους γεννιέται σε μία κρίση. Μέσα από αυτές τις εμπειρίες, δένονται πραγματικά. Η Florence παίζει τη μητρική φιγούρα στη ζωή της Laura».
Ο Jason Clarke υποδύεται τον Henry McAllan, τον ιδιοκτήτη φάρμας που έχει στη δούλεψη του τους Jacksons χάρη στην τιμιότητα του Hap. Ο ηθοποιός προετοιμάστηκε για τον ρόλο ακούγοντας ηχογραφημένες ιστορικές διαλέξεις, διαβάζοντας βιβλία για τον νότο και βλέποντας ντοκιμαντέρ. Για να εξοικειωθεί με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, στον οποίο είχε πολεμήσει ο χαρακτήρας που υποδύεται και από τον οποίο επέστρεψε κουτσαίνοντας μόνιμα, ο Clarke διάβασε μαρτυρίες στρατιωτών. Επίσης, ο ηθοποιός συνεργάστηκε στενά με τη σκηνοθέτη για να καταλάβουν την περίπλοκη σχέση του με τον πατέρα του, Pappy, έναν ρατσιστή που υπηρετεί το μίσος, με λόγια και πράξεις.
Για τον ρόλο του Ronsel, η σκηνοθέτης επέλεξε τον ανερχόμενο Jason Mitchell. «Δίνει στον ρόλο ένταση και φως. Όταν γυρίζει από την Ευρώπη, βλέπεις ακόμα τον πόλεμο στα μάτια του» λέει η σκηνοθέτης.
Κεντρική στην ιστορία της ταινίας είναι η προκλητική φιλία ανάμεσα στον Ronsel και τον Jamie McAllan που υποδύεται ο Garrett Hedlund. «Οι κόσμοι τους είναι παράλληλοι» λέει ο Mitchell. «Ο πόλεμος τους αλλάζει για πάντα. Χάνουν καλούς φίλους κι αυτό τους κάνει σκληρούς. Είχε ενδιαφέρον να δεις πόση αγάπη μπορούν να αναπτύξουν δύο άνθρωποι, αφού περάσουν τις ίδιες δυσκολίες».
Ο Mitchell στράφηκε στις αναμνήσεις που είχε από τον παππού του, ο οποίος είχε πολεμήσει στην Κορέα. Μίλησε με τον παππού του και την οικογένεια του για το πώς είναι να γυρνάς από τον πόλεμο. «Έκαναν αυτό που έπρεπε. Επέστρεψε και ενθάρρυνε τη γυναίκα του και τα παιδιά του να πετύχουν όπως κάνει ο Hap στην ταινία. Για μένα ο Ronsel είναι το σύμβολο του παππού μου».
Ο Garrett Hedlund μελέτησε αρκετά για να προετοιμαστεί για τον ρόλο του πιλότου στον πόλεμο. «Ο Jamie δεν έχει επαφή με τον κόσμο όταν τον πρωτοσυναντάμε, είναι καλλιτέχνης και θέλει να γίνει ηθοποιός, αλλά όταν επιστρέφει από τον πόλεμο είναι σαν σκιά» λέει η σκηνοθέτης. «Ξέρεις ότι οι καλύτεροι δεν επιβιώνουν πάντα και βυθίζεται στη λύπη μέχρι που βρίσκει έναν φίλο στο πρόσωπο του Ronsel. Δεν είναι ο άντρας που θέλει ο πατέρας του να είναι και ποτέ δεν θα γίνει όπως ο αδελφός του. Ο Garrett από ονειροπόλος γίνεται φάντασμα».
Ανάμεσα στους πρώτους ηθοποιούς που επιλέχθηκαν για την ταινία ήταν ο Rob Morgan. «Είναι φανταστικός ηθοποιός . Όσες φορές και η γη του υποχωρήσει από την πολλή βροχή, ή στεγνώσει από τον καυτό ήλιο, ο Hap Jackson θα επιστρέψει σ΄αυτή για να καλλιεργήσει ξανά».
Δουλευταράς και υπομονετικός, ο Hap θέλει να αναβαθμίσει την οικογένεια του, αλλά είναι κολλημένος στο χωράφι. «Ο Hap καταλαβαίνει ότι πρέπει να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για την οικογένεια του» λέει ο Morgan. Για να ζωντανέψει τον χαρακτήρα ο Morgan στράφηκε στην ιστορία του παππού του. Ο ίδιος θυμάται να τον στέλνουν στα καπνοχώραφα. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων μάλιστα δεν άναβε κλιματισμό στο ξενοδοχείο του για να μείνει πιστός στην περίοδο της ιστορίας.
Ο 4 φορές υποψήφιος για Όσκαρ Jonathan Banks, υποδύεται τον ακραίο Pappy McAllan, που τον καθιστά από τους πιο απεχθείς χαρακτήρες στην ιστορία του σινεμά. «Ο Pappy παίρνει αξία από την ιδέα ότι είναι ανώτερος» εξηγεί η σκηνοθέτης. «Δεν καταλαβαίνει γιατί δεν τον αγαπούν οι γιοι του, αλλά έχει τρυφερές στιγμές με τα εγγόνια του. Είναι επικίνδυνος για όποιον είναι κοντά του».
