Εθνικός Αστέρας ! ΕΛΑΣ Καισαριανής
Του Θανάση Κάππου*
«Τα τσαντίρια δεν υπάρχουνε πια. Η περιοχή του Συγγρού έχει αδειάσει από δαύτα. Όλο και περισσότερα πλινθόκτιστα φτιάχνονται και ακολουθούν οι παράγκες.
Η βορεινή πλευρά της Καισαριανής τραβά σ΄ απάνω. Σ΄ όλο σχεδόν το μάκρος του ντερέ, του Ιριδανού. Είναι ακόμα οι προσφυγικές πολυκατοικίες που θα στεγάσουν τους πρόσφυγες. Λίγο πιο καλά απ΄ το χτες.
Το παιδομάνι βουϊζει στις αλάνες. Κι΄ ήτανε ο τόπος γεμάτος από δαύτες. Στα «Πεύκα» όπως λέγαμε την περιοχή της Πανεπιστημιούπολης-στο Σκοπευτήριο, στους δρόμους μια κι’ ήτανε ακόμα «χωματένιοι» , κι΄ άφτιαχτοι κι΄ ας γινότανε σύννεφο, ντουμάνι από τη σκόνη.
Κάθε λογής παιχνίδι. Μα πιότερο το τόπι. Η μπάλα. Τα σημερινά φτηνά τόπια ήτανε ένα…είδος πολυτελείας τότε. Ξέχωρα όμως από την νέα σπορά που βλάστησε και δρασκέλαγε τα πρώτα σκαλοπάτια της ζήσης, ξέχωρα απ’ τα βιζαρούδια υπήρχανε και οι «πιτσιρικάδες» που ‘ρθανε από τη Μικρά Ασία.
Παιδόπουλα πια κι΄ έφηβοι, μα κι οι πιο μεγάλοι, άρχιζαν να φτιάχνουν ομάδες ποδοσφαιρικές, μια και η ομαδικότητα τους χρειαζότανε πιότερο από κάθε άλλη φορά.
Ομάδες με ονομασίες κάθε είδους: Aνίκητος, Τίγρης, Μαύρη Χειρ, Ηρακλής, Αρμένικη Ένωσις (από την περιοχή των Αρμενίων στην Κάτω Καισαριανή), Ελπιδοφόρος, Ένωση Φιλάθλων, Δάφνη, Άρης, Εθνικός και πάει λέγοντας. Υπήρξε μια εποχή, μεταξύ 1937-38, που υπήρχανε εικοσιτέσσερα ανεξάρτητα ποδοσφαιρικά σωματεία».
Τι πιο παραστατικό και πιο πραγματικό από την περιγραφή του Γιάννη Κουβά στο βιβλίο του με τίτλο: “Η ιστορία του Εθνικού Αστέρα Καισαριανής 1927-1991”.
Σημαντική προσωπικότητα των ποδοσφαιρικών πεπραγμένων της Καισαριανής ( ποδοσφαιριστής της Νήαρ – Ήστ, του Μικρασιατικού, του Αστέρα Καισαριανής μέχρι το 1944 και μέχρι το 1951 στον Εθνικό Αστέρα.
Άμισθος γυμναστής και προπονητής της πρώτης ομάδας και των Ακαδημιών για περισσότερα από είκοσι χρόνια ).
Ο άνθρωπος που ήξερε, όσο λίγοι την ιστορία της ομάδας τα δύσκολα εκείνα χρόνια και που το βιβλίο του αποτέλεσε τη βάση για να γνωρίσει κάποιος την ποδοσφαιρική ιστορία της Καισαριανής.
Την Καισαριανή μπορείς να την αγαπήσεις (εμείς είμαστε απ΄αυτή την πλευρά) και να την μισήσεις για πολλούς λόγους. Ας εξηγηθούμε για να μην παρεξηγηθούμε.
Είκοσι χρόνια πριν από τον Δεκέμβρη του 1944 εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία στις, ως εκείνη τη στιγμή, πευκόφυτες εκτάσεις της Καισαριανής, του Βύρωνα και του Υμηττού.
Πολιτική αστάθεια, κρίση, ανεργία και περιθωριοποίηση των ανατολικών συνοικιών της Αθήνας. Ιδιαίτερα στην Καισαριανή, όπου η πλειονότητα των ανδρών τη μόνη
δουλειά που ήξερε να κάνει την εποχή εκείνη ήταν αυτή του ανειδίκευτου εργάτη, τα μεροκάματα ήταν πολύ χαμηλά, γεγονός που δημιουργούσε σημαντικά προβλήματα.
