Γράφει η Ευτυχία Καρύδη Φαράκου – Καλομηνιά
-Αύγουστε καλέ μου μήνα νά ‘ σουν δυο φορές τον χρόνο.
Ακούγεται σε σοκάκια, δρόμους, απ΄ τα ναυτοπούλια της κορβέτας Ύδρα και της φρεγάτας Ελλάς, αγκυροβολημένες στον Πόρο.Μόνο ο Υδραίος κοινωνικός παράγων, ναυτέμπορας και πειρατής Ανδρέας Βώκος δεν βγάζει άχνα. Πάντα,- λένε,- έτσι έπαιρνε τις αποφάσεις του. Τραχύς, τυχοδιώκτης, κλεισμένος στον εαυτό του αποφάσισε μια μέρα να σφετεριστεί το λατίνι- βάρκα του πατέρα του** Μ΄αυτό ασκεί πειρατική δράση, αναγκαία άσκηση επιβίωσης,σε μια εποχή που οι πειρατές, λυμαίνονταν τις θάλασσες. Στους Ναπολεόντειους πολέμους, με 8 μποφόρ σπάει εμπάργκα και τροφοδοτεί τα αποκλεισμένα από τους Άγγλους λιμάνια. Μπρος στα κέρδη, όπως και οι άλλοι αιγαιοπελαγίτες καραβοκύρηδες, δεν ορρωδεί προς ουδενός. Όταν συλλαμβάνεται από τον άγγλο ναύαρχο Νέλσωνα, γιατί έχει σπάσει αγγλικό αποκλεισμό. Διαμείβεται μεταξύ τους ο παρακάτω διάλογος:
—-Άγγλος ναύαρχος: Αν ήσουν στη θέση μου, τί θα έκανες;
—-Υδραίος καπετάνιος: Θα σε κρέμαγα.**
Δεν τού πέρασαν οι Άγγλοι θηλιά στο λαιμό. Ο κατά κόσμον Ανδρέας Βώκος, εμφανώς ακουμπώντας στην διαφύλαξη των συμφερόντων του και την αύξηση των κερδών του, όταν παίζει ζάρια δεν αναρωτιέται:” Μονά ή ζυγά”. ” Όλα” απαντάει. “Όλα για όλα” λέει και όταν κρίνει πως ως διαφεντευτής πρέπει να ριχτεί στον Αγώνα του 1821. Μα μέχρι τότε, ασχολούμενος συστηματικά με την αύξηση των κερδών του, το μυαλό του δουλεύει προς όποια κατεύθυνση φυσάει ο ήχος των χρυσών πεντάλιρων. Τουρκιά; Τουρκιά. Με “ισαρισμένη στο κατάρτι” τη ραγιάδικη Οθωμανική παντιέρα,** Βίρα τις άγκυρες. Διακόσια πανομοιότυπα πιστοποιητικά του Αρχείου Ύδρας βάζουν τα υδραϊικα