Για την Ζωζώ Σαπουντζάκη
του Δαυιδ Ναχμία.
Νοσταλγώ μια εποχή που δεν έζησα, είναι το πιο σύνηθες σλόγκαν που ακούω τόσα χρόνια μετά απ’ τις παραστάσεις. Και μ’ έβαλε σε σκέψεις αυτή η φράση τόσες φορές.
Κανείς δεν ξέρει ακριβώς τι νοσταλγεί όταν η εποχή που δεν έζησε είναι ο εικοστός αιώνας.
Η απάντησή μου συνήθως στους νεώτερους είναι… άμα νοσταλγείς τόσο πολύ εκείνη την εποχή, παρακάλεσε τον οδοντίατρο να σου τραβήξει το δόντι χωρίς νάρκωση και σβήσε και το Air Condition τον Ιούλιο, να έχεις μία ρεαλιστική άποψη αυτού που νοσταλγείς…
Όταν όμως θα το ακούσω αυτό από κορίτσια, έχω συνήθως λίγη ώρα μπροστά μου ενώ χρειάζεται ώρες πολλές για να τους εξηγήσω πόσο άδικα σπρωγμένη στο περιθώριο ήταν στην ηλικία τους, η τότε γυναίκα εκείνους τους καιρούς.
Πόσες γυναίκες δεν εξαναγκάστηκαν να πνίξουν τα ταλέντα και τα όνειρά τους στον κουβά με το σφουγγαρόπανο για να καταφάσκει όλο και περισσότερο, η ανωτερότητα ενός ανθρώπου που θεωρούσε εκ προοιμίου πως εκείνη η τυχαία συγκυρία που τον έφερε στη γη αρσενικό, τον είχε χρίσει και ένα είδος βασιλέα.
Όσο ελάχιστοι περιορισμοί για τον άντρα, τόσο πιο ελάχιστες άδειες για τη γυναίκα. Όλα αυτά που σήμερα φαίνονται τόσο φυσιολογικά, εκείνα τα χρόνια ήταν παράνομα ή ανήθικα. Έτσι ήταν πάντα… όταν δεν μπορούν οι άνθρωποι να κάνουν τρέλες, κάνουν ηθική.
Και πάμε στα τραγούδια… ξέρετε πως σε όλα αυτά τα ερωτικά τραγούδια, ακόμα κι αυτά που είπαν γυναίκες, μόνον ο ερωτικός καημός του άντρα έχει δικαίωμα ν’ ακουστεί ; Η Δανάη για παράδειγμα, στο πιο αγαπημένο τραγούδι… το «Ας ερχόσουν για λίγο», τραγουδάει: «πουν να ‘σαι αλήθεια το βράδυ αυτό που είμαι μόνος μα τόσο μόνος»… ποτέ δε διανοήθηκε να αλλάξει το γένος και να πει …μόνη. Και μόνον απ’ αυτό αλλά και τόσα άλλα, καταλαβαίνετε σε τι θέση βρισκόταν οι γυναίκα μέχρι τότε. Πόσες γυναίκες στιχουργοί δεν έγραψαν υπέροχα τραγούδια τα οποία όμως τα υπέγραψαν άντρες, κλπ κλπ… μεγάλη κλειστοφοβία σας λέω…
Όσοι γνώρισαν τη μαυρίλα του πολέμου όμως, θέλανε αλλαγή… δεν μπορούσε να ξημερώσει ένας καινούργιος κόσμος με παλιές παθογένειες… μια κουβέντα ήταν αυτό όμως.
Τότε, άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους κάποιες γυναίκες «ηρωίδες» των οποίων όμως ο ηρωισμός δεν ήταν όπως παλιότερα πατριωτικά γραφικός… δεν έπλεκαν κάλτσες και μάλλινα για το μέτωπο, αλλά έπλεκαν για πρώτη φορά… το μέλλον τους. Ξεκίνησαν ν’ ακούγονται κάποια βροντερά ΟΧΙ που δεν έμοιαζαν με εκείνο του ’40, αλλά πιο πολύ με εκείνο της νεότητας του ’50… Πίσω απ’ τους τοίχους των σπιτιών άρχισε ένας καινούργιος πόλεμος. Ο πόλεμος της ειρήνης με τους αυστηρούς μπαμπάδες… (τι φώναζαν… όλοι πέθαναν τελικά οι φωνακλάδες)
Αυτά όλα ήταν τα προοίμια της χειραφέτησης της γυναίκας για πρώτη φορά. Η τέχνη ως γνωστόν, μιμείται τη ζωή κι έτσι οι εμπνευσμένοι παραγωγοί του καιρού, άρχισαν να ψάχνουν να βρουν το νέο είδος γυναίκας καλλιτέχνιδας ενεργητικής που να συμβολίζει τη νέα εποχή… δεν ήταν εύκολο… απαιτείτο θάρρος τεράστιο απ’ την πλευρά οποιασδήποτε κοπέλας, συναίνεση απ’ το σπίτι μετά από καβγάδες τρικούβερτους κλπ… βρήκαν όμως άκρη η παραγωγοί——— και όσες εκείνον τον καιρό το ‘λεγε η περδικούλα τους βγήκαν παρά έξω. Ανέβηκαν κάμποσες σ’ αυτό το σκληρό παλκοσένικο… Εγώ σήμερα όμως θα σας πω για την σημαντικότερη… μία γυναίκα γυναίκα… που αγαπήθηκε και έζησε και ξανά αγαπήθηκε. Μία γυναίκα σύμβολο ζωής, που κάθε 20 χρόνια προσθέτει στο όνομά της ένα «Ζω»… Ποια άλλη απ’ την Ζωζώ… την πιο αγαπημένη Σαπουντζάκη του κόσμου που από τότε που θυμάται τον εαυτό της μέχρι σήμερα την έχουν τρελάνει στην αγάπη.
