Θα ζήσουμε το Κύκνειο Άσμα του ΕΣΥ;
Στις 7 Οκτωβριου του 1983, απο την πρώτη κυβέρνηση του Ανδρέα
Παπανδρέου, ιδρύθηκε με το Νόμο 1397/1983, το Ενιαίο Σύστημα
Υγείας, το γνωστό σε όλους μας ΕΣΥ.
Σκοπός του ήταν η
ιατροφαρμακευτική και νοσηλευτική κάλυψη των αναγκών του
ελληνικού πληθυσμού και όλων όσοι ζουν στη χώρα μας, με δωρεάν
παροχή υπηρεσιών υγείας. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό
Υγείας το ελληνικό ΕΣΥ, βρισκόταν το 2000, στην 14η θέση
παγκοσμίως στη μετρική παράμετρο “γενική επίδοση συστήματος
υγείας”.
Το Ενιαίο Σύστημα Υγείας δημιούργησε θεσμικές θέσεις πλήρους και
αποκλειστικής απασχόλησης για γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό,
σε μονάδες Δευτεροβάθμιας υγείας καθώς και σε Κέντρα Υγείας σε
πολλές περιοχές της χώρας.
Το Ενιαίο Σύστημα Υγείας ήταν εκείνο που κατάφερε με
αξιοσέβαστη αυτοθυσία των εργαζομένων, να αντέξει το βάρος της
τελευταίας πανδημίας, αν και με κυβερνητικούς χειρισμούς είχε
αποδυναμωθεί.
Δυστυχώς, με την ύφεση της πανδημίας ακούστηκε και το τελευταίο
χειροκρότημα!
Στις 2 Δεκεμβρίου του 2022, λίγες μέρες πριν, εν μέσω ποικίλων
αντιδράσεων, τόσο από τον Ιατρικό κόσμο όσο και από τα κόμματα
της Αντιπολίτευσης, ψηφίστηκε στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, μόνο με
τις ψήφους του κόμματος που μας κυβερνά, το νέο νομοσχέδιο.
Τι αλλά λοιπόν με το νέο νόμο ; Πόσο θα επηρεάσει την υπόθεση της
υγείας μας; Πόσο θα εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες; Παραμένει
τελικά η υγεία κοινωνικό αγαθό;
Ο τομεάρχης Υγείας και πρώην Υπουργός Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ
Ανδρέας Ξανθός απαντά:
1. Τι αλλάζει θεσμικά στην λειτουργία του ΕΣΥ με το νέο νόμο ;
Αυτό που αλλάζει ριζικά είναι η εργασιακή σχέση των γιατρών του ΕΣΥ . Αντί για γιατρούς πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης ( ΠΑΑ) στο δημόσιο
σύστημα υγείας και άρα αφοσιωμένους στην ισότιμη και δωρεάν φροντίδα των
ασθενών , θα έχουμε γιατρούς με παράλληλη απασχόληση στον ιδιωτικό
τομέα ( ιατρείο, κλινική, διαγνωστικό κέντρο) και άρα προσανατολισμένους
στην οικονομική συναλλαγή με τον ασθενή.
Δεν πρόκειται όμως για μια απλή
αλλαγή στις εργασιακές σχέσεις , που υποτίθεται ότι αυξάνει τους «βαθμούς
ελευθερίας» των γιατρών και των ασθενών . Αλλάζει όλη η φιλοσοφία του
συστήματος υγείας . Πρόκειται για «αλλαγή παραδείγματος» στην πολιτική
υγείας . Από την πολιτική της καθολικής κάλυψης και της «υγείας για όλους» ,
όπως λέει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας , πάμε σε γιατρούς αλλά και
σε ασθενείς διαφορετικών ταχυτήτων εντός του ΕΣΥ , δηλαδή σε μια
στρατηγική που διευρύνει τις υγειονομικές ανισότητες και τις διακρίσεις στην περίθαλψη .
