“Ζούμε μία πλήρη απαξίωση του ΕΣΥ”
Του Αντώνη Ρόμπου*
Το αγαθό της υγείας
Η κυβέρνηση της ΝΔ του «συστήματος Μητσοτάκη» έχει προκαλέσει ένα τεράστιο πλήγμα στη Δημοκρατία και στο κράτος Δικαίου.
Η Δικαιοσύνη σε ένα κράτος αγγίζει κάθε τομέα, που αφορά τα άτομα που ζουν στη χώρα και είναι προφανές ότι ένας από τους πρώτους τομείς, είναι η Υγεία.
Διαρκώς προσπαθώ να φροντίζω ευάλωτες ομάδες πληθυσμών, κι έχω ζήσει τα τελευταία δέκα χρόνια συμπυκνωμένη την αγωνία και τα αδιέξοδα που σκεπάζουν την καθημερινότητα των πολιτών, που φτάνουν μέχρι και τα όρια της απελπισίας.
Το πρώτο ευαίσθητο σημείο στο οποίο θα αναφερθώ, είναι η δυνατότητα πρόσβασης στην υγεία, κάτι που σε χώρες που ευημερούν είναι ένας από τους πιο σημαντικούς πυλώνες.
Το σύστημα παροχής υγειονομικής φροντίδας στα άτομα που κατοικούν στη χώρα μας διαχρονικά είχε πολλαπλές αγκυλώσεις.
Το Εθνικό Σύστημα Υγείας με όλες τις δυσκολίες του, είχε μπει σε ένα δρόμο πριν από πολλές δεκαετίες, που άλλοτε είχε ευθείες, άλλοτε εμπόδια, άλλοτε σκόπιμες παρακάμψεις
Στην περίοδο της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, έτυχε με το ρόλο του εθελοντή Νευρολόγου – Ψυχιάτρου, να συμμετέχω στα εξωτερικά ιατρεία, που οι Γιατροί του Κόσμου είχαν εγκαταστήσει στο Πέραμα Αττικής.
Οι τότε Κυβερνήσεις (Σαμαρά-Βενιζέλου) είχαν δείξει πλήρη ανικανότητα φροντίδας για τους Έλληνες που είχαν χάσει τα ασφαλιστικά τους δικαιώματα, εξ αιτίας των πτωχεύσεων των επιχειρήσεων τους ή της ανεργίας. Εισέπραττα σε κάθε μου βάρδια τα αδιέξοδα όσων ασθενών φρόντιζα, που δεν είχαν κανένα δικαίωμα πλέον να στραφούν σε κρατικές δομές υγείας. Αντίθετα αν τους προέκυπτε ανάγκη επείγουσας εισαγωγής σε Κρατικό Νοσοκομείο, έβρισκαν μετά από λίγο το χρηματικό ποσό της νοσηλείας τους, ως καταχωρημένη οφειλή στις εφορίες τους.
Όλοι οι γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων στο πολυϊατρείο στο Πέραμα αγκαλιάζαμε το δοκιμαζόμενο κόσμο, τους φροντίζαμε τους χορηγούσαμε φάρμακα δωρεάν, τα οποία είχε προμηθευτεί από δωρεές η ΜΚΟ, και κάναμε ότι μπορούσαμε να τους στηρίξουμε. Αυτό όμως δεν μπορούσε προφανώς να αποτελεί λύση, γιατί απευθυνόταν σε ένα ελάχιστο πληθυσμό της χώρας και με περιορισμένες δυνατότητες, ως πρωτοβάθμια ιατρική φροντίδα .
Αυτή η κατάσταση κράτησε περίπου δύο χρόνια μέχρι την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία το 2015. Ο ΣΥΡΙΖΑ ως Κυβέρνηση δρομολόγησε και νομοθέτησε το 2016 την πλήρη δωρεάν ιατροφαρμακευτική κάλυψη σε δυόμισι περίπου εκατομμύρια ανασφάλιστων Ελλήνων.
Δύο μήνες μετα την εφαρμογή του νόμου οι κάτοικοι της περιοχής εξακολουθούσαν να έρχονται στα ιατρεία προς μεγάλη μου έκπληξη.
Όταν τους έλεγα «γιατί δεν πάτε σε ένα νοσοκομείο τώρα πλέον που έχετε αποκτήσει πάλι το δικαίωμα πρόσβασης?» απαντούσαν έκπληκτοι «ποιο δικαίωμα αφού είμαστε ανασφάλιστοι!! ποιος το λέει αυτό?»