Δεν θα σας πω αυτό που ήδη γνωρίζετε… θα σας μιλήσω λίγο για την καλά κρυμμένη φιλοσοφική διάσταση αυτού του Ελληνικού φαινομένου… που λέγεται Ζωζώ Σαπουντζάκη.
Υπάρχει ξέρετε μία φιλοσοφία που αναπτύσσεται στους πολύ έξυπνους ανθρώπους αυτόματα όταν έχουν στόχο. Μη νομίζετε πως πολλές γυναίκες εκείνο τον καιρό μπόρεσαν να οραματιστούν ένα τέτοιο μέλλον, αλλά απ’ την άλλη, αν δεν έχεις ολοκληρωμένο το όραμα, δεν πας τελικά ούτε μέχρι το περίπτερο. Η Ζωή της κυρίας Σαπουντζάκη είναι ένα παράδειγμα υγιούς φεμινισμού στην πράξη… γιατί τον καιρό που διένυσε, ακούγονταν πολλά λόγια τζούφιας επανάστασης, ελάχιστες γυναίκες είχαν όμως αρκετό σίδερο στο αίμα για να κάνουν όλη τη διαδρομή και όταν μιλάμε για την κυρία Σαπουντζάκη, εννοούμε ΌΛΗ τη διαδρομή. Το 50 το 60 το 70 το 80 το 90 το 2000, το 2010… το 2018. Ποτέ δεν έχασε ατμό, ποτέ δεν έχασε πρωτοτυπία, στυλ στο ντύσιμο και την κίνηση και τέλος ποτέ δεν έχασε την αγάπη του κόσμου… κοιτάξτε για παράδειγμα γύρω σας, εν έτη 2018 πόσοι νέοι ήρθαν σήμερα γι αυτήν… δεν είναι θαύμα ;
Και υπάρχουν κι άλλα θαύματα μεγαλύτερα… αυτά που συνέβησαν στο παρασκήνιο όλα αυτά τα χρόνια… και μιας κι όπως φαίνεται… ο δάσκαλος δίνει τα πιο δύσκολα μαθήματα στους πιο καλούς μαθητές να τα λύσουν, έδωσε στην Ζωζώ μας μεγάλα βουνά να δρασκελίσει στην πολύτιμη ζωή της και αυτή δεν τα φοβήθηκε ποτέ. Σαν κάποιος να καθόταν από πάνω και να παρατηρούσε να δει πως θ’ αντιδράσει και όλο πιο ψηλά βουνά μπροστά της μέχρι που αφού ποτέ δεν τη σταμάτησε, της έκαψε και το σπίτι.
Σήμερα είχα την χαρά να παρουσιάσω ένα παράδειγμα προς μίμηση, ένα σύμβολο ζωής που σ’ έναν κόσμο μικρού διαμετρήματος, βαλτωμένο από απαξία, ιριδίζει, λάμπει και ομορφαίνει το σήμερα όσο και το τότε.
Ένα υπόγειο νήμα συνδέει τις μεγάλες αξίες μεταξύ τους και Η Ζωζώ Σαπουντζάκη, για την δική της ανυπέρβλητη αξία, προσχωρεί φυσιολογικά στη μεγάλη αθανασία. Σήμερα είμαστε όλοι εδώ για να τις πούμε πως απ’ την προσπάθεια που χρειάστηκε να καταβάλει και την κατέβαλε, απ’ την τιμή που χρειάστηκε να πληρώσει και την πλήρωσε, απ’ τις θυσίες που χρειάστηκε να κάνει και τις έκανε, …τίποτα δεν πήγε χαμένο.
Ένα κόκκινο χαλί για να περάσει