Βάζοντας όμως «υποθήκη» για τις μετέπειτα επιλογές τους και κυρίως τις πολιτικές, τις οποίες πλήρωσαν κάτι παραπάνω από ακριβά κάμποσα χρόνια αργότερα.
Ήδη από τα μέσα των αρχών της δεκαετίας του 1930 υπήρχαν οργανώσεις του ΚΚΕ στις ανατολικές συνοικίες, δημιουργώντας προοπτικές και δυναμική στην προσπάθεια βελτίωσης της καθημερινότητας τους.
Κατοχή. ΕΑΜ. Καισαριανή, Βύρωνας, Γούβα, Ζωγράφου, Κουπόνια (Κάτω Ιλίσια), αποτέλεσαν σημαντικούς τομείς δράσης της ΕΠΟΝ, του ΕΛΑΣ και του ΕΑΜ, μάλιστα σύμφωνε με τα επίσημα στοιχεία (ΑΣΚΙ) στις συγκεκριμένες περιοχές τον Οκτώβρη του 1944 υπήρχαν περισσότερα από 7.000 μέλη της ΕΠΟΝ!
Οι μάχες κατά τη διάρκεια της Κατοχής και τον Δεκέμβρη πολλές. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ και τη συμμετοχή τους στις μάχες.
Τον Σεπτέμβρη του 1944 δημιουργήθηκε στην Καισαριανή το Πρότυπο Τάγμα του ΕΛΑΣ με τέσσερεις λόχους δύναμης περίπου 120 ανδρών και ένα λόχο διοίκησης με περίπου 80 άνδρες.
Μια επίλεκτη δύναμη του ΕΛΑΣ με άνδρες από όλες τις ανατολικές συνοικίες δημιουργώντας πρότυπο για τα δεδομένα του ΕΛΑΣ τμήμα με δυνατότητα στρατωνισμού (στο κεντρικό σχολείο επί της οδού Βενιζέλου), ομοιόμορφες ενδυμασίες, οπλισμό και το κυριότερο συσσίτιο.
Είχαν να αντιμετωπίσουν τις λυσσαλέες επιθέσεις των Ταγμάτων Ασφαλείας με τη συνεργασία των γερμανικών δυνάμεων που είχαν στοχοποιήσει τις ανατολικές συνοικίες και κυρίως την Καισαριανή για τη δράση τους στο πλευρό του ΕΑΜ για την προοπτική των καλύτερων ημερών.
Η πλευρά αυτών που τη μίσησαν τότε…..
Εμείς την αγαπάμε για δεκάδες λόγους. Την ιστορία της, τους αγώνες των ανθρώπων της που έστησαν τα πάντα από το τίποτα, για τον Λεωνίδα Μανωλίδη, τον Παναγιώτη Μακρή και όλους εκείνους.
Εγώ, την αγαπώ όπως την αγαπούσε ο πατέρας μου, έχοντας αφήσει ορμήνια πως όταν θα πεθάνει να θαφτεί μόνο εκεί. Η άλλη όψη του νομίσματος.
Εθνικός Αστέρας. Ένα ιστορικό ποδοσφαιρικό και όχι μόνο σύμβολο της πόλης. Μια ομάδα που ακόμη και μέσα στην Κατοχή συνέχισε να αγωνίζεται με τον δικό της τρόπο μέσα και έξω από τα γήπεδα.
«Κατοχή, κι η πείνα μαστίζε. Μα τα δύο σωματεία κρατούσανε. Και ο Εθνικός και ο Αστέρας. Πολλές φορές μάλιστα παίζανε και μεταξύ τους κανένα «φιλικό» για να… ξεδίνουνε.Όμως το φιλικό γινότανε σωστός σκοτωμός. Ντέρμπι συνοικιακό βλέπεις και ήταν ζήτημα γοήτρου Φίλοι όλοι. Παρέα μαζί. Κι ακόμα πιότερο στα πίζουλα και δύσκολα χρόνια.
Μα στο ποδόσφαιρο όλα χαλούσανε. Κανένα πειραγματάκι παραπάνω. «Θα σας σκίσουμε και στο τέλος … κουλουβάχατα. Έτσι μια Κυριακή του 1943 το κακό παράγινε. Τα παιχνίδια γίνονταν στο γήπεδο με τα πολλά ονόματα (Υπεροχής, Κοκκινόχωμα, Νέας Ελβετίας, Αθηναϊκού), το οποίο σήμερα έγινε πολυκατοικίες.