Δυστυχώς είναι γνωστή η στάση της πλειονότητας των ΜΜΕ, που από εκείνη την εποχή έψαχναν με κάθε τρόπο να ασκήσουν σκληρή κριτική, με το παραμικρό, στην Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και απέκρυπταν κάθε θετικό βήμα, σε μια εποχή που κυβερνούσε με την πλάτη στον τοίχο λόγω Τρόικας.
Επειδή δεν υπήρχε τρόπος να τους πείσω αναγκάστηκα να βρω το ΦΕΚ (αρ Φύλλου 21 της 21 Φεβρουαρίου 2016) και την κοινή υπουργική απόφαση που ακολούθησε και να τα μοιράζω στους εξυπηρετούμενους ασθενείς στη γειτονιά.
Έτσι σταδιακά ο πληθυσμός που εξυπηρετούσαμε ελαττώθηκε μέχρι που το ιατρείο της ΜΚΟ δεν είχε λόγο ύπαρξης και έκλεισε.
Θα ήθελα να προσθέσω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μετά από αυτόν τον νόμο ψήφισε συμπληρωματικά και την αναδρομική διαγραφή όλων των χρεών που είχαν καταλογιστεί στις εφορίες λόγω επείγουσας νοσηλείας!
Από αυτήν την εμπειρία μου θα μου μείνει χαραγμένη πρώτα από όλα η χαρά του κόσμου, που πλέον μπορούσε να απολαμβάνει το αγαθό της δωρεάν περίθαλψης εν μέσω της σοβαρής φτώχειας τους, αλλά και ο θυμός μου για τη στάση όσων ΜΜΕ, που με ένα αχαρακτήριστο τρόπο, υποβάθμιζαν ή απέκρυπταν το τόσο σημαντικό δικαίωμα που ξαναποκτήθηκε από ένα τόσο μεγάλο πληθυσμό, πράξη που για μένα δεν μπορώ να βρω λέξεις να τη χαρακτηρίσω.
Το αποκορύφωμα αυτής της ιστορίας είναι ότι έξι μήνες μετα την εφαρμογή του νόμου, είχαμε πάει με τους Γιατρούς του Κόσμου περιοδεία σε ακριτικά νησιά για να φροντίσουμε Έλληνες ασθενείς, εκεί που υπάρχει έλλειψη ιατρών διαφορετικών ειδικοτήτων. Σε ένα μικρό νησί έτυχε να είναι υπεύθυνος ένας παλιός μου φοιτητής που με αναγνώρισε και χάρηκε που θα συνεργαζόμασταν για λίγες μέρες. Συζητώντας μαζί του ανέφερα «τώρα με τη δωρεάν περίθαλψη θα μπορείς πλέον να διακινείς ελεύθερα τους ασθενείς του νησιού σε νοσοκομεία» παίρνοντας την αποστομωτική απάντηση «ποιος νόμος το λέει αυτό!»
Ήταν προφανές ότι η προϊσταμένη του αρχή από το μεγάλο νησί της περιοχής που υπαγόταν, ποτέ δεν έστειλε εγκύκλιο και προφανώς ούτε ο ίδιος το είχε ακούσει από τα γνωστά ΜΜΕ. Μπορεί να ακούγεται απίστευτο, αλλά του έδειξα το ΦΕΚ και με αυτό τον ανορθόδοξο τρόπο ξεκίνησε και προσάρμοσε την κατεύθυνση της λειτουργίας του Κέντρου Υγείας του, προς όφελος των κατοίκων.
Δεν ξεχνώ επίσης ότι σε αυτό το ακριτικό νησί, τις λίγες μέρες που μείναμε, βρεθήκαμε κοντά και σε πρόσφυγες ναυαγούς, ανάμεσα στους οποίους είχαν ανασύρει νεκρά δύο κοριτσάκια 11 και 13 ετών από το Αφγανιστάν.
Δεν νομίζω ότι μπορώ να περιγράψω τη θλίψη των γονιών τους, που είχαν χάσει τα μοναδικά παιδιά τους, ύστερα από μήνες κακουχίας και εκμετάλλευσης, μέχρι να μπουν σε Ευρωπαϊκό έδαφος για ένα καλύτερο αύριο. Δυο γονείς, που ο πόνος τους δε διαφέρει από τον πόνο κάθε άλλου γονιού στον πλανήτη, όταν βιώνει παρόμοιο δράμα. Και τότε σκεφτόμουν κι όλους τους άλλους που χάθηκαν και χάνονται στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο, όσους φράχτες ψηλούς κι αν χτίζουν, που στερούνται κάθε λογικής εκτός εκείνης της πολιτικής εκμετάλλευσης, προσπαθώντας να ενδυναμώσουν κούφια πατριωτικά συναισθήματα.
