Δεν μπορεί να υπάρξει εκπαίδευση χωρίς έμπνευση, χωρίς έρωτα και πάθος
Του Αντώνη Λιοναράκη
Η έμπνευση είναι μια εσωτερική δύναμη που αναβλύζει από τις εμπειρίες μας και τα βιώματά μας. Είναι μια διεργασία φαντασίας και δημιουργικότητας. Είναι η πειθώ και το χάδι του εκπαιδευτικού για να παρακινήσει τους μαθητές σε μια υπέρβαση, και αφού βάλουν μπροστά τις ικανότητές τους, να σχεδιάσουν και να φτιάξουν τον δικό τους κόσμο. Έναν κόσμο ανθρώπινο, με αλληλοσεβασμό και τρυφερότητα απαλλαγμένο από ζήλιες, ανταγωνισμούς και βία.
Η έμπνευση όμως πρέπει να έχει αποδέκτες. Πρέπει να συνοδεύεται από μια φαρέτρα γεμάτη βέλη αγάπης. Τότε είναι που ο εκπαιδευτικός θα μιλήσει για τον έρωτα και το πάθος του ανθρώπου. Δεν θέλουμε οι μαθητές μας να μάθουν να διεκπεραιώνουν μόνο και να είναι πειθήνια όργανα μιας στατικής και άγονης γραφειοκρατίας.
Η έμπνευση και ο καρδιοπαλλόμενος έρωτας δεν αφορά εκπαιδευτικούς και μαθητές μόνο. Αφορά όλες τις ηλικίες, όλους τους ανθρώπους που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο αναζητούν την εσωτερική τους ισορροπία. Δεν έχουν την πολυτέλεια να γυρίσουν πίσω στις σχολικές αίθουσες και εξ αρχής να ψάχνουν μια ταυτότητα που δεν τους έχει δοθεί ποτέ.
Μια δυνατή παρακίνηση θα οδηγήσει στην έμπνευση. Τα κενά είναι τόσα που διψούν για κάτι νέο. Η έμπνευση για να συγκροτηθεί και να εκφραστεί πρέπει να πάρει μορφή. Αυτή η μορφή αποτελείται από χιλιάδες μικρά αστεράκια που υμνούν τον έρωτα και το πάθος. Δε μπορεί να υπάρξει έμπνευση χωρίς έρωτα και πάθος στη ζωή, στην εκπαίδευση, στο σχολείο και στις ανθρώπινες σχέσεις.
Ο Ομότιμος Καθηγητής του ΑΠΘ Εμμανουήλ Κριαράς (1906 – 2014) λίγο πριν πεθάνει στην ηλικία των 107, εξέφρασε δραματικά μέσα από τον δικό του κόσμο τη δύναμη του έρωτα: «Δεν θέλω πια άλλο να ζήσω. Η χαρά μου (η αγαπημένη μου σύζυγος) έφυγε. Ο έρωτας– τον οποίο η ύπαρξή της και μόνο μου ενέπνεε, ο έρωτας για τη ζωή, τη δημιουργία και την εργασία, για τη δημιουργία, δεν υπάρχει πια».
Οι λογοτέχνες και οι ποιητές θα πρέπει να προσαρμόσουν τα γραπτά τους και να πάψουν να περιγράφουν απλά συναισθήματα, μυθοπλασίες και γεγονότα. Υπάρχει ανάγκη να συνδέσουν όλα αυτά με την πραγματικότητα και τη δημιουργία. Όχι συμβατικά, αλλά υπερβατικά. Δεν αναφέρομαι στη μορφή και το ύφος της ποίησης και της λογοτεχνίας. Ούτε στην ελευθερία των επιλογών τους. Όχι. Αλλά στη δυνατότητα που έχουν στην εύφορη πανσπερμία και διέλευσή τους. Στην ύπαρξη της έμπνευσης και του έρωτα.
Κυριαρχεί όμως ο φόβος και η ευθυνοφοβία. Έχουν ανάγκη να πάνε με τον συρμό, χωρίς ρίσκο, ενώ έχουν βαθιά ανάγκη και κοινωνική πίεση να υπερβούν το συνηθισμένο και να φτάσουν στο αδύνατο. Ο δρόμος αυτός είναι μια ξεκάθαρη ανηφόρα που θα πρέπει να διανύσουν. Πόσοι έχουν το κουράγιο και τη δύναμη; Πόσοι είναι έτοιμοι γι αυτό;
Ο Καστοριάδης (1922 – 1997) σε ανάλογο πνεύμα με τον Κριαρά ταξίδεψε εγκάρσια σε κλάδους όπως η φιλοσοφία και η πολιτική θεωρία. Διατύπωσε έννοιες σε πολύπλοκες δυναμικές της κοινωνίας και του πολιτισμού. Είχε εκφράσει την άποψη ότι «Για να υπάρξει πραγματική εκπαίδευση με την αυστηρή έννοια του όρου υπάρχει μια βασική προϋπόθεση: είναι ότι αυτή η εκπαιδευτική διαδικασία γίνεται αντικείμενο επένδυσης και πάθους και από τους εκπαιδευτές και από τους εκπαιδευόμενους και, για να το πω καθαρά, ότι αν δεν υπάρχει έρωτας μες στην εκπαίδευση δεν υπάρχει εκπαίδευση»!
Διευκρινίζει ότι «Εάν κάποιος κάτι μαθαίνει μέσα στο σχολείο είναι διότι, διαδοχικά, έναν καθηγητή σε κάποια τάξη – και στο πανεπιστήμιο ακόμη – τον ερωτεύεται και τον ερωτεύεται διότι βλέπει ότι αυτός ο ίδιος ο καθηγητής είναι ερωτευμένος με αυτό που διδάσκει».
Οι έννοιες αυτές έχουν διατυπωθεί από πολλούς διανοητές κατά περιόδους. Στην εκπαίδευση του 21ου αιώνα στο βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη θα έπρεπε να αποτελούν οδηγό και στόχο για την βελτίωση της ζωής, για μια ανθρώπινη παιδεία, για μια εκπαίδευση που ανθίζει με τα πρώτα άνθη της άνοιξης.
- Αν δεν υπάρχει έρωτας στην εκπαίδευση δεν μπορεί να υπάρξει εκπαίδευση. Έτσι, χωρίς έρωτα, η εκπαίδευση μπορεί μόνο να διεκπεραιώσει και όχι να εμπνεύσει.
- Δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία χωρίς δημοκρατική παιδεία και εκπαίδευση
- Η έμπνευση παρακινεί και οδηγεί στον έρωτα. Η έμπνευση είναι από μόνη της έρωτας.
- Ο έρωτας γίνεται αναπόσπαστο μέρος της εκπαίδευσης
