Γιούχα και πάλι γιούχα των πατρίδων!
Γράφει η Ευτυχία Καρύδη Φαράκου
Για το γητευτή γιο της, ηθοποιό .Γιώργο Παππά, η Μυρτιώτισσα,-Θεώνη Δρακοπούλου,- γράφει:
” Σ΄ αγαπώ -δεν μπορώ
τίποτ΄ άλλο να πω
πιο βαθύ, πιο απλό,
πιο μεγάλο!”*
Κάποτε,- έχει έλθει η σειρά της… Ερωτευμένος μαζί της ο Κωστής Παλαμάς. Μεγάλο ειδύλλιο! Εκείνος ανηφορίζει την Ακρόπολη να τη συναντήσει. Να σφραγίσουν τον συγκλονιστικό – απέλπιδα έρωτα τους με βουτιά στο κενό. Η Θεώνη, αν και στις συναντήσεις τους, αφήνει κατασυγκινημένη να κυλούν ώρες ολόκληρες τα δάκρυα της, μετανοιωμένη για το απονενοημένο διάβημα, δεν εμφανίζεται. Χωρίς κατήφεια ο Κωστής παίρνει το δρόμο της επιστροφής.** “Τί σου είναι η χρονική υστέρηση” σκέφτεται. Ούτε ένας Κωστής Παλαμάς,- όπως και πολλά άλλα ανθρώπινα,- δεν μπορεί να αποφύγει.
Δεν αποφεύγει ούτε την απόλυση από τη Γραμματεία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι μ α λ λ ι α ρ ό ς. Μπορείς, χωρίς υπερβολή, να τον πεις χίπις. Δεν είναι μόνο χίπις στην εμφάνιση. Μιλάει δημοτική, γράφει στη δημοτική όπως ο Σολωμός. Θεραπεύει τη γλώσσα “που μου έδωσαν ελληνικήν“***. Τη γλώσσα που νανουρίζει τα παιδιά της η ελληνίδα μάνα. Πλήρης ξεπεσμός! ” Έξω οι μαλλιαροί εθνοπροδότες!****”Κάτω ο Παλαμάς!” “Ρετσίνι να τον κάψουμε”**
Μόλις λίγα χρόνια πριν, 1895, ο Κουμπερντέν έχει ρίξει την ιδέα για αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Ο διάδοχος του ελληνικού θρόνου Κωνσταντίνος το βλέπει ως αίγλη αγλαϊζουσα!!! Όλοι επί ποδός. Ακόμα και τα κλεφτρόνια ενθουσιάζονται .Όχι μόνο δεν επιδίδονται στις συνήθεις αγαθοεργίες τους (!) ξαλαφρώματα πορτοφολιών. Αλλά και αστυνομεύουν παντού. Κανένας ξένος χρυσοδάκτυλος δεν τολμάει να βάλει χέρι στις τσέπες ανύποπτων θεατών, ξένων επισκεπτών.
Συγκροτείται η πρώτη επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων, πες ΔΟΕ. Με πρόταση του προέδρου της Δημητρίου Βικέλα και του Τιμολέοντα Φιλήμονα ανατίθεται στον Κωστή Παλαμά η συγγραφή του Ολυμπιακού Ύμνου, που ανακρούεται ως σήμερα, μελοποιημένος από τον Κερκυραίο Σπυρίδωνα Σαμάρα. Τα μέχρι χθες χαμίνια αρχίζουν να ονειρεύονται να γίνουν άλτες, δρομείς, δισκοβόλοι.
Ένας νερουλάς από το Μαρούσι ο Σπύρος Λούης μπαίνει πρώτος στο Παναθηναϊκό Στάδιο, Νικητής, στον Μαραθώνιο δρόμο. Μια ανοιξιάτικη μπόρα ξεσπάει. Κανένας δεν κουνιέται. Όλοι χειροκροτούν το πρώτο χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο. Πόσα ακόμα χιλιόμετρα έτρεξε, αυτό το χρυσό γέρας- έπαθλο και από πού πέρασε και δεν πέρασε, είναι μια άλλη ιστορία…
Το βράδυ 12 Απριλίου 1896 με τη λήξη των Αγώνων ο Δήμαρχος Αθηναίων δίνει μεγάλη δεξίωση προς τιμήν όλων των παραγόντων της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Δεν απουσιάζουν οι κομψευόμενοι δανδήδες, οι σεμνότυφες με τα κρινολίνα. Ο μόνος που δεν λαβαίνει πρόσκληση είναι ο Κωστής Παλαμάς.
–“Δεν πειράζει”, λέει ο Κωστής στη γυναίκα του Μαρία “Απόψε δεν πεινάω κι έτσι δε θά ‘τρωγα τίποτα στου Δημάρχου”**
Ακατάδεχτη η κουβέντα του, φρουμάζει. Ίδια όταν στρίβει στο ρυθμό:
“Γύφτε λαέ, άκουσέ με!..
είμαστ’ εμείς οι απάτριδες κ΄ οι αγιάτρευτοι.
Γιούχα και πάντα γιούχα των πατρίδων!”*****
Όλα αρχίζουν γύρω- γύρω, να γίνονται θολά. Η σύσταση της Διευθύνσεως, δίκην εντολής, είναι σαφής: “Το εθνικόν ιδεώδες πρέπει πάντα να τονίζεται όταν ομιλούμε περί εθνικών ποιητών” —“Δηλαδή;” ρωτάω, δήθεν ανυποψίαστη. Είναι, βέβαιο. Έχει δει τις φωτοτυπίες με βιογραφικές πληροφορίες και άλλα…. που έχω εκτυπώσει στο γραφείο της για να διανείμω στα παιδιά. “Ξέρετε εσείς!”, έρχεται με απειλητικό μορφασμό η απάντηση, συμπηρωμένη: “Και μην ξεχνάτε. Αύριο τις δυο τελευταίες ώρες τα πρωϊνά σχολεία και τις δυο πρώτες τα απογευματινά θα δώσουμε το παρόν! Ακόμα κι εγώ με το μπαστούνι. Η Μακεδονία είναι ελληνική!”