Αρκετά χρόνια μετά στις μέρες μας, αναφορικά με την υγεία, ζούμε κάτι χειρότερο στη χώρα μας : Μια πλήρη απαξίωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, που αυτή τη φορά αποτελεί προγραμματική υπόσχεση της νεοφιλελεύθερης Κυβέρνησης. Έχει σκοπό και κύριο στόχο την ιδιωτικοποίηση των περισσότερων παροχών υγείας. Η επονομαζόμενη «σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου συστήματος υγείας»
Η απαξίωση του ΕΣΥ από την κυβέρνηση της ΝΔ, υπήρξε η αιτία που η χώρα μας ταξινομηθηκε ως πρώτη σε θανάτους, σε σχέση με τη μέση ευρωπαϊκή θνητότητα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC).
Σήμερα με την υποβάθμιση του ΕΣΥ οι κτιριακές υποδομές και ο ιατροτεχνολογικος εξοπλισμός υπολείπεται. Υπάρχουν συγχωνεύσεις περιφερειακών Κέντρων Υγείας και Νοσοκομείων και υπολειτουργία τους (υπάρχει το παράδειγμα του Νοσοκομείου Αγρινίου, που κατά τη διάρκεια της πανδημίας, λόγω κάκιστων υποδομών και ελλείψεων κανείς από τους ασθενείς με COVID που νοσηλεύθηκαν στη ΜΕΘ δεν επέζησε).
Παρατηρούνται όλο και περισσότερες καθυστερήσεις στα τακτικά ραντεβού (που φτάνουν ακόμα και 4-5 μήνες μετά), καθυστέρηση προγραμματισμένων χειρουργείων λόγω έλλειψης προσωπικού και αποδιοργάνωση της εφημερίας των νοσοκομείων.
Η ΝΔ επιδείνωσε την αναλογία δημοσίων / ιδιωτικών δαπανών για την υγεία, οδηγώντας την Ελλάδα στο πιο ιδιωτικοποιημένο σύστημα υγείας στην Ευρώπη, με ιδιωτική δαπάνη (με απευθειας επιβάρυνση ασθενών) 40%, διπλάσια από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (20%).
Μείωσε το μόνιμο προσωπικό του ΕΣΥ κατά 6500 χιλιάδες (Ιούνιος 2019: 79.177, Ιανουάριος 2023: 72.263 μόνιμοι εργαζόμενοι στο ΕΣΥ).
Κατήργησε την ελεύθερη συνταγογράφηση φαρμάκων στους ανασφάλιστους (στην πλέον ευάλωτη ομάδα) , περιορίζοντάς την μόνον σε δομές του ΕΣΥ, όπου φυσικά δεν βρίσκουν ραντεβού, για σοβαρά προβλήματα που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης.
Είναι φανερό ότι οι κάτοικοι αυτής της χώρας χρειάζονται την αναγέννηση ενός ΕΣΥ, όπου όλοι θα έχουν πρόσβαση χωρίς ταλαιπωρίες και αναμονές, σε αξιοπρεπείς συνθήκες, με σεβασμό στα δικαιώματά τους, χωρίς οικονομικές επιβαρύνσεις.
Μέρος των απαραίτητων παρεμβάσεων είναι η αναγκαία συνθήκη της πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης των γιατρών, με σημαντική οικονομική τους χρηματοδότηση, αύξηση των αποδοχών όλου του υγειονομικού προσωπικού, πρόσληψη και μονιμοποίηση ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού και ένταξη τους στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Επίσης θέσπιση ειδικών κινήτρων (οικονομικών, διοικητικών, εκπαιδευτικών) για το διορισμό γιατρών σε ακριτικές περιοχές. Δημιουργία μονάδων φυσικής αποκατάστασης. Αποτελεσματική εφαρμογή του θεσμού του οικογενειακού γιατρού καθώς και μείωση της συμμετοχής στο κόστος των φαρμάκων.
Πρόσφυγες και Υγεία
Τη χρονιά του 2015 ήταν η εποχή που είχε φτάσει η ροή εισόδου των προσφύγων μεταναστών στο αποκορύφωμά τους. Έτσι βρέθηκα στη Μόρια της Λέσβου να στηρίξω, σαν εθελοντής, στο πλευρό των Γιατρών του Κόσμου, αυτό τον εξαθλιωμένο πληθυσμό, που είχαν χάσει τα πάντα. Οι χώρες τους είχαν ισοπεδωθεί από τον πόλεμο, κινδύνευε η ζωή τους για θρησκευτικούς ή πολιτικούς λόγους, εδιώκοντο λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή και ακόμα έφευγαν για να σωθούν λόγω της ανείπωτης φτώχειας τους.
