Της Ειρήνης Βλαστάρη.
Η Κύθνος μας υποδέχεται το Πάσχα στολισμένη στα καλά της , τα Λαμπριάτικα.
Απρίλης λουσμένος στ’ ανοιξιάτικο άρωμα. Αρμονικά τα πράσινα «καμπιά» με το
άφθονο κίτρινο «τσιμπιτό», τις κάτασπρες μαργαρίτες, ματωμένες παπαρούνες και
παχουλές μαντελίνες.
Λάμπει η Χώρα από την πάστρα. Τα σπίτια συγυρισμένα, «μασαρεμένα», όπως
λένε στην τοπική διάλεκτο.. Οι τοίχοι φρεσκοασβεστωμένοι μέσα κι έξω και τα
«ψαράκια» (το διακοσμητικό ασβέστωμα του οδοστρώματος) στον ντουσεμέ του
δρόμου.
Το Μεγάλο Σάββατο ετοιμάζουν και ψήνουν τις πίτες που γίνονται μόνο στην
Κύθνο. Οι Θερμιώτισσες ανοίγουν φύλλο με τον «πλάστη» στο χέρι πάνω στο
πλαστήρι. Μέσα σε λεκάνη ζυμώνουν το ανάλατο φρέσκο Θερμιώτικο «ξυνό»
(μυζήθρα ) , με φρέσκα αυγά της φωλιάς και μπόλικο άνιθο. Σύμφωνα με τον
Πλίνιο, η Κύθνος κατά την αρχαιότητα φημιζόταν για το εκλεκτό τυρί της η καλή
γεύση του οποίου οφειλόταν σε κάποιο βότανο που φύονταν εκεί.
Παλαιότερα τις
φούρνιζαν σε φούρνο αναμμένο με αληφώνους (φρύγανα) . Σήμερα σε σύγχρονους
φούρνους. Μοσχομυρίζει όλη η Χώρα και λίγοι είναι εκείνοι που κρατούν τη
νηστεία εκείνη τη μέρα.
Έχουν ήδη φτιάξει την παραδοσιακή κούνια. Την Κυριακή του Πάσχα, στην πλατεία
του χωριού, έχει ήδη στηθεί η κούνια στην οποία κουνιούνται αγόρια και κορίτσια
τα οποία είναι ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Το λίκνισμα αυτό, «μαμούνι» το
λένε στην τοπική διάλεκτο, ήταν ένας τρόπος προβολής μέσα στην κλειστή κοινωνία
της Χώρας τα προηγούμενα χρόνια. Αυτός ή αυτή που θα κουνήσει κάποιον
δεσμεύεται ενώπιον του θεού και των ανθρώπων για γάμο. Παλιότερα στήνονταν
κούνιες σε όλες σχεδόν τις πλατείες και τις γειτονιές. Αργότερα λιγόστεψαν και
μερικά χρόνια ξεχάστηκε. Το έθιμο της κούνιας αναβιώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος
Χώρας Κύθνου με μεγάλη επιτυχία.
Το ανοιξιάτικο αυτό έθιμο το γιόρταζαν οι αρχαίοι Αθηναίοι στην εορτή της
Αιώρας, προς τιμήν της Ηριγόνης, της ερωμένης του Διονύσου, για να θυμούνται τη
λύτρωσή τους από την κατάρα της, που οδηγούσε τις παρθένες της Αττικής να
κρεμαστούν, όπως κρεμάστηκε κι αυτή μετά το θάνατο του γιου της Στάφυλου. Η
λύτρωση δόθηκε από το μαντείο, με χρησμό που καθιέρωσε το έθιμο της αιώρας.
Οταν οι νέοι «κουνιούνται» οι άλλοι τραγουδούν τα τραγούδια της κούνιας.
Ωραία πού’ ναι τη Λαμπρή
που δένουνε τις κούνιες,
όπου κουνιούνται οι ξανθές
και οι μελαχρινούλες.
Με την καρδιά σας κούνιεμαι
κι εγώ θα σας πληρώσω,
θα βγάλω από την τσέπη μου
μήλο να σας εδώσω.
Χάρη που έχει η Κατερνιώ
π’ ανέβηκε στην κούνια
κι είν’ η αγάπη της εδώ
και θα της πει τραγούδια.
Κουνήσω χαδεμένη μου
κι η μάνα σου σε βλέπει
και μέσα στην καρδούλα της
κρυφό καμάρι σ’ έχει.