—” Ελπίζω πως, τουλάχιστον, δεν απάντησες” μου λέει φανερά ανήσυχος ο Φαράκος. Αν και είναι ολοφάνερο πως δε θα με αποδοκίμαζε. Θεωρεί πως κυνικά παρακάμπτεται επισήμως ο σκόπελος: “Πραγματικά προβλήματα”, μεταστρέφοντας την προσοχή του λαού. Είναι πεισμένος πως πρόκειται για μια ακόμα κατάφωρη ασυμφωνία των όσων επισήμως επαγγέλλονται με όσα θα γίνουν πράξη. Προς τί, λοιπόν να τα βάλεις με ξεσηκωμένα από κούφια συνθήματα πλήθη; –“Μην ανησυχείτε, ξέρω”, τον καθησυχάζω.
Αλίμονο να μην ήξερα ….Καθένας καθεμιά των Επιστημών, των Γραμμάτων και της Τέχνης δεν έχει αίμα, νεύρα. Δεν ερωτεύεται τον μαθητή της όπως η δυο φορές Νομπελίστρια Madame Κιουρί. Δεν είναι γκέι όπως ο Καβάφης. Δεν κάνει ελεύθερα έρωτα όπως η Πολυδούρη. Δεν απατά συστηματικά τη γυναίκα του όπως ο εθνικός ποιητής Παλαμάς. Τα ποιήματά τους, μολυβιές πάνω στο χαρτί αποκυήματα της φαντασίας και της ομφαλοσκοπία τους είναι. Περιέρχονται σε έκσταση, παρατηρώντας προσεκτικά τον αφαλό τους και να! Καθαρή η τέχνη για την τέχνη! Κανένα σκίρτημα μπρος στο λουλούδι που μόλις ανθίζει. Στη βάρκα που λάμνει κάτω απ΄το φεγγάρι, όταν ο Τσε φυλάει στην τάπια.
Μα τότε, δεν βγάζεις νόημα απ’ όσα ο Θρακιώτης φίλος, ποιητής Περικλής: Repe Pepliwths αντιγράφει από την ”Πολιτεία και η Μοναξιά ” του Παλαμά:
” Ραγιάδες έχεις μάνα γη, σκυφτούς για το χαράτσι Ευρωπαίων περίγελα και των αρχαίων παλιάτσοι Ερασιτεχνικό ομφάλιο το παλαμικό τετράστιχο:
“Στην αργατιά, στη χωρατιά, το κρύο, η γρίππη,
η πείνα, οι λύκοι,
ποτάμια, πέλαγα και στεριές, ξολοθρεμός και φρίκη!
Χειμώνας άγριος. Κι η φωτιά – καλοκαιριά στην κάμαρά
μου.
Ντρέπομαι για τη ζέστα μου και για την ανθρωπιά
μου!”*****
— ” Μην ανησυχείτε, σύντροφε. Επαναλαμβάνω. Δεν της απάντησα”. Την άλλη μέρα – απόδειξη πως τίποτα δεν σταματάει έναν δάσκαλο,- μπήκα στην τάξη έχοντας παραμάσχαλα τις φωτοτυπίες: “Ραγιάδες…Γιούχα και πάντα γιούχα των πατρίδων! Στην αργατιά!…. Ζήσε!
“Μες στο παλιοσπιτό σου ταμπουρώσου,
ζήσε όπως- όπως, ο παθός μαθός
…..
Του ξένου τ΄άγγιγμα, όποιο δεν αφήνει
τα σημάδια του σκλάβου στο κορμί;
…..
Με τ΄αρμυρά μου δάκρυα σ΄ανταμώνω,
εσύ της πείνας μου είσαι πλερωμή,
ντόπιο μαύρο κριθάρι να ζυμώνω,
όχι του ξένου το άσπρο το ψωμί”*******
“Τα γνωστά” λέω στα παιδιά ” Θα μάθετε τους στίχους απέξω και απνευστί. Μπορεί να σκουντουφλήσετε πάνω τους στη ζωή. Δεν πρέπει να σας πιάσουν εξαπίνης”.
Ήταν 14 Ιανουαρίου 198…. Μια μέρα πριν, στα 1859 μια λεχώνα ταχτάριζε τον νεογέννητο γιο της: Κωστή Παλαμά.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
*Μυρτιώτισα:” Σ’ αγαπώ”
**Αλ. Στεφανοπούλου:”Κωστής Παλμάς: 1859-1943
***Οδ. Ελύτης:”Άξιον εστί”
****Ν. Παππάς:”Αληθινή Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας”-Κ.Θ. Δημαράς:”Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας”
*****Κ. Παλαμάς:”Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου”
******Κ. Παλαμάς: ” Στην αργατιά, στη χωρατιά…”: Από τον “Κύκλο των τετραστίχων”
*******Κ. Παλαμάς:”Οι λύκοι”
Η Ευτυχία Καρύδη-Φαράκου είναι εκπαιδευτικός-ξεναγός-συγγραφέας -ερευνήτρια-Μαστερ Ιστορίας Ινστιτούτου Βαλκανιολογίας Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ-École des Hautes Études Paris