Γιώργος Παπανικολάου
Ο γιατρός του ΠΑΠ-Τεστ
Κείμενο και σκίτσο Γιάννης Κουτσοκώστας
Έσωσε από τον καρκίνο εκατομμύρια γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο και ήταν Έλληνας. Ήταν ο διάσημος γιατρός, βιολόγος και ερευνητής, πρωτοπόρος στην κυτταροπαθολογία, Γιώργος Παπανικολάου, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 19 Φεβρουαρίου, το 1962. Ήταν ο επιστήμονας που ανακάλυψε την πρωτοποριακή κυτταροδιαγνωστική μέθοδο, γνωστή ως Τεστ Παπ, για τον πρώιμο εντοπισμό του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
Ο Γ. Παπανικολάου, γιος γιατρού και πολιτικού από την Κύμη Ευβοίας, γεννήθηκε το 1883, σπούδασε Ιατρική στην Αθήνα, Βιολογία, Ζωολογία στη Γερμανία αλλά αφοσιώθηκε από νωρίς στην ιατρική έρευνα. Για να υπηρετήσει το όνειρό του βρέθηκε το 1913 στη Νέα Υόρκη και αφού εργάστηκε αρχικά ως πωλητής χαλιών, ερασιτέχνης μουσικός σε νυχτερινά κέντρα και δημοσιογράφος σε ελληνική εφημερίδα. Οι συνθήκες ήταν δύσκολες ελέω οικονομικών δυσχερειών. Ωστόσο ο φτωχός και άγνωστος μετανάστης εξελίχθηκε ταχέως, κέρδισε με δυσκολία μία θέση στο Εργαστήριο Ανατομικής του Πανεπιστημίου Κολούμπια και, αργότερα, βρήκε την … Ιθάκη του, ως βοηθός ερευνητής στο New York Hospital του Πανεπιστημίου Κορνέλ, όπου παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του.
Εργαζόταν ασταμάτητα, στο εργαστήριο, στο σπίτι, ακόμα και στον δρόμο προς το νοσοκομείο, ενώ είχε πάντα μαζί του ακόμα και στις οικογενειακές γιορτές το μικροσκόπιο. Ο Παπανικολάου ξεκίνησε τα πειράματά του σε κολπικά επιχρίσματα, που έπαιρνε από τη σύζυγό του αλλά και από εργαζόμενες του νοσοκομείου, έναντι αμοιβής. Έφτασε στη σπουδαία ανακάλυψη όταν με ένα τεστ εντόπισε σε κολπικά επιχρίσματα κακοήθη κύτταρα μεταξύ των υγιών κυττάρων. Ο ίδιος έλεγε ότι αυτή ήταν “η πιο συνταρακτική στιγμή της ζωής του”.
Έκανε την πρώτη του ανακοίνωση το 1923 όμως δεν έπεισε τους συναδέλφους του, κάποιοι μάλιστα τον αποκαλούσαν “Έλληνα παραμυθά”. Χρειάστηκε να περάσουν 16 χρόνια μέχρι το 1939 όταν άρχισαν να γίνονται αποδεκτές οι έρευνές του στην Κλινική Κυτταρολογία και άλλα 4 μέχρι η έρευνα του να πάρει το πράσινο φως αλλά και την υπογραφή των μεγάλων Ιατρικών Σχολών του Χάρβαρντ, της Βοστώνης και της Νέας Υόρκης.
Έτσι ο “Έλληνας παραμυθάς” έγινε dr Pap και το “Τεστ Παπ” μπήκε στη ζωή των γυναικών σε ολόκληρο τον κόσμο. O ίδιος έλεγε ότι
«Το ιδανικό μου δεν είναι να πλουτίσω, ούτε να ζήσω ευτυχής αλλά να εργασθώ, να δράσω, να δημιουργήσω. Να κάνω κάτι αντάξιο ενός ανθρώπου ηθικού και δυνατού. Θέλω να πολεμήσω εις την πρώτην γραμμήν, και ή να πέσω τίμια ή να φέρω εκ των πρώτων την σημαίαν της προόδου εις τον δρόμον του μέλλοντος».
Ακολούθως εκλέχθηκε υφηγητής, έκτακτος καθηγητής και, τέλος, τακτικός καθηγητής της ανατομίας και ιστολογίας της ιατρικής σχολής, του Πανεπιστημίου αυτού.Μετά από μακρές έρευνες επί της εκφυλιστικής κληρονομικής επίδρασης του οινοπνεύματος σε ινδικά χοιρίδια ο Παπανικολάου στράφηκε σε προβλήματα αναπαραγωγής σχετιζόμενα με τη λειτουργία των γεννητικών οργάνων, τον καθορισμό του φύλου, τη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων, καθώς και των φυλετικών ορμονών.
Το 1954, ο Παπανικολάου δημοσίευσε το μνημειώδες έργο «Άτλαντας της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας» (Atlas of Exfoliative Cytology), εδραιώνοντας και επίσημα πλέον τη νέα ιατρική πρακτική και ειδικότητα που ουσιαστικά ανέπτυξε από το μηδέν.
Σήμερα το τεστ Παπανικολάου (Τεστ-Παπ) χρησιμοποιείται παγκοσμίως για την διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, επί της προκαρκινικής δυσπλασίας και άλλων κυτταρολογικών ασθενειών του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος.
