Τι δεν λέει η ταινία «Οπενχάϊμερ»
Η δοκιμή « Trinity»
-Επειδή μεγάλωσα την εποχή του Ψυχρού Πολέμου και επίσης επειδή στο σπίτι μας υπήρχαν όλα τα βιβλία για την ειρήνη που κυκλοφορούσαν φανερά ή κρυφά και επειδή επίσης οι γονείς μου με άφηναν να διαβάζω όποιο βιβλίο ήθελα χωρίς «απαγορεύσεις», διάβασα και τα «Λουλούδια της Χιροσίμα» της Εντίτα Μόρις.*
«Η υπόθεση του μυθιστορήματος Τα λουλούδια της Χιροσίμα εκτυλίσσεται 15 χρόνια μετά την 6η Αυγούστου 1945, ημέρα της ατομικής έκρηξης στη Χιροσίμα. O Σαμ, ένας νεαρός Αμερικανός, μπαίνει οικότροφος σε ένα σπίτι Γιαπωνέζων. Η νεαρή οικοδέσποινά του, Γιούκα προσπαθεί να του κρύψει τα φρικτά της εγκαύματα, το σωματικό και ψυχικό μαρτύριο της οικογένειάς της που υποφέρει από τις συνέπειες της ραδιενέργειας. O Σαμ, μέσα από τη συναναστροφή του με τη Γιούκα, ανακαλύπτει σταδιακά το οικογενειακό τους δράμα, νιώθει αλληλέγγυος με τα θύματα και συμμερίζεται τις αξίες και το στόχο της ζωής της: να συντηρεί τη μνήμη του ολοκαυτώματος και να αγωνίζεται για την ειρήνη, ενάντια στην ανθρώπινη βαρβαρότητα.»
Το βιβλίο με συγκλόνισε και άρχισα να διαβάζω ό τι σχετικό υπήρχε με τη Χιροσίμα, όταν έμαθα αγγλικά και γαλλικά άρχισα να ψάχνω και φυσικά είδα την ταινία του Alain Resnais, αργότερα φυσικά. Η πραγματική τέχνη και η αληθινή ζωή σου θέτει ερωτήματα. Ζωτικά ερωτήματα .Έτσι έφτασa και στη δοκιμή TRINITY.
Στη δοκιμή δηλαδή που έγινε με δοκιμαστική ρίψη ατομικής βόμβας στο Νέο Μεξικό στις 16 Ιουλίου του 1945.Χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να λυθούν οι απορίες μου. Στις 30 Ιουλίου οι New York Times στην στήλη Opinion φιλοξένησαν ένα δοκίμιο της Tina Cordova**με τον τίτλο
«Τι δεν Σας Λέει η ταινία Oppenheimer σχετικά με τη Δοκιμή Trinity» αγγλικός τίτλος What “Oppenheimer” doesn’t Tell You about the Trinity
Test. Μεταφέρω αυτούσια « Ο Ιούλιος είναι ένας σκληρός μήνας για πολλούς από εμάς εδώ στο Νέο Μεξικό, όπου οι ζωές χιλιάδων ανθρώπων ανατράπηκαν από τη δοκιμή της πρώτης πυρηνικής βόμβας στον κόσμο. Τα γεγονότα της 16ης Ιουλίου 1945 μας βαραίνουν πολύ. Και γιατί να μην το κάνουν; Άλλαξαν τα πάντα. Οι άνθρωποι του Νέου Μεξικού ήταν τα πρώτα ανθρώπινα υποκείμενα δοκιμής του πιο ισχυρού όπλου του κόσμου. Ο φετινός Ιούλιος ήταν πιο έντονος από ό,τι συνήθως, καθώς η κοινότητά μας περίμενε την κυκλοφορία του «Oppenheimer» — και κάποια αναγνώριση του τι έχουμε υπομείνει τα τελευταία 78 χρόνια. Όταν παρακολούθησα την ταινία σε μια κατάμεστη προβολή στη Σάντα Φε, είδα ότι δεν έπρεπε να είναι. Η τρίωρη ταινία αφηγείται μόνο ένα μέρος της ιστορίας του Manhattan Project, το οποίο ανέπτυξε τη βόμβα και διεξήγαγε τη δοκιμή με την κωδική ονομασία Trinity εκείνη την ημέρα του Ιουλίου. Δεν διερευνά σε κανένα βάθος το κόστος της απόφασης να δοκιμάσω τη βόμβα σε ένα μέρος όπου η οικογένειά μου και πολλοί άλλοι είχαν ζήσει για γενιές.