Στη Μόρια το καλοκαίρι αυτής της χρονιάς δεν παίρναμε ανάσα από την πολύ δουλειά.
Η Ευρώπη είχε ακόμη ανοιχτά τα σύνορά της κι έτσι η τεράστια ροή προσφύγων από την χώρα μας προ το βορρά, γινότανε με ένα ικανοποιητικό ρυθμό. Οικογένειες, μόνοι νεαροί άντρες ή γυναίκες κουβαλώντας μαζί τους κάθε είδους ιστορία, κακουχία, φτώχεια, ψυχικά αθεράπευτα τραύματα πολέμου ή διωγμών ή βασανιστηρίων και μαζί με αυτους, τα ασυνόδευτα ανήλικα που ήταν και ο πιο ευάλωτος πληθυσμός.
Όσο καιρό παρέμεινα εκεί εκείνο το καλοκαίρι, καταφέραμε μαζί με άλλες ΜΚΟ από αυτήν την πύλη εισόδου στην Ευρώπη, να στηρίξουμε αυτόν τον πληθυσμό.
Στη Αθήνα όπου έφταναν σε μια Ελλάδα στα όρια της οικονομικής καταστροφής τότε, είχαν κατασκηνώσει σε πολλούς χώρους και κάθε μέρα με λεωφορεία (θυμάμαι ήταν 60 ευρώ το εισιτήριο) φεύγανε για τα σύνορα. Ήταν εντυπωσιακό ότι κανείς ουσιαστικά δεν ήθελε να μείνει στη χώρα μας, για ευνόητους λόγους, και όλοι ήθελαν τη σιγουριά ανεπτυγμένων οικονομικά βόρειων χωρών.
Η πιο δημοφιλής πύλη εξόδου ήταν περνώντας από Ειδομένη στη Βόρεια Μακεδονία (τότε επονομαζόμενης Σκόπια) .
Έτσι το χειμώνα του 2015, μοιράστηκαμε με τους Γιατρούς του Κόσμου και με άλλες ΜΚΟ, μια μοναδική πικρή εμπειρία διαχείρισης χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών, που περίμεναν με αγωνία στα σύνορα προκειμένου να περάσουν για βόρεια Ευρώπη. Δυστυχώς όμως λίγο αργότερα, η Ευρώπη έκλεισε τα σύνορα για τις περισσότερες χώρες προέλευσης των μεταναστών κι έτσι συσσωρεύτηκαν και εγκλωβίστηκαν στα σύνορα στην Ειδομένη. Χιλιάδες άτομα, έμεναν σε πρόχειρες σκηνές κάτω από συνθήκες χωρίς στοιχειώδη υγιεινή, με μικρά παιδιά και γέροντες καταπονημενους σε ακραίο βαθμό. Πολλοί από αυτούς, δυστυχώς, υπήρξαν θύματα εκμετάλλευσης από διακινητές που τους οδηγούσαν, έναντι υψηλής χρηματικής αμοιβής, περνώντας παράνομα τα σύνορα, μέσα από ορεινές περιοχές που τους διοχέτευαν προς άγνωστες περιοχές του βορρά.
Στην Ειδομένη είχα την εμπειρία να νιώσω από κοντά όλη την ανθρώπινη συμφορά και όλη τη θλίψη ξεριζωμένων συνανθρώπων μας. Η ομάδα των γιατρών που συμμετείχα τότε προσφέραμε ό,τι καλύτερο.
Μετα το τέλος αυτής της Αποστολής, γυρίσαμε στην Αθήνα για να συμμετάσχουμε σε άλλες δράσεις. Κάναμε συνεχείς ιατρικές επισκέψεις στο χώρο του παλαιού αεροδρομίου του ελληνικού, που το 2016 φιλοξενούσε περί τις 3.000 πρόσφυγες, που ευτυχώς ζούσαν σε λίγο καλύτερες συνθήκες σε μεγάλες σκηνές και με καλύτερη προμήθεια σε τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης.
Στα ιατρεία των Γιατρών του Κόσμου παράλληλα παρακολουθούσαμε ένα μεγάλο αριθμό ασθενών, που ευτυχώς τους είχε χορηγηθεί αριθμός ΑΜΚΑ , ώστε να μπορούν να έχουν και μια πρόσβαση σε δημόσια νοσοκομεία για εξετάσεις ή νοσηλεία.
