Γράφει η Δέσποινα Μακρινού
Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
“Γύρισε κάμπους και βουνά και πανηγύρια πέρασε, στην αγκαλιά των κοριτσιών”
Πρίν ξημερώσει η 19η Αυγούστου, το 1936, οι φασίστες παρακρατικοί του Φράνκο δολοφόνησαν στο Βίθναρ, τον μεγάλο Ισπανό ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα.
Το άψυχο νεανικό σώμα του, παραμένει άγνωστο που έχει ταφεί, ακόμη και σήμερα.
“‘Επειτα κατάλαβα όχι είχα δολοφονηθεί. Μέ έψαξαν σε καφετέριες , νεκροταφεία και εκκλησίες… αλλά δε με βρήκαν. Δε με βρηκαν ποτέ; Οχι. Ποτέ δε με βρήκαν”
Το προφητικό παράπονο του ποιητή, λίγο πρίν την δολοφονία του.
Ο Φεντερίκο ντελ Σαγράδο Κοραθόν ντε Χεσούς Γκαρθία Λόρκα, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου του 1898 στο Φουέντε Βακέρος της περιφέρειας Γρανάδας. Ο πατέρας του ήταν ένας πλούσιος γαιοκτήμονας της περιοχής και η μητέρα του μία ευαίσθητη δασκάλα με βαθειά καλλιτεχνική γνώση και παιδεία. Ήταν εκείνη που του μετέδωσε το πάθος της μουσικής, της ποίησης, αλλά και της κοινωνικής ευαισθησίας για τους αδύναμους και κατατρεγμένους.
“Σιγοτραγουδούσε τα δημοτικά τραγούδια πρίν ακόμη μάθει να μιλάει και ενθουσιαζόταν στο άκουσμα κιθάρας” .
Γράφτηκε στη Νομική σχολή του Πανεπιστημίου της Γρανάδας , για να την εγκαταλείψει όμως σύντομα και να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία, την μουσική και τη ζωγραφική.
Το 1919 στη Μαδρίτη, συνάντησε τον Σαλβαδόρ Νταλί και τον Λουίς Μπουνιουέλ, με τους οποίους συνδέθηκε φιλικά.
Τα πρώτα του ποιήματα κυκλοφόρησαν το 1921, με τον τίτλο “Βιβλίο Ποιημάτων”.
Τον επόμενο χρόνο, επηρεασμένος απο τη ζωή και τη μουσική των τσιγγάνων της
Ανδαλουσίας, γράφει το τραγούδι “Του Κάντε Χόντο”. ‘Ενα λαικό τραγούδι, που τραγουδήθηκε πολύ και το τραγουδούν ακόμη και σήμερα.
” Εγώ πάντα θα είμαι στο πλευρό αυτών που δεν έχουν τίποτα και στους οποίους δεν επιτρέπεται καν να απολαύσουν ειρηνικά το τίποτα που έχουν”.
Προς τα τέλη του 1929, ο Λόρκα βρίσκεται σε βαθειά καταθλιπτική φάση, αρνείται την ομοφυλοφιλία του και προσπαθεί να την κρύψει με κάθε τρόπο. Αποφεύγει τους φίλους, τους συγγενείς και απομονώνεται στις σκέψεις του.
Η οικογένειά του, διαπιστώντας το προσωπικό ψυχολογικό αδιέξοδο και κατανοώντας τις κοινωνικές ευαισθησίες του, του εξασφαλίζει ένα ταξίδι αναζήτησης στο Νέο Κόσμο, με την ελπίδα να θεραπευτεί.
‘Ετσι με κίνητρο την αλλαγή και την εξερεύνηση ενός νέου κοινωνικού μοντέλου, που ήταν ο καπιταλισμός, ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη και την Κούβα.
Δυστυχώς όμως, από τις πρώτες κιόλας μέρες , νοιώθει έντονη απογοήτευση.
” Η Νέα Υόρκη είναι τρομερή. Τερατώδης. Ομολογώ πως η Νέα Υόρκη είναι το μεγάλο ψέμα του κόσμου. Η Νέα Υόρκη είναι η Σενεγάλη με μηχανές “.
Η γνωριμία με το σκληρό πρόσωπο του καπιταλιστικού συστήματος, όπως αυτό διαμορφωνόταν στην Αμερική, με τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες , τη φτώχεια, τον γρήγορο πλουτισμό και τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης των περισσοτέρων ανθρώπων, τον θλίβει και επιτείνει την μελαγχολία του.