Μια ταινία δεν μπορεί να τα κάνει όλα, αλλά δεν μπορώ να μην νιώσω ότι η αφήγηση ξανά αυτής της ιστορίας, όπως έχει, είναι μια χαμένη ευκαιρία. Μια νέα γενιά Αμερικανών μαθαίνει για τον J. Robert Oppenheimer και το Manhattan Project και, όπως οι γονείς τους, δεν θα ακούσουν πολλά για το πώς οι Αμερικανοί ηγέτες εν γνώσει τους ρίσκαραν και προκάλεσαν βλάβη στην υγεία των συμπολιτών τους στο όνομα του πολέμου. . Η κοινότητά μου και εγώ αφηνόμαστε ξανά έξω από την αφήγηση. Η περιοχή του νότιου Νέου Μεξικού όπου έγινε η δοκιμή του Trinity δεν ήταν, αντίθετα με τη δημοφιλή αφήγηση, μια ακατοίκητη, έρημη έκταση γης. Υπήρχαν περισσότεροι από 13.000 Νέοι Μεξικανοί που ζούσαν σε μια ακτίνα 50 μιλίων. Πολλά από αυτά τα παιδιά, γυναίκες και άνδρες δεν είχαν προειδοποιηθεί πριν ή μετά το τεστ. Αυτόπτες μάρτυρες μου είπαν ότι πίστευαν ότι βίωναν το τέλος του κόσμου. Δεν σκέφθηκαν την Μπαγκαβκάντ Γκίτα, όπως ο Οπενχάιμερ. Πολλοί απλώς έπεσαν στα γόνατά τους και προσευχήθηκαν με το Χαίρε Μαρία στα Ισπανικά. Για μέρες μετά, είπαν, στάχτη έπεφτε από τον ουρανό, μολυσμένη με 10 λίβρες πλουτώνιο. Μια μελέτη του 2010 από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων διαπίστωσε ότι μετά το τεστ, τα επίπεδα ακτινοβολίας κοντά σε ορισμένα σπίτια στην περιοχή έφτασαν «σχεδόν 10.000 φορές περισσότερο από ό,τι επιτρέπεται σήμερα σε δημόσιους χώρους».
Αυτή η επίπτωση είχε καταστροφικές συνέπειες για την υγεία. Αν και δεν γνωρίζω ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια της δοκιμής, η οργάνωση που συνίδρυσα έχει τεκμηριώσει πολλές περιπτώσεις οικογενειών στο Νέο Μεξικό με τέσσερις και πέντε γενιές καρκίνου από τότε που πυροδοτήθηκε η βόμβα. Η οικογένειά μου είναι χαρακτηριστική: είμαι η τέταρτη γενιά στην οικογένειά μου που έχω καρκίνο από το 1945. Η 23χρονη ανιψιά μου μόλις διαγνώστηκε με καρκίνο του θυρεοειδούς. Είναι φοιτήτρια κολεγίου που σπουδάζει τέχνη. Τώρα και η ζωή της έχει ανατραπεί. Παρόλα αυτά, οι Νεομεξικανοί που μπορεί να έχουν εκτεθεί σε ραδιενεργό ακτινοβολία και υπέφεραν τις επιπτώσεις από το Trinity δεν επελέγησαν ποτέ προς αποζημίωση βάσει του νόμου περί αντιστάθμισης έκθεσης στην ακτινοβολία, έναν ομοσπονδιακό νόμο του 1990 που παρείχε δισεκατομμύρια δολάρια σε άτομα που εκτέθηκαν κατά τη διάρκεια επακόλουθων δοκιμών στο έδαφος των ΗΠΑ ή κατά την εξόρυξη ουρανίου. Το “Oppenheimer” αφήνει έξω και άλλες ιστορίες. Το Πρόγραμμα Μανχάταν και η βιομηχανία πυρηνικών όπλων χρησιμοποίησαν την υπόσχεση μιας καλύτερης ζωής για να δελεάσουν χιλιάδες ανθρώπους στα νοτιοδυτικά στα ορυχεία ουρανίου που προμήθευαν το Πρόγραμμα Μανχάταν. Οι ανθρακωρύχοι πήγαιναν στη δουλειά κάθε μέρα χωρίς επαρκή εξοπλισμό ασφαλείας, ενώ οι επόπτες το φορούσαν από την κορυφή μέχρι τα νύχια. Οι ανθρακωρύχοι σπάνια έφευγαν από τα ορυχεία κατά τη διάρκεια της βάρδιάς τους, ακόμη και για να φάνε μεσημεριανό. Έπιναν το μολυσμένο νερό μέσα στα ορυχεία όταν τους επέτρεπαν να κάνουν διαλείμματα. Πολλοί από τους αγρότες του οροπεδίου Pajarito στο βόρειο Νέο Μεξικό, αφού μεταφέρθηκαν σε μια περίφημη περιοχή για να μπορέσει να κατασκευαστεί το εργαστήριο του Λος Άλαμος, ανέβηκαν με λεωφορείο στο βουνό στο εργαστήριο για να κάνουν τις πιο βρώμικες δουλειές, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής των δρόμων. γέφυρες, τις