Σήμερα το μέγεθος του προσφυγικού πληθυσμού έχει ελαττωθεί δραματικά Οι περισσότεροι έχουν φύγει από τη χώρα και οι ροές έχουν μειωθεί συγκριτικα με παλιότερα, αλλά δεν έχουν σταματήσει εντελώς. Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες και οι μετανάστες στη χώρα μας σήμερα, είναι η πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγη.
Η ΝΔ διέκοψε το Πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ (σε άλλες χώρες της ΕΕ συνεχίζει να υπάρχει) που έδινε πρόσβαση σε στέγαση, με αποτέλεσμα ο προσφυγικός πληθυσμός να οδηγείται πλέον αποκλειστικά σε camps, εκτός από τα ασυνόδευτα παιδιά που φιλοξενούνται σε προστατευόμενα διαμερίσματα. Στους χώρους των camps, πολύ συχνά αναγκάζονται να ζουν σε ανθυγιεινές συνθήκες στερούμενοι, σε κάποιες περιπτώσεις, την πρόσβαση σε βασικά αγαθά και δικαιώματα. Στερούνται πρωτίστως ιατρική περίθαλψη, που αφορά διάφορες ειδικότητες ιατρών, αφού πολλά camps βρίσκονται σε μεγάλες αποστάσεις από Κέντρα Υγείας ή Νοσοκομεία ή ΜΚΟ.
To Δεκέμβριο του 2022 επισκέφθηκα το camp του Καρα Τεπέ στη Μυτιλήνη, ως εθελοντής νευρολόγος, όπου διαπίστωσα μεγάλη έλλειψη σε ιατρικές ειδικότητες. Ήταν πολύ απογοητευτικό το γεγονός ότι έχει προγραμματιστεί η μεταφορά του στρατοπέδου αυτού στη Βάστρια, στο κέντρο του μεγαλύτερου δάσους της Λέσβου, ουσιαστικά απομονώνοντας τελείως έτσι τον πληθυσμό των προσφύγων. Η περιοχή της Βαστριας είναι πολύ μακρινή σε σχέση με το σημερινό camp του Καρα Τεπε, που λόγω της μικρής απόστασης, παρέχει εύκολη και ταχεία μετάβαση στο Νοσοκομείο της πόλης.
Η ιατρική φροντίδα των προσφύγων παρουσιάζει σήμερα προβλήματα και αυτό οφείλεται στο ότι η πλειονότητα τους είναι περιορισμένη υποχρεωτικά σε camps, με δύσκολη πρόσβαση σε Μονάδες Υγείας. Παράλληλα η περίοδος αναμονής για την ανανέωση των νομιμοποιητικών εγγράφων, μετα από τη λήξη τους, είναι μεγάλη, με αποτέλεσμα να καθυστερεί η έκδοση ΑΜΚΑ (ΠΑΑΥΠΑ ), με αποτέλεσμα να μην έχουν δυνατότητα επισκέψεων στα νοσοκομεία .Τα επείγοντα παραμένουν προσβάσιμα, όμως τα διαστήματα αναμονής για ένα ραντεβού διενέργειας εξετάσεων κλείνονται μετα από μεγάλο χρονικό διάστημα.
Σε μια Ευρώπη που οφείλει να σέβεται τις αρχές των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το μεταναστευτικό πρόβλημα δεν λύνεται με φράχτες στα σύνορα. Πρέπει να υπάρχει δίκαιη κατανομή των προσφύγων στις χώρες της ΕΕ. Είναι προφανές ότι χρειάζεται η σταδιακή ενσωμάτωση του προσφυγικού πληθυσμού σε κάθε μετεγκατάσταση. Χρειάζεται επιμόρφωση και αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους καθώς και αξιοποίηση των Ευρωπαϊκών πόρων για καλύτερη στέγαση, νομική κάλυψη και πρόσβαση στην υγεία.
Είναι πολύ σημαντικό επίσης, ότι πρόσφυγες και μετανάστες που έχουν επιβιώσει από βία ή είναι θύματα βασανιστηρίων και κουβαλούν τραύματα από τις χώρες που προέρχονται, να έχουν δικαίωμα στη φροντίδα της ψυχικής τους υγείας.
*Ο Αντώνης Ρόμπος είναι Ακτιβιστής γιατρός, τ. Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας στο ΕΚΠΑ
Υποψήφιος Βουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία στην Α’ Αθηνών