Εδραιώνεται μια νέα κουλτούρα πελατειακής σχέσης
γιατρού-ασθενή , από την οποία ευνοημένοι θα είναι μόνο όσοι έχουν να
πληρώσουν για να εξεταστούν και να χειρουργηθούν νωρίτερα , για να
νοσηλευτούν σε ιδιωτικές κλινικές σε συνθήκες καλύτερης ξενοδοχειακής υποδομής , για να αποφύγουν τις τεράστιες λίστες αναμονής στην πρωινή λειτουργία των νοσοκομείων .
2. Τι σημαίνει ιδιωτικοποιημένο ΕΣΥ;
Με τις αλλαγές αυτές θα ενισχυθεί πολύ η προϋπάρχουσα «παθητική
ιδιωτικοποίηση» του συστήματος υγείας στην Ελλάδα . Έχουμε ένα από τα πιο ιδιωτικοποιημένα συστήματα υγείας στην Ευρώπη , με το 40% των συνολικών δαπανών υγείας να είναι από την τσέπη των πολιτών , όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι κάτω από 20% . Αυτό το διαρθρωτικό πρόβλημα των υψηλών ιδιωτικών δαπανών υγείας στη χώρα μας , θα επιδεινωθεί γιατί η κυβέρνηση ωθεί τους γιατρούς του ΕΣΥ να αυξήσουν τα εισοδήματα τους μέσω ιδιωτικού έργου .
Έτσι υπονομεύεται ο δημόσιος χαρακτήρας του ΕΣΥ χωρίς να
εκποιηθούν ανοικτά δομές , κλινικές ή τμήματα του σε ιδιώτες . Μόνο που
αυτό δεν θα είναι χωρίς κοινωνικές και υγειονομικές επιπτώσεις . Θα αυξηθούν
οι ανισότητες στην πρόσβαση σε αξιόπιστες υπηρεσίες υγείας , θα βρεθεί
φτωχός κόσμος λειτουργικά αποκλεισμένος από έγκαιρη και αξιοπρεπή
περίθαλψη , θα επανέλθει δριμύτερη η «υγειονομική φτώχεια» στην Ελλάδα .
3. Βρισκόμαστε πίσω από την Εσθονία στο 8,1 % του πληθυσμού , έναντι
1,7% του μέσου όρου της ΕΕ, που δεν εξυπηρετήθηκαν οι ανάγκες του για
περίθαλψη λόγω κόστους, απόστασης και μεγάλης λίστας αναμονής. Πως
το δικαιολογείτε αυτό ;
Αυτό είναι το ποσοστό των ανικανοποίητων υγειονομικών αναγκών , που
αποτελεί τον πιο «σκληρό» δείκτη της ανισότητας στην Υγεία . Δυστυχώς
αυτό το ποσοστό από 8% το 2019 έχει φτάσει τώρα στο 24% . Κυρίως λόγω
της αποδιοργάνωσης του ΕΣΥ τα τελευταία 2,5 χρόνια , της «κοβιντοποίησης»
των δημόσιων δομών ( πρωτοβάθμιων και νοσοκομειακών ) και της αδυναμίας
τους να ανταποκριθούν στις ανάγκες όλων των υπόλοιπων ασθενών με χρόνια
νοσήματα , με καρκίνο ή άλλες σοβαρές παθήσεις . Πρόκειται πραγματικά για υγειονομική καταστροφή με πολιτική ευθύνη της κυβέρνησης Μητσοτάκη .
Θυμίζω ότι οι ανικανοποίητες ανάγκες του πληθυσμού ήταν πριν την
οικονομική κρίση , το 2009, στο 4% ( με μέσο όρο της Ευρώπης 2% ) ,
έφτασαν το 2015 στο 14,5% και μειώθηκαν δραστικά στο 8% το 2019 λόγω
της ρύθμισης της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ για καθολική κάλυψη των
ανασφάλιστων πολιτών . Ο ΣΥΡΙΖΑ σε συνθήκες Μνημονίου μείωσε περίπου 50% τις ανισότητες στην Υγεία , η ΝΔ σε συνθήκες πανδημίας και
δημοσιονομικής «χαλάρωσης» , τις τριπλασίασε . Δεν είναι ζήτημα
ανικανότητας ή αβελτηρίας , αλλά κοινωνικής «μεροληψίας» και προσήλωσης σε προοδευτικές πολιτικές ισότητας και ενδυνάμωσης του δημόσιου συστήματος και όχι σε νεοφιλελεύθερες πολιτικές στήριξης των
επιχειρηματιών υγείας .
