Κάθε Τσικνοπέμπτη μαζευόμασταν από το πρωί στο σπίτι της γιαγιάς μου της Ανδρομάχης, πρόσφυγα από το Δίκωμο. Η γιαγιά μου, αν ήταν μια μυθιστορηματική ηρωίδα, θα ήταν σίγουρα η Λωξάνδρα της Μαρίας Ιορδανίδου. Μάλλον γι’ αυτήν γράφτηκε.
Τα σπίτια μας τέτοια εποχή ήταν στολισμένα με ματσικόριδα* και ανεμώνες. Πριν ακόμα ο ήλιος ανατείλει, το ζυμάρι ήταν έτοιμο. Το χαλούμι τριμμένο, ο δυόσμος κομμένος και το κρεμμύδι ψημένο. Φτιάχναμε αρχικά, τις παραδοσιακές πίτες της σάτζιης*. Έτσι έκαναν στο κατεχόμενο χωριό της μητέρας μου, αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές της Κύπρου, δεν ήταν τοπικό έδεσμα, ήταν οι πίτες όλου του νησιού.
Παρένθεση:
Το Δίκωμο είναι η χαμένη πατρίδα μας, όπως αυτή που χάσαμε το 22 στην Μικρασιάτικη Καταστροφή. Μόνο που αυτό το χωριό το βλέπουμε κάθε πρωί πάνω στους πρόποδες του Πενταδακτύλου, να μας χαιρετά από μακριά. Χωρίς ελπίδα επιστροφής. Με νέους κατοίκους στην πλάτη του, με νέα ήθη και έθιμα, εντελώς διαφορετικά από τα δικά μας. Γιατί το Δίκωμο, ήταν αμιγώς ελληνικό χωριό από την αρχαιότητα…
Ας επανέλθουμε όμως στο τελετουργικό της ημέρας της Τσοκνοπέμπτης…. γιατί είναι εξίσου σημαντική, και η άυλη πολιτιστική κληρονομιά.
Το πρωί ψήναμε τα ψωμιά στον ξυλόφουρνο και κατά το μεσημέρι, άρχιζαν οι προετοιμασίες για τη σούβλα και το οφτό, τις πατάτες του φούρνου και το κυριότερο; τη Σαλάτα λουβάνα. Τι είναι η λουβάνα; Είναι οι Παπούλες ή ψαρρές της Κρήτης ή το Lathyrus ochrus ολόκληρου το πλανήτη. Ωμό χόρτο που γίνεται σαλάτα με μαρούλι, σέλερι, αγγούρι, κρεμμύδι, λεμόνι, λάδι και αλάτι. Το μόνο σίγουρο είναι το φυτό που βγάζει τη φάβα.
Ματσικόριδα Δικώμου (Φεβρουάριος 2020) – Φωτογραφία: Ανθή Σφακιανάκη
Αυτό γινόταν κάθε τσικνοπέμπτη. Όλα τα ξαδέλφια, θείες – θείοι ενωμένοι. Όλοι μαζί να πούμε “Καλή σαρακοστή” να φάμε – να πιούμε – να τραγουδήσουμε – να γελάσουμε. Να πάρει ο παππούς μου ο Λάμπρος το φελλό από το κρασί να τον κάψει και να μας ζωγραφίσει τα πρόσωπα μας. Κι εμείς να τρελαινόμαστε από τη χαρά μας. Αυτή ήταν η παραδοσιακή τέχνη του μασκαρέματος. Χημικά υλικά και τέτοια, δεν ήξεραν οι παλιοί. Όπως μας έλεγαν «εν πελλάρες* ούλλα τούτα τα νέα προϊόντα που κουβαλάτε».
Αυτήν την παράδοση προσπαθούσε η γιαγιά μου να περάσει μέσα από τα παιδιά της και τα εγγόνια της.. αυτό το συναπάντημα που θα κρατούσε την οικογένεια ενωμένη και τις ρίζες μας ποτισμένες.
Έτσι ήταν η Τσικνοπέμπτη μας στην Κύπρο…
Τώρα, κάποιοι έφυγαν, νέα μέλη ήρθαν, κάποιοι άλλοι φτιάξαμε καινούργιες πατρίδες. Τίποτα δεν είναι όπως τότε. Αλλά πάλι χαίρομαι… γιατί κάποιος κάθε Τσικνοπέμπτη θα θυμάται εκείνο το τραγούδι που τραγουδούσαμε γύρω από το τραπέζι…
Καλή Σαρακοστή να έχουμε…
“Χίλια καλωσορίσετε απόψε στην συντροφιά μας
Ανοίξετε κατά θεον τα φύλλα της καρδιάς μας…”
*ματσικόριδα: Narcissus tazetta
*σάτζιη – saj: είναι ένα από τα πιο γνωστά σκεύη της ανατολής που έφτιαχναν και φτιάχνουν πίτες.
*πελλάρες: αταξία, ανοησία