Ο Banks αγάπησε τον χαρακτήρα, γνωρίζοντας ότι ο Pappy είναι μάλλον αντιπαθής. «Παρ΄ όλο που ο Pappy είναι απεχθής, είναι ένας σπουδαίος ρόλος» λέει ο ηθοποιός. «Είναι η ενσάρκωση του μίσους, ένας ανίκανος, θυμωμένος άντρας που σκέφτεται μόνο τον εαυτό του. Λειτουργεί με μόνο κριτήριο τον εαυτό του».
Τα στοιχεία της φύσης
Η ταινία γυρίστηκε σε φυσικό περιβάλλον, για να αποδώσει με αληθοφάνεια την ατμόσφαιρα του αυθεντικού αγροτικού νότου. Η φάρμα όπου έγινε το γύρισμα μάλιστα έχει τις γνήσιες καλύβες των αγροτών εκείνης της εποχής, άψογα διατηρημένες. Χρειάστηκε όμως να μεταφερθούν αυτούσιες πιο βαθιά μέσα στο αγρόκτημα για τις ανάγκες της ταινίας. Η σκηνοθέτης σχολιάζει πόσο σημαντικό ήταν που έκαναν γύρισμα μέσα στα αυθεντικά σπίτια εκείνης της εποχής. «Βυθιστήκαμε στη ζωή τότε, που δεν υπήρχε κλιματισμός. Δημιουργικά, μας ωφέλησε που είχαμε περιορισμένο χώρο και χρόνο. Ήμασταν στριμωγμένοι και ιδρωμένοι με τον καλύτερο δυνατό τρόπο».
Η βροχή, η λάσπη και η ζέστη είναι από μόνες τους χαρακτήρες της ταινίας με τον δικό τους αποκαρδιωτικό τρόπο. «Το να ζεις στη φύση έχει να κάνει με το να προσπαθείς να την κρατήσεις έξω, ενώ η φύση βρίσκει τρόπο να εισχωρήσει μέσα» λέει χαρακτηριστικά η σκηνοθέτης. «Στο τέλος, η λάσπη είναι χειρότερη από τη βροχή, γιατί μόλις δημιουργηθεί, προκαλεί καθυστέρηση στα πάντα. Ήταν σκέτη ταλαιπωρία για το συνεργείο και τους ηθοποιούς να κινούνται στη λάσπη». Για τη Mulligan, ήταν η απρόβλεπτη φύση των πραγμάτων που έκανε την κάθε μέρα στο γύρισμα μια νέα περιπέτεια. «Στάζαμε ιδρώτα και δεχόμασταν επιθέσεις από έντομα και την άλλη μέρα τρέχαμε να κρυφτούμε από καταρρακτώδεις βροχές» λέει η ηθοποιός.
Η Rees συνεργάστηκε με τη διευθύντρια φωτογραφίας Rachel Morrison (πρώτη γυναίκα στην ιστορία υποψήφια για Όσκαρ Φωτογραφίας) για να αιχμαλωτίσει την αίσθηση της υπαίθρου. «Με τη φωτογραφία, ήθελα να δείξω ότι όλα εμπόδιζαν τους ανθρώπους, ακόμα και τα δέντρα και το έδαφος» εξηγεί η Rees. «Μέσα από τις εικόνες της, η Rachel δείχνει πώς η γη είναι αδιάφορη για τους κόπους, τα όνειρα και τις φιλοδοξίες του ανθρώπου. Η γη είναι μια δύναμη που ταπεινώνει και μας κάνει ίσους απέναντι στις βασικές ανάγκες: το φαγητό, τη στέγη, την τροφή». Οι δύο τους μελέτησαν ντοκιμαντέρ για εκείνη την εποχή καθώς και έργα φωτογράφων για να αντλήσουν έμπνευση. Η διευθύντρια φωτογραφίας λέει για το όραμα της για την ταινία: «Έχουμε τον πόλεμο, τη φυλετική ένταση, την ανισότητα ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες, είναι ο τέλειος συνδυασμός για ταινία. Ήθελα να κάνω μία πλούσια σε εικόνες ταινία με πρόθεση και νόημα».
Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Dee Rees
Σενάριο βασισμένο στο μυθιστόρημα της Hillary Jordan: Virgil Williams, Dee Rees
Παίζουν: Carey Mulligan, Jason Clarke, Jason Mitchell, Mary J. Blige, Rob Morgan, Jonathan Banks, Garrett Hedlund
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Rachel Morrison
Καλλιτεχνική Διεύθυνση: David J. Bomba
Κοστούμια: Michael T. Boyd
Μοντάζ: Mako Kamitsuna
Μουσική: Tamar-kali