Η εύθραστη καλλιτεχνική του φύση επιδεινώνεται. και αποτυπώνεται σκληρά στο ποίημα “Νυχτωδία της γέφυρας του Μπρούκλιν”.
“ Κανένας δεν κοιμάται στον ουρανό. Κανένας, κανένας. Δεν κοιμάται κανένας. Μα κι αν κανένας κλείσει τα μάτια, μαστιγώστε τον , παιδιά μου, μαστιγώστε τον.”
Και συνεχίζει με το ποίημα “Χορός Θανάτου”:
” Αυτός ο τόπος δεν είναι παράξενος για το χορό, το λέω.
Η μάσκα θα χορέψει ανάμεσα σε στήλες αίματος και αριθμούς,
ανάμεσα σε καταιγίδες χρυσού και οιμωγές ανέργων
που θα σκούζουν, νύχτα ζοφερή, ανάμεσ’ απ’ τον χρόνο σου δίχως φώτα,
ω άγρια εσύ Βόρεια Αμερική! ω αδιάντροπη!
ω άγρια εσύ απλωμένη στο σύνορο του χιονιού!”
Την ίδια χρονιά ο Λόρκα ταξιδεύει και στην Κούβα. ” Στη δική μας Αμερική , την Κούβα, φτιάχνουν καλύτερα κοκτέιλ απο εκείνα στη Νέα Υόρκη” θα γράψει.
Ο ισπανικός εμφύλιος – Η δολοφονία
Λίγο πρίν ξεσπάσει ο ισπανικός εμφύλιος, ο Λόρκα μαζί με άλλους συγγραφείς υπογράφουν διακήρυξη κατά του φασισμού. Αυτό υπήρξε ίσως μία απο τις βασικές αιτίες, που προκάλεσαν τη δολοφονία του.
Με την έναρξη του πολέμου επιστρέφει στη Γρανάδα, προκειμένου να επισκεφθεί τον πατέρα του.
Τον συνέλαβαν μαζί με τον σοσιαλιστή δήμαρχο της πόλης
Τα ξημερώματα της 19ης Αυγούστου του έτους 1936, δολοφονείται με πυροβολισμό.
Το εκτελεστικό απόσπασμα , 12 περίπου άτομα, που ανέλαβε την διεκπεραίωση της εντολής, αποτελείτο απο αστυνομικούς, παρακρατικούς φασίστες και πληρωμένους παραβατικούς. Πιθανολογείται ότι κανείς απο αυτούς δεν γνώριζε, ποιός είναι αυτός τον οποίο είχαν εντολή να δολοφονήσουν. Γνώριζαν μόνο ότι ήταν αριστερών πεποιθήσεων και εχθρός του δικτάτορα Φράνκο.
Το άψυχο σώμα του ποιητή, θάφτηκε κρυφά κάπου στα περίχωρα του Βιθνάρ κοντα στη Γρανάδα, χωρίς καμία ταυτότητα, χωρίς καμία ένδειξη αναγνωρισιμότητας.
Με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας έγιναν πολλές, δυστυχώς όμως άκαρπες προσπάθειες, να εντοπιστεί ο τάφος του. Έτσι ο Λόρκα παραμένει άταφος στη γή της Ισπανίας, που τόσο αγάπησε.
Το έργο του
Στα 38 χρόνια της ζωής του, ο Λόρκα υπήρξε πολυγραφότατος.
Αγαπήθηκε πολύ και τα έργα του μεταφράστηκαν σε σχεδόν όλες τις γλώσσες του κόσμου.
Στη χώρα μας, το έργο του , ευτύχησε να μεταφραστεί απο τον Νίκο Γκάτσο, τον Οδυσσέα Ελύτη και τον Ιάκωβο Καμπανέλλη. Οι μεγάλοι μας συνθέτες Χατζιδάκις, Θεοδωράκης και Ξαρχάκος μελοποίησαν πολλά απο τα ποιήματά του.
Ο “Ματωμένος γάμος”, η “Γέρμα”, το “Σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα” το “Μοιρολόι για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας” είναι μερικά απο τα πιο γνωστά έργα του παγκοσμίως.
Ο Φεντερίκο Γκαρθία Λορκα ανήκε στη “γενιά του 27″ . Στη γενιά των συγγραφέων της αβάν γκάρντ της χαρακτηρισμένης και ως ” αργυρή εποχή” στην ισπανική λογοτεχνία.
