Κάρολος Κουν
“Το υπόγειο των θαυμάτων”
Σκίτσο και κείμενο Γιάννης Κουτσοκώστας
Ήταν ένας σπουδαίος θεατράνθρωπος, σκηνοθέτης του θεάτρου, συγγραφέας, δάσκαλος και παιδαγωγός για μια ολόκληρη γενιά ηθοποιών, σκηνοθετών και συγγραφέων. Ο λόγος για τον Κάρολο Κουν, που έφυγε από τη ζωή στις 14 Φεβρουαρίου, το 1987 και έμεινε στην ιστορία ως ένας από τους μεγάλους του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού. Πυρήνας της δημιουργικότητάς του το Θέατρο Τέχνης, που ίδρυσε ο ίδιος στην καρδιά της Γερμανικής κατοχής το 1942 μαζί με τη Δραματική Σχολή του θεάτρου στην οποία μαθήτευσαν οι σημαντικότεροι σκηνοθέτες και ηθοποιοί της μεταπολεμικής γενιάς. Θέατρο και Σχολή έκλεισαν για οικονομικούς λόγους το 1949 και τα επανίδρυσε το 1954 για να τα απογειώσει τα επόμενα χρόνια.
Ο Κάρολος Κουν γεννήθηκε στην Προύσα της Μικράς Ασίας στις 13 Σεπτεμβρίου 1908 από πατέρα με γερμανική, ελληνική και εβραϊκή καταγωγή και μητέρα Ελληνίδα. Φοίτησε στη Ροβέρτειο Σχολή της Κωνσταντινούπολης και σπούδασε αισθητική στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Εμφανίστηκε στο θέατρο το 1929 ως σκηνοθέτης στο «Τέλος του ταξιδιού» του Ρόμπερτ Σερίφ και με μαθητές του, από το Κολλέγιο Αθηνών παρουσίασε έργα του Αριστοφάνη (Όρνιθες, Βάτραχοι, Πλούτος) και του Ουίλιαμ Σαίξπηρ (Όνειρο Θερινής Νυκτός), στη συνέχεια ίδρυσε τη Λαϊκή Σκηνή (1934-36) και συνεργάστηκε με διάφορους θιάσους (Κατερίνας, Κοτοπούλη, κ.ά.). Όμως, το όνειρο του ήταν να δημιουργήσει τη δική του μόνιμη, αφοσιωμένη θεατρική ομάδα, να φτιάξει ηθοποιούς που να βλέπουν το θέατρο ως λειτούργημα και όχι ως επαγγελματική ενασχόληση. Το όνειρό του αυτό έγινε πραγματικότητα το 1942, ιδρύοντας μέσα στο σκοτάδι της γερμανικής κατοχής το Θέατρο Τέχνης. Στο Θέατρο Τέχνης ανέβασε έργα των Ιψεν, Τζορτζ Μπέρναρντ Σω, Λουίτζι Πιραντέλλο και μετά την απελευθέρωση για πρώτη φορά στην Ελλάδα Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, Τένεσι Ουίλιαμς, Άρθουρ Μίλερ κ.ά.
Χάρη στον Κάρολο Κουν και στην εμπνευσμένη καθοδήγηση και διδασκαλία του το Θέατρο Τέχνης, στο υπόγειο της Στοάς Ορφέως, έγινε “υπόγειο των θαυμάτων” και ανέδειξε σημαντικούς ηθοποιούς όπως οι Διαμαντόπουλος, Χατζηαργύρη, Καλλέργης, Ζερβός, Ζαβιτσιάνου, Λυμπεροπούλου, Φερτης, Μιχαλακόπουλος, Καρακατσάνης, Πιττακή, Κοταμανίδου, Χρυσομάλλης, Αρμένης, Μπάκας, Λαζάνης, Γκιωνάκης, Καζάκος, Κουγιουμτζής.
Χάρη και στον Κουν προβλήθηκε το έργο Ελλήνων συγγραφέων και αναδείχθηκαν νέοι όπως οι Καμπανέλλης, Λ. Αναγνωστάκη, Κεχαΐδης, Σκούρτης, Μουρσελλάς, Αρμένης κ.α. O ίδιος εξηγώντας τη φιλοσοφία του έλεγε συχνά: «Όσο μπορούσαμε όλα αυτά τα χρόνια θέλαμε να είμαστε τίμιοι απέναντι στην Τέχνη που υπηρετούμε. Εκείνο που προσπαθούσαμε ήταν να δημιουργηθεί ένα θέατρο συνόλου – όχι βέβαια χωρίς πρωταγωνιστές, αλλά μια ομάδα που θα έδινε τις ίδιες δυνατότητες σε όλους να εξελιχθούν, να ανθίσουν μέσα στο θέατρο. Κι όπου όλο το βάρος της δουλειάς θα ήταν η παράσταση του έργου.»
Χάρη στον Κ. Κουν το ελληνικό κοινό γνώρισε τα σύγχρονα ξένα θεατρικά ρεύματα και τα έργα όλων των μεγάλων Ιονέσκο, Μπέκετ, Πίντερ, Πιραντέλο, Τσέχωφ, Μπρεχτ, Ίψεν, Μίλλερ, Σαίξπηρ κ.α. Χάρη στον Κάρολο Κουν η Ευρώπη γνώρισε το αρχαίο δράμα μέσα από τις δεκάδες παραστάσεις που έδωσε και οι οποίες είχαν θριαμβευτική υποδοχή. Ο ίδιος γνώρισε ευρύτατη αναγνώριση και αποδοχή και έγινε ο δεύτερος ξένος σκηνοθέτης που προσκλήθηκε το 1967 από το Βασιλικό Σεξπηρικό θέατρο της Αγγλίας να σκηνοθετήσει στο θέατρο Στράτφορντ “Ρωμαίο και Ιουλιέττα”, παράσταση του χαρακτηρίστηκε ως η καλύτερη της δεκαετίας. Έργα του ανέβηκαν σε πολλά θέατρα του κόσμου, μεταξύ άλλων σε Παρίσι, Λονδίνο, Ζυρίχη, Μόναχο, Μόσχα, Λένινγκραντ, Βαρσοβία, Βενετία, Βιέννη, Βελιγράδι, Ντόρτμουντ κ.α.
Εν ζωή τιμήθηκε με το παράσημο του Φοίνικα, το Αργυρό Μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών και το βραβείο Θεάτρου των Εθνών ενώ με τη διαθήκη του κληροδότησε τον τίτλο Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν» στους Γ. Λαζάνη, Μ. Κουγιουμτζή και Γ. Αρμένη με την προτροπή να συνεχίσουν το έργο του.
Πέθανε στην Αθήνα το 1987 σε ηλικία 79 ετών.