4. Ποια μέτρα ενίσχυσης πάρθηκαν επί της Υπουργίας σας για την στήριξη του ΕΣΥ:
Κατ΄αρχάς διασφαλίσαμε με το νόμο 4368/2016 την πρόσβαση των
ανασφάλιστων πολιτών στο ΕΣΥ και στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη .
Σταματήσαμε την δραματική περικοπή των δημόσιων δαπανών υγείας , η
οποία αθροιστικά είχε ξεπεράσει το 40% στην πρώτη 5ετία των Μνημονίων .
Μετά το 2015 οι δημόσιες δαπάνες αυξήθηκαν κατά 0,6% του ΑΕΠ ( από
4,6% στο 5,2%) και ενισχύσαμε τους προϋπολογισμούς των νοσοκομείων από
τον κρατικό προϋπολογισμό και από τον ΕΟΠΥΥ , για να καλύψουν
αξιοπρεπώς τις λειτουργικές τους ανάγκες . Πήραμε τον κανόνα
αποχωρήσεων/προσλήψεων στο 1: 5 και τον φτάσαμε το 2019 στο 1 :1 ,
πραγματοποιώντας περίπου 7500 μόνιμες προσλήψεις και ακόμα
περισσότερες προσλήψεις συμβασιούχων ( επικουρικοί γιατροί, λοιπό
επικουρικό προσωπικό , συμβασιούχοι ΟΑΕΔ , συμβασιούχοι ΚΕΕΛΠΝΟ για
τις ΜΕΘ , πρόγραμμα Philos για το προσφυγικό ) , διασφαλίζοντας την
ευστάθεια των δημόσιων δομών και την αισθητή βελτίωση της στελέχωσης
τους με ιατρονοσηλευτικό προσωπικό . Αυξήσαμε κατά 30% τις διαθέσιμες
κλίνες ΜΕΘ ( από 440 το 2015 σε 560 το 2019 ) , αναπτύξαμε 127 νέες
δημόσιες δομές ΠΦΥ ( ΤΟΜΥ) , ενισχύσαμε τα ΤΕΠ ( Τμήματα Επειγόντων
Περιστατικών ) με 350 μόνιμους ειδικευμένους γιατρούς , θέσαμε σε 24ωρη
εφημερία 2 Κέντρα Υγείας Αστικού Τύπου , ανοίξαμε το κλειστό νοσοκομείο
Σαντορίνης και επαναλειτουργήσαμε το νοσοκομείο Πατησίων ( που έκλεισε ο
Άδωνις Γεωργιάδης το 2014 ) ως Κέντρο Υγείας Αστικού Τύπου . Με τις
παρεμβάσεις αυτές εξασφαλίστηκε οριστικά και αμετάκλητα η βιωσιμότητα
και η προσβασιμότητα του ΕΣΥ , απομειώθηκαν τα ληξιπρόθεσμα χρέη των
νοσοκομείων και του ΕΟΠΥΥ, υποχώρησαν οι ανισότητες στην Υγεία και
μειώθηκε οριακά η ιδιωτική δαπάνη υγείας ( από 41% σε 39% ) . Προφανώς
δεν λύθηκαν όλα τα προβλήματα του δημόσιου συστήματος υγείας , αλλά
έκλεισε η περίοδος η αβεβαιότητας για την επιβίωση του. Χωρίς αυτή την
«επουλωτική» παρέμβαση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ , η ανθεκτικότητα του
ΕΣΥ στην πανδημία θα ήταν πολύ μικρότερη και η υγειονομική τραγωδία που έζησε η χώρα πολύ μεγαλύτερη .
