Μαχαγκόννυ! Μιά πολή πλεκτάνη!
Της Δέσποινας Μακρινού
“Η άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόννυ”
Μιά μοναδική όπερα με την υπογραφή των δύο σπουδαίων Γερμανών καλλιτεχνών του Επικού Θεάτρου, Μπέρτολτ Μπρέχτ και Κούρτ Βάιλ, φιλοξενείται αυτές τις μέρες απο την Ελληνική Λυρική Σκηνή στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Το Μαχαγκόννυ είναι μιά φανταστική πόλη, μιά πόλη πλεκτάνη, κάπου στην Αμερική.
“Είναι ένα ομοίωμα της ζωής μας σήμερα. Δημιουργείται απο τις ανάγκες του ανθρώπου και οι ανάγκες αυτές την οδηγούν απο την άνοδο στην πτώση” γράφει ο Κουρτ Βάιλ.
Το όνομα Μαχαγκόννυ επελέγη για λόγους ηχητικούς και μόνο. Η πόλη αναπτύσσεται με μοναδικό σκοπό την εφήμερη απόλαυση, την ηδονή, το κέρδος, την ασυδοσία.
Κτίζεται πάνω σε σαθρά θεμέλια, χωρίς όρια, χωρίς αξίες, χωρίς ιδεολογικό πλαίσιο. Τιποτα δεν απαγορεύεται στο Μαχαγκόννυ! Η πόλη αναπτύσσεται παραδομένη στις ηδονές, και ο καθένας “όπως στρώνει θα κοιμάται”.
Ένας καταστροφικός τυφώνας που πλησιάζει – αλλά τελικά προσπερνά – παροτρύνει τους κατοίκους σε λαιμαργία, ακολασία, πάλη, πιοτό.
Η κάθοδος έχει ήδη ξεκινήσει. Η ακολασία, η αχαλίνωτη κραιπάλη, ο ξεπεσμός, οδηγεί στον θάνατο. Καταδικάζεται μία ανθρώπινη ζωή.
Ακολουθεί ο θάνατος, η κατακόρυφη πτώση της πόλης. Γιατί δεν υπάρχει τρόπος να σώσει κανείς μία πόλη με διεφθαρμένους κατοίκους! Γιατί “όπως στρώσεις θα κοιμηθείς”!
Η άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόννυ είναι μιά εμβληματική όπερα, που ασκεί έντονα κριτική στο καπιταλιστικό σύστημα, στο κέρδος, τον ατομιισμό, τον εγωισμό και την αμετροέπεια.
Γιατί όμως όπερα ; Γιατί “πουθενά, αν όχι στην όπερα, δεν έχει ο άνθρωπος τη δυνατότητα να παραμείνει άνθρωπος!”
“Το μη λογικό της όπερας” γράφει ο Γιώργος Κουμεντάκης, “έγκειται στο γεγονός ότι σε αυτήν χρησιμοποιούνται ορθολογικά στοιχεία, επιδιώκεται η πλαστικότητα, και η πραγματικότητα , όμως ταυτόχρονα όλα αυτά αναιρούνται απο τη μουσική. Ένας άνθρωπος που πεθαίνει είναι κάτι πραγματικό. Όταν ταυτόχρονα τραγουδά μπαίνουμε στη σφαίρα του μη λογικού”.
Η συγκεκριμένη όπερα ανέβηκε για πρώτη φορά απο την Εθνική Λυρική Σκηνή στις 22 Νοεμβρίου 1977, σε σκηνοθεσία Μίνωα Βολανάκη, σκηνικά Διονύση Φωτόπουλου και με Διευθυντή Ορχήστρας τον Μάνο Χατζιδάκι.
“Το Μαχαγκόννυ είναι η πηγή του σύγχρονου μουσικού θεάτρου. Έχει αρκούντως παρεξηγηθεί και αρκούντως θαυμαστεί. Υπήρξανε φανατικοί θαυμαστές του και φανατικοί αρνητές του. Όπως και όλη η περίπτωση του Κουρτ Βάιλ, ιδιαιτέρως με συγκινεί γιατί αισθάνομαι ότι έχω μιά συγγένεια. Έτσι κι αυτόν δεν ήξεραν που να τον κατατάξουν όσο ζούσε, το ίδιο γίνεται και μαζί μου” (Μάνος Χατζιδάκις).
Μπέρτολτ Μπρέχτ – Κούρτ Βάιλ
Η συνεργασία των δύο σπουδαίων Γερμανών ξεκίνησε το 1927. Κούρτ Βάιλ και Μπρεχτ πίστευαν ότι οι όπερες είναι το καλύτερο μέσον για να περάσει κανείς πανανθρώπινα μηνύματα. Μετά το “Μαχαγκόννυ” το 1942 θα συναντηθούν και πάλι στο έργο «Και τι απέγινε η γυναίκα του στρατιώτη;», που παρουσιάζει την ναζιστική πολεμική μηχανή μέσα από τους επαίνους και τα βραβεία που έφταναν στην υπερήφανη σύζυγο ενός στρατιώτη, που στο τέλος θρήνησε τον θάνατό του.
Το 1943 Βάιλ και Μπρεχτ άρχισαν να εργάζονται για τη μετατροπή σε όπερα του δράματος «Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν», μια προσπάθεια που δεν ολοκληρώθηκε.
Ο Κούρτ Βάιλ πέθανε σε ηλικία 50 ετών, το 1950, απο ανακοπή. Στον τάφο του υπάρχει πινακίδα που γράφει:
Αυτή είναι η ζωή των ανθρώπων στη γη
Από το σκοτάδι μπαίνουμε στη γέννηση
σε ένα δωμάτιο με λάμπες και μετά…
Προχωρήστε ξανά στο σκοτάδι».
Ο Μπέρτολτ Μπρέχτ γεννήθηκε το 1898 και πέθανε το 1956 στο Ανατολικό Βερολίνο. Χαρακτηρίστηκε ιδρυτής του “Επικού θεάτρου” αν και αυτό, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, βρίσκεται πολλά χρόνια πρίν στα ομηρικά ποιήματα. Το Επικό θέατρο εξερευνά την ανθρώπινη ηθική και σκέψη, προκαλώντας ερωτηματικά και προβληματισμούς στο κοινό. Συνδέεται με τον εξπρεσιονισμό και στρέφεται πιο πολύ στην αυτογνωσία, τις εμπειρίες και τις ανθρώπινες προσδοκίες.
“Η άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόννυ” ( 12,14,19,21,23,25 Απριλίου) έχει την σκηνοθετική υπογραφή του Γιάννη Χουβαρδά και τη μουσική διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη. Η Ορχήστρα και Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής πρωταγωνιστεί σε μιά μεγάλη παραγωγή, που υλοποείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Σκηνής.