εγκαταστάσεις. Όταν ολοκληρώθηκαν σε πολλούς δόθηκαν νέες θέσεις εργασίας στο εργαστήριο, συμπεριλαμβανομένης της οικιακής εργασίας. Οι σύζυγοί τους και άλλες Ισπανόφωνες και ιθαγενείς Αμερικανίδες επιστρατεύτηκαν ως οικιακές βοηθοί που καθάριζαν τα σπίτια, μαγείρευαν τα γεύματα, γέμιζαν τα μπιμπερό και άλλαζαν τις πάνες στο απομακρυσμένο συγκρότημα κατά την ανάπτυξη της βόμβας. Οι θυσίες τους εξακολουθούν να αποτελούν μέρος της ζωής μας σήμερα. Έκλαψα κατά τη διάρκεια των σκηνών της ταινίας που οδήγησαν στην έκρηξη και κατά τη διάρκεια της ίδιας της δοκιμής. Δεν μπορούσα να αναπνεύσω, η καρδιά μου χτυπούσε τόσο γρήγορα. Σκέφτηκα τον μπαμπά μου, που ήταν 4 ετών εκείνη την ημέρα. Η πόλη του, η Τουλαρόσα, ήταν τότε ειδυλλιακή. Μετά τη δοκιμή, αφού η ραδιενεργή τέφρα κάλυψε το σπίτι του, συνέχισε όπως πάντα, έπινε φρέσκο γάλα, τρώγοντας φρέσκα φρούτα και λαχανικά που φύτρωναν στο μολυσμένο έδαφος. Στην ηλικία των 64 ετών, είχε αναπτύξει τρεις καρκίνους για τους οποίους προδιάθεση, δύο από τους οποίους ήταν πρωτοπαθείς καρκίνοι του στόματος. Πέθανε σε ηλικία 71 ετών. Το “Oppenheimer” απεικονίζει τον επιστήμονα ως τον ελλιπή άνθρωπο που ήταν. Αλλά η ταινία διπλασιάζει τη σιωπή με την οποία ζούμε εδώ και οκτώ δεκαετίες σχετικά με την απώλεια ζωής και υγείας που ήταν συνέπεια της ανάπτυξης και της δοκιμής της ατομικής βόμβας. Ενώ οι οικογένειες στην κοινότητά μου συνεχίζουν να αναμένουν κάποια ευρύτερη αναγνώριση του τι υπέμειναν — συμπεριλαμβανομένης της κάλυψης από τον νόμο περί αντιστάθμισης έκθεσης στην ακτινοβολία — έχουμε μείνει με μια ταινία που αρνείται να καταθέσει μαρτυρία της αλήθειας μας. Αυτή είναι επίσης η κληρονομιά του J. Robert Oppenheimer και της κυβέρνησης για την οποία εργάστηκε. Δεν θα μπορέσω ποτέ να τους συγχωρήσω που κατέστρεψαν τη ζωή μας και μας εγκατέλειψαν.»
Μετά τη συγκλονιστική κατάθεση ψυχής, τι μπορεί να πει κανείς; Θα τολμήσω να πω κάτι που όλοι έχουμε καταλάβει, ή έστω κάποιοι από μας.
Η Δημοκρατία στις ΗΠΑ είναι συχνά « επιλεκτική». Οι διακρίσεις υπάρχουν, δεν υποβόσκουν μόνο. Δεν θα περιμέναμε βέβαια από τον Νόλαν, τον σκηνοθέτη της ταινίας να τα πει όλα. Αλλά οι καρκίνοι, ο πόνος και η οδύνη των Νεομεξικανών που υπέστησαν τις επιπτώσεις της δοκιμής Trinity δεν είναι μια λεπτομέρεια. Είναι περισσότερο αίμα, περισσότερα θύματα 78 χρόνια τώρα. Ας ελπίσουμε ότι ο θόρυβος γύρω από το θέμα της δοκιμής θα ανακινήσει αν μη τι άλλο την αποκάλυψη της αλήθειας και τη δρομολόγηση των αποζημιώσεων. Σε μια συνέντευξη ο Νόλαν είπε ότι ο Οπενχάϊμερ διέπραξε «Ύβρι» με την αρχαία έννοια. Δεν διέπραξε απλώς «Ύβρι» με την κατασκευή της βόμβας. Διέπραξε Ύβρι και με την δοκιμή. Οι εκ των υστέρων τύψεις για τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι είναι άχρηστες. Μαγεύτηκε από αυτό που δημιούργησε. Ένας ιδιοφυής άνθρωπος δεν μπορεί να πίστευε ότι θα κατασκευάσει τη βόμβα και αυτή δεν θα χρησιμοποιηθεί. Παρόλα όσα υπέφερε με τις διώξεις στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου είναι ένοχος. Και είναι ένοχος για ένα ακόμη έγκλημα: Τη Δοκιμή Trinity.
*Ε. Μόρρις, Τα λουλούδια της Χιροσίμα,
μτφρ. Νικηφόρος Βρεττάκος, Θεμέλιο
Η περιγραφή της πλοκής περιλαμβάνεται στα διδασκόμενα της Β’ Γυμνασίου
**H Τina Cordova είναι Συνιδρύτρια τουTularosa Basin Downwinders Consortium
