Ωφελιμισμός εναντίον ρομαντισμού – Γράφει η Τιτίκα-Μαρία Σαράτση

Ωφελιμισμός εναντίον ρομαντισμού  και εθισμός-εξάρτηση από την τεχνολογία εναντίον ανθρωποκεντρισμού ;

Γράφει η Τιτίκα-Μαρία Σαράτση*

“Ωφελιμισμός εναντίον ρομαντισμού και

εθισμός- εξάρτηση από την τεχνολογία

εναντίον ανθρωποκεντρισμού ;

Ο Τζέρεμι Μπένθαμ ήταν ο πατέρας του Ωφελιμισμού. Μια κίνηση που απορρίπτει οτιδήποτε δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί, όπως η τάξη του σύμπαντος, η ανθρώπινη φύση…. Αυτές οι έννοιες είναι παράλογες και η ηθική δεν είναι τίποτα άλλο από δεισιδαιμονία.

«…Η αρχαιότητα δεν είναι λόγος» (Αρχές Νομοθεσίας).

Οι ωφελιμιστές ανέπτυξαν ένα ορθολογικό σχήμα για να αξιολογήσουν πρακτικές και πεποιθήσεις αγνοώντας τις μη πρακτικές και ποσοτικές έννοιες που βασίζονται στη «μεγαλύτερη ευτυχία για τους μεγαλύτερους αριθμούς». Ανεξάρτητα από την ποιότητα: τι είναι καλύτερη απόλαυση; Δεν πειράζει, γιατί το «καλύτερο» είναι μη μετρήσιμο.

Σε αντίθεση με τον ωφελιμισμό είναι ο ρομαντισμός. Οι ρομαντικοί έχουν μια ποιητική άποψη για τον κόσμο και θεωρούν ότι «φτιάχνουμε τον κόσμο όπως τον ζούμε». Είναι μια ενεργητική άποψη. Δεν τους ενδιαφέρει να ποσοτικοποιούν την ευχαρίστηση αλλά να δημιουργούν συνεχώς νέες απολαύσεις. Ο ισχυρισμός ότι εκείνες οι εμπειρίες που δεν είναι μετρήσιμες είναι αυτές που έχουν πραγματικά σημασία.

Για παράδειγμα, ο Samuel Taylor Coleridge έχει μια ρομαντική πολιτική άποψη όπου δηλώνει ότι η θρησκεία είναι ο δρόμος προς την κοινότητα (η οργανική κοινότητα). Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι ο John Stuart Mill δημιούργησε μια γέφυρα μεταξύ των δύο ρευμάτων και ως έξυπνος μαθηματικός, αλλά αργότερα βρήκε κατανόηση για την κατάθλιψή του στο ρομαντικό κίνημα  (….) ο John Stuart Mill δημιούργησε μια επιλογή (τα είδη δεν είναι μόνιμα και επιμένουν με την ενσωμάτωση ευνοϊκών παραλλαγών, όπως σήμερα ονομάζονται μεταλλάξεις……Και ο Δαρβίνος….:

«Αυτή τη διατήρηση των ευνοϊκών παραλλαγών και την απόρριψη των ζημιογόνων, την ονομάζω Φυσική Επιλογή. Παραλλαγές ούτε χρήσιμες ούτε επιβλαβείς δεν θα επηρεάζονταν από τη φυσική επιλογή και θα έμεναν ένα κυμαινόμενο στοιχείο, όπως ίσως βλέπουμε στο είδος που ονομάζεται πολυμορφικό» (On the Origin of Species).»

Όλο το έργο του είναι μια εξαιρετική απεικόνιση του Ωφελιμισμού. Ακολουθεί την επιστημονική μέθοδο και ποσοτικοποιεί και καταγράφει όλες τις παρατηρήσεις του για να βγάλει συμπεράσματα. Ταυτόχρονα, ο Δαρβίνος τρέφει μεγάλο ρομαντικό θαυμασμό για τη φύση και εμπνέεται και φωτίζεται από αυτήν, ο ίδιος στο έργο του, βυθίζεται στη φύση. Επιπλέον, ασπάζεται επίσης την ιδέα του Coleridge για τη βιολογική κοινότητα. Στη θεωρία του Δαρβίνου, η ηθική είναι μια προσαρμοστική αλλαγή που βοηθά τα είδη να επιβιώσουν στην κοινότητα.

Καθώς ο Δαρβίνος ασπάζεται τόσο τον ωφελιμισμό όσο και τον ρομαντισμό, ο Μπωντλαίρ, ο Γάλλος ποιητής του 19ου αιώνα, απορρίπτει εντελώς τον ωφελιμισμό, καθώς το τελικό του μέλημα είναι η ένταση της ευχαρίστησης παρά η ποσοτικοποιηση της ή το είδος της απόλαυσης. Η αλήθεια στηρίζεται στη συνάντηση της απροσδόκητης απόλαυσης που δεν μπορεί να σχε^[1]διαστεί ή να εξηγηθεί, επομένως, δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί. Είναι επίσης αντι-θεμελιωτής και απορρίπτει τις ιεραρχίες που διέπουν την αισθητική, την ηθική και την πολιτική. (….). Γίνεται ο flaneur, που είναι δεκτικός παρά διερευνητικός, είναι ανοιχτός στις εμπειρίες, στα απροσδόκητα και στην πολλαπλότητα των έντονων συναντήσεων. Το σημείο διαχωρισμού του από τον κλασικό ρομαντισμό είναι η έννοια της εξιδανίκευσης. Όπως φαίνεται στήν Madame Bovary του Φλωμπέρ- η Emma ονειρεύεται μια λαμπερή, αισθητική επιφανειακή ζωή……..»

Το άρθρο της Τζούλια Καστέλο είναι διαχρονικό. Και μέσα στο προεκλογικό αλαλούμ, θεώρησα ότι μας χρειάζεται….

Τα δύο ρεύματα θυμίζουν πολύ τη σύγχρονη εξάρτηση – που συχνά είναι αρνητικός εθισμός- από την τεχνολογία και το αντίθετό του, τον «ρομαντισμό» και την επιστροφή στις ανθρωπιστικές αξίες. Θα έχουμε πολλά να πούμε πάνω σε αυτό….

Η Τιτίκα Σαράτση είναι φιλόλογος και δημοσιογράφος