Το δικό μας της Νήαρ – Ηστ το ΄χανε καταλάβει οι Γερμανοί και μας το δίνανε σπάνια λίγο στην αρχή…»
«Σα γιαλαντζί ντολμάς έγινε το μάτι σου ρε». Και να τα γέλια. «Εγώ δεν τσακώθηκα ρε σεις. Πήγα να χωρίσω». Και τα γέλια πιότερα. «Καλά να πάθεις. Όποιος χωρίζει, τρώει τις πιότερες».
Απάνω σε τούτη τη μόνιαση και τα γέλια ακούστηκε από μερικούς η λέξη συγχώνευση. Μείνανε άναυδοι οι υπόλοιποι. Όμως σχεδόν αμέσως το συνειδητοποιήσαν και όχι μόνο το δεχτήκανε με χαρά, αλλά πάρθηκε η απόφαση να το πουν και στα συμβούλια τους.
Οι σύμβουλοι φυσικά δε δεχτήκανε Τότε κάποιος ποδοσφαιριστής πρότεινε: το πολύ να αναλάβουμε εμείς. Μαθημένα τα βουνά από χιόνια.
Τελικά οι του Αστέρα συγκατατέθηκαν ύστερα από τις τόσες πιέσεις των ποδοσφαιριστών, μα του Εθνικού μείνανε ανένδοτοι. Συγκεντρωθήκαμε τότε όλοι, σύμβουλοι και παίκτες στα γραφεία του Εθνικού και γίνηκε κάποιος διάλογος.
– Και αν γίνει συγχώνευση είπανε από τον Εθνικό ποιο όνομα θα μείνει; Εμείς είμαστε από το 1927.
Καθώς συζητούσανε λέω στον Ανδρέα τον Ζαχαρόπουλο:
– Και Εθνικός και Αστέρας”.
– «Tι είπες» μου λέει.
– «Πες το» και το αμόλησα.
Τότε πετάχτηκε ολόρθος ο καλόκαρδος Τζον Μπαρδής και μου λέει:
– «Tι λες βρε παιδί μου.. Ερυθρός Αστέρας! Θα μας δέσουνε όλους. Θα μας κρεμάσουνε».
– «Όχι Ερυθρός, κύριε Τζων. Εθνικός Αστήρ». «Σα να τους καλάρεσε, μια και δε θα σβήνε κανένα όνομα. Γελάσανε όλοι και τελικά δεχτήκανε. Ήτανε αρχές του Ιούλη 1943 που τα δυο αδελφά σωματεία θα αγωνίζονταν στη Γ κατηγορία με την επωνυμία Εθνικός Αστήρ».
Ο «νονός» βρέθηκε. Γιάννης Κουβάς. Δημιουργήθηκε μια ομάδα ιστορία διατηρώντας τα ονόματα τα δυο ιστορικών ομάδων του Εθνικού και του Αστέρα Καισαριανής.
Σημείο αναφοράς στην πόλη του μεγάλου γκολτζή Μιχάλη Κρητικόπουλου, του οποίου το όνομα έχει το δημοτικό στάδιο της πόλης. Ενός μεγάλου γκολτζή του Ολυμπιακού και του Εθνικού που παρότι μικρόσωμος έβαλε τα περισσότερα γκολ με κεφαλιές!
Η πρώτη ομάδα του Ρέφικ Τζιμπούρ όταν ήρθε το 2005 στην Ελλάδα από τη Γαλλία πετυχαίνοντας επτά γκολ σε δεκαέξι αγώνες. Η ομάδα που έπαιξαν ο Νίκος Τσιαντάκης, ο Στέλιος Γιαννακόπουλος, ο Γιάννης Καλλιτζάκης, ο Γιώργος Αμανατίδης και πολλοί άλλοι γνωστοί και άγνωστοι ποδοσφαιριστές.
Η ομάδα του αγαπημένου φίλου μου Νίκου Μαλλιάρη, ενός πρωτοπόρου συνδικαλιστή στο δύσκολο χώρο του ποδοσφαίρου και ανθρώπου με μεγάλη αγάπη στη “Βarca”.
Mια ομάδα που και στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου έδωσε στον αγώνα πολλά. «Κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών, ο Εθνικός Αστέρας έπαθε μεγάλη ζημιά. Σπάσανε τα γραφεία και δεν άφησαν ούτε καρφίτσα.