5. Η δυνατότητα να ιδιωτεύουν οι καθηγητές υπήρχε και πριν. Τι άλλαξε
με το νέο νόμο;
Υπήρχε εδώ και 20 χρόνια η δυνατότητα των πανεπιστημιακών γιατρών να
έχουν ιδιωτικό ιατρείο . Όχι όμως να παρέχουν ιατρικές υπηρεσίες σε ιδιωτικές
δομές και ταυτόχρονα να εργάζονται σε δημόσιες δομές του ΕΣΥ ή του
Πανεπιστημίου . Αυτό είναι ευθεία σύγκρουση συμφέροντος . Με το νέο νόμο ανατρέπεται και αυτή η πρόβλεψη και όλοι ( γιατροί του ΕΣΥ –πανεπιστημιακοί γιατροί) μπορούν να απασχολούνται παντού, σε διαγνωστικά κέντρα, ιδιωτικές κλινικές , μαιευτήρια, κέντρα αποκατάστασης , μονάδες αιμοκάθαρσης κλπ. Κερδισμένοι θα είναι μόνο οι κλινικάρχες που θα αποκτήσουν συνεργάτες-γιατρούς ικανούς να προσελκύσουν «πελατεία» του ΕΣΥ . Χαμένοι θα είναι σίγουρα οι ασθενείς που για να έχουν έγκαιρη και
αξιοπρεπή φροντίδα θα πρέπει να βάλουν βαθειά το χέρι στην τσέπη τους.
6. Είπατε στην τοποθέτησή σας ότι η προσπάθεια της πρώτης μετάλλαξης
του ΕΣΥ που έγινε με το part time επί πρωθυπουργίας πατέρα Μητσοτάκη
το 1992 απέτυχε. Τι προέκυψε τότε και είχαμε αυτή την κατάληξη ;
Το 1992 , επί κυβέρνησης Κων/νου Μητσοτάκη έγινε για 1η φορά
απόπειρα αλλοίωσης του ιδρυτικού νόμου και της ΠΑΑ των γιατρών .
Νομοθετήθηκε ( ν.2071/1992) η part-tome απασχόληση των νοσοκομειακών
γιατρών , αλλά χωρίς αποτέλεσμα . Γιατί το μέτρο είχε πολύ περιορισμένη
απήχηση στους γιατρούς και , κυρίως, γιατί ένα χρόνο μετά υπήρξε πολιτική
αλλαγή και η νέα κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου κατήργησε τη ρύθμιση
αυτή .
7. Ποιές είναι οι θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ για το ΕΣΥ και πως θα γίνουν πράξη.
Με τι χρήματα;
Για τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ πρώτιστη προτεραιότητα αποτελεί η αντιστροφή της τάσης παραίτησης και φυγής γιατρών και άλλων επαγγελματιών υγείας . Χωρίς γενναία μισθολογική αναβάθμιση των γιατρών και των υπόλοιπων υγειονομικών , χωρίς επιπλέον κίνητρα για την προσέλκυση ιατρικού δυναμικού στις άγονες περιοχές-δομές-ειδικότητες , χωρίς βελτίωση των συνθηκών εργασίας , εκπαίδευσης και επιστημονικής εξέλιξης , το brain drain
θα συνεχίζεται και το ΕΣΥ θα αποδιοργανώνεται .
Η δεύτερη προτεραιότητα είναι η αντιμετώπιση της κρίσης στελέχωσης , με θεσμοθέτηση μηχανισμού αυτόματης προκήρυξης και κάλυψης των κενών λόγω συνταξιοδότησης, με διασφάλιση της μόνιμης παραμονής στο ΕΣΥ των συμβασιούχων , με επιστροφή όσων είναι σε αναστολή και με σχεδιασμό προσλήψεων σε τομείς που υστερεί το ΕΣΥ ( Κοινοτική φροντίδα -Επείγουσα Ιατρική-Αποκατάσταση-Εργαστήρια-Ψυχική Υγεία- Οδοντιατρική περίθαλψη Ανακουφιστική φροντίδα κλπ). Και η τρίτη προτεραιότητα , είναι η ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης στην ΠΦΥ και στο θεσμό του οικογενειακού γιατρού μέσω της ενίσχυσης των δημόσιων δομών ( ΚΥ-ΤΟΜΥ-ΠΠΙ)
. Όλα τα παραπάνω, εκτός από ισχυρή πολιτική βούληση , προϋποθέτουν και γενναία επένδυση πόρων στο ΕΣΥ στο πλαίσιο της στρατηγικής επιλογής για σύγκλιση με το μέσο ευρωπαϊκό όρο ( 7% του ΑΕΠ) στη δημόσια δαπάνη υγείας σε βάθος 4ετίας .