Κουνιέται το γαρύφαλο,
κουνιέται το σταθώρι,
κουνιέται και η Αννουσιώ ,
της Αννεζιώς η κόρη,
Οι νέοι όπου σας κουνούν
έχουν μεγάλη χάρη,
Να βοηθήσει ο Θεός
να γίνετε ζευγάρι.
Κράτα την κούνια δυνατά,
καθόλου μη φοβάσαι
και θα σου πω παινέματα,
χρόνια να τα θυμάσαι.
Το βράδυ του Μ. Σαββάτου αναβιώνει το έθιμο του «συγχώριου», δηλαδή όσοι
συγγενείς έχουν αποβιώσαντες, φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα
οποία τα έχει «διαβάσει» , δηλαδή ευλογήσει ο παπάς, και τα προσφέρουν στους
επισκέπτες και τους κατοίκους του νησιού. Έθιμο που ίσως κρατά τις ρίζες του στις
προσφορές των βυζαντινών αυτοκρατόρων στους φτωχούς της αυτοκρατορίας κατά
τη διάρκεια των εορτών.
Το βράδυ της Ανάστασης όλη η οικογένεια μαζεμένη στο τραπέζι θα φάει τη
σούπα που έχει γίνει με το αρνάκι ή το «ριφάδι» (κατσικάκι).
Το παραδοσιακό φαγητό ανήμερα το Πάσχα είναι το αρνί στο φούρνο λεμονάτο με
πατάτες.Στην Κύθνο δεν έφτιαχναν μαγειρίτσα ούτε έψηναν αρνί, όπως γίνεται στην
ηπειρωτική Έλλάδα. Μέλημά τους ήταν ο χορός, το γλέντι στις πλατείες μετά την
περιφορά της Αγάπης. Τα τελευταία χρόνια όμως , επικρατεί το ψήσιμο αρνιού.
Έιρήνη Βλαστάρη
Φωτογραφικό υλικό Έιρήνης Βλαστάρη.
Οι φωτογραφίες με το φούρνισμα της πίτας προσφέρθηκαν από τη Λίτσα
Μπουραντά.
π’ ανέβηκε στην κούνια
κι είν’ η αγάπη της εδώ
και θα της πει τραγούδια.
Κουνήσω χαδεμένη μου
κι η μάνα σου σε βλέπει
και μέσα στην καρδούλα της
κρυφό καμάρι σ’ έχει.
Κουνιέται το γαρύφαλο,
κουνιέται το σταθώρι,
κουνιέται και η Αννουσιώ ,
της Αννεζιώς η κόρη,
Οι νέοι όπου σας κουνούν
έχουν μεγάλη χάρη,
Να βοηθήσει ο Θεός
να γίνετε ζευγάρι.
Κράτα την κούνια δυνατά,
καθόλου μη φοβάσαι
και θα σου πω παινέματα,
χρόνια να τα θυμάσαι.
Το βράδυ του Μ. Σαββάτου αναβιώνει το έθιμο του «συγχώριου», δηλαδή όσοι
συγγενείς έχουν αποβιώσαντες, φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα
οποία τα έχει «διαβάσει» , δηλαδή ευλογήσει ο παπάς, και τα προσφέρουν στους
επισκέπτες και τους κατοίκους του νησιού. Έθιμο που ίσως κρατά τις ρίζες του στις
προσφορές των βυζαντινών αυτοκρατόρων στους φτωχούς της αυτοκρατορίας κατά
τη διάρκεια των εορτών.
Το βράδυ της Ανάστασης όλη η οικογένεια μαζεμένη στο τραπέζι θα φάει τη
σούπα που έχει γίνει με το αρνάκι ή το «ριφάδι» (κατσικάκι).
Το παραδοσιακό φαγητό ανήμερα το Πάσχα είναι το αρνί στο φούρνο λεμονάτο με
πατάτες.Στην Κύθνο δεν έφτιαχναν μαγειρίτσα ούτε έψηναν αρνί, όπως γίνεται στην
ηπειρωτική Έλλάδα. Μέλημά τους ήταν ο χορός, το γλέντι στις πλατείες μετά την
περιφορά της Αγάπης. Τα τελευταία χρόνια όμως , επικρατεί το ψήσιμο αρνιού.
Έιρήνη Βλαστάρη
Φωτογραφικό υλικό Έιρήνης Βλαστάρη.
Οι φωτογραφίες με το φούρνισμα της πίτας προσφέρθηκαν από τη Λίτσα
Μπουραντά.