Αργότερα κάλμαραν λίγο τα πράγματα και να το ξεκίνημα από τη αρχή. Σύμβουλοι και παίκτες το ρίξανε στη ζητιανιά, αλλά δεν μας πείραξε γιατί αγαπούσαμε τον Εθνικό Αστέρα. Είμασταν όλοι φίλοι σαν μια μονιασμένη οικογένεια.»
Τη μοίρα της πατρίδας μας θα ακολουθήσει κι ο Εθνικός Αστέρας. Ο αδελφοκτόνος Δεκέμβρης έφτασε. Στο ματοκύλισμα τούτο ο Εθνικός Αστέρας θα ΄χει «μερτικό» στις θυσίες.
Ο Μανώλης Ψιούνης ο πάντα γελαστός τερματοφύλακας του Εθνικού Αστέρα, νιόπαντρος θα σκοτωθεί κατά τα Δεκεμβριανά το 1944 σε ηλικία 22 χρονών.
Ο Μανώλης Αλατσατιάνος ήταν παίκτης του Μικρασιατικού. Εκτελέστηκε λίγο μετά τη συγχώνευση του Εθνικού και του Αστέρα το 1944,από τα στρατεύματα κατοχής σε ηλικία 18 χρονών.
Το ίδιο και το «λιονταράκι» ο Νικολάκης (Νίκος Κεχαγιάς), που εκτελέστηκε σε ηλικία 18 χρονών από τα στρατεύματα Κατοχής. Ο επί σειρά ετών σύμβουλος του Εθνικού Αστέρα Γιώργος Μουστάκης σκοτώθηκε σε ηλικία 24 ετών κατά τα Δεκεμβριανά του 1944. Ο Μιχάλης Μεσάδος σκοτώνεται σε ηλικία 23 χρονών το 1948».
Όπως σημειώνει ο Γιάννης Κουβάς το φορτίο για την ομάδα τα δύσκολα εκείνα χρόνια ήταν πολύ βαρύ. Όμως η ομάδα παρά τις δυσκολίες δεν το βάζει και πάλι κάτω στα δύσκολα.
«Αμέσως μετά την απελευθέρωση αλλάζουν τα γραφεία της ομάδας. Από το σπίτι του Γιάννη Κουβά μεταφέρονται στη γωνιά των οδών Αναγεννήσεως (τώρα Εθνάρχου Μακαρίου) και Χρυσοστόμου Σμύρνης» Τα βάζει με τους Εγγλέζους μετά την απελευθέρωση με το δικό του τρόπο. Με το όνομα ΕΛΑΣ Καισαριανής δίνει δύο ποδοσφαιρικούς αγώνες και τους διαλύει υποδειγματικά. Με σκορ 7-1 και 3-1 δεν τους αφήνει κανένα περιθώριο αντίδρασης.
Μεγάλες από κάθε άποψη νίκες. Απέναντι σε εκείνους που εκτός από κατακτητές με έμμεσο τρόπο για την ομάδα της Καισαριανής έγιναν εμπόδιο και στην ποδοσφαιρική της ανάπτυξη σε κείνα τα πίζουλα χρόνια.
«Καλά όμως οι Γερμανοί κατακτητές. Οι «φίλοι μας» οι Εγγλέζοι; Καταλάβανε ή μάλλον καταπατήσανε το γήπεδο και το κάνανε τσιφλίκι τους. Υπομνήματα επί υπομνημάτων για να παίξουμε πρωτάθλημα ή φιλικό.
Και το αισχρότερο ήτανε που για να παίζουνε μπέιζ-μπωλ φτιάξανε στο κέντρο του γηπέδου εκείνο το ρημάδι το τσιμέντο που ΄χε 30 μέτρα μάκρος και 5 μ. φάρδος. Τι τους ένοιαζε εάν εμείς τσακιζόμαστε;».
Aπολαυστική περιγραφή για το ρόλο των Εγγλέζων ακόμη και στα ποδοσφαιρικά δρώμενα κατά τη διάρκεια της Κατοχής από τον Γιάννη Κουβά.
Μια ομάδα μεγάλη ιστορία στο ελληνικό ποδόσφαιρο ξεκινώντας από τις παράγκες και τις αλάνες της Καισαριανής φτάνοντας μέχρι τα σαλόνια της Α΄Εθνικής.
Δεν είναι δα και λίγο!!!
*Ο Θανάσης Κάππος είναι συγγραφέας και ποιητής