Ο Α. Τσίπρας έχει καταθέσει στη ΔΕΘ συγκεκριμένες
προτάσεις για το ιατρικό μισθολόγιο ( 2000 ευρώ εισαγωγικός μισθός) και για τις υπόλοιπες κατηγορίες εργαζομένων (αύξηση αποδοχών , ένταξη στα ΒΑΕ ) για τις μόνιμες προσλήψεις στο ΕΣΥ , για τη μονιμοποίηση των συμβασιούχων κλπ.
Οι παρεμβάσεις αυτές είναι κοστολογημένες (απαιτούνται 2 δισ.ευρώ + 1 δισ. επιπλέον από το Ταμείο Ανάκαμψης ) και μπορούν να υλοποιηθούν . Τόσο γιατί έχει «χαλαρώσει» το δημοσιονομικό πλαίσιο, όσο και γιατί υπάρχουν νέα χρηματοδοτικά εργαλεία (RRF).
Πάνω απ’ όλα όμως γιατί είναι πλειοψηφική στην κοινωνία η συνειδητοποίηση της αξίας του ΕΣΥ και των ανθρώπων του, καθώς και η απαίτηση σοβαρής αναβάθμισης των δημόσιων δομών υγείας .
8. Πόσο θα επιβαρύνει τον πολίτη το νέο θεσμικό πλαίσιο του νόμου που
ψηφίστηκε προχθές από τη Βουλή;
Η αύξηση της ιδιωτικής δαπάνης υγείας είναι απολύτως αναμενόμενη . Με
άλλα λόγια θα μετακυλιστεί κόστος περίθαλψης από το Κράτος και το
ασφαλιστικό σύστημα ( ΕΟΠΥΥ) στους πολίτες και στα νοικοκυριά . Σε ποιο
βαθμό θα το δούμε , ανάλογα με την ανταπόκριση των γιατρών του ΕΣΥ στο δέλεαρ της ιδιωτικής πελατείας .
9. Πως σκέφτεστε σε περίπτωση που αναλάβετε την διακυβέρνηση να
κάνετε πιο ελκυστικό το ΕΣΥ για τους νέους γιατρούς, προκειμένου να
ενισχύσετε τις επαρχιακές δευτεροβάθμιες μονάδες υγείας ;
Εκτός από τη γενική αναμόρφωση του ιατρικού μισθολογίου , έχουμε
προβλέψει και πολυεπίπεδα κίνητρα ( οικονομικά, εκπαιδευτικά , βαθμολογικά κοινωνικής μέριμνας κλπ) ειδικά για τις άγονες , δυσπρόσιτες και νησιωτικές περιοχές .
Χρειάζεται αντίστοιχο bonus για τις «άγονες» ειδικότητες και τις «άγονες» προκηρύξεις . Ο συνδυασμός αυτός μπορεί να καταστήσει το ΕΣΥ ξανά ελκυστικό στους νέους γιατρούς , ειδικευόμενους και ειδικευμένους.
10. Παρόλο που το νομοσχέδιο δίνει οικονομική διέξοδο σε πολλούς
γιατρούς υπάρχει δυσαρέσκεια και αντιδράσεις. Πως το εξηγείτε;
Η δυσαρέσκεια προκύπτει από τη συνεχιζόμενη απαξίωση του ΕΣΥ και του
ιατρικού έργου . Οι γιατροί δεν βλέπουν προοπτική βελτίωσης των συνθηκών
εργασίας, αμοιβής και εκπαίδευσης τους , ενώ θεωρούν κοροϊδία τη
μεσοσταθμική αύξηση 10% στις αποδοχές τους. Κυρίως όμως αντιδρούν στη
διέξοδο της πολυαπασχόλησης που τους προτείνει η κυβέρνηση , γιατί αυτό θα
χειροτερέψει την ποιότητα ζωής τους και τα standards ασφαλείας στην
περίθαλψη των ασθενών . Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης ( σ. burn
out) που ήδη αφορά αρκετούς γιατρούς της πρώτης γραμμής , θα επιταθεί και θα γενικευτεί στις νέες εργασιακές συνθήκες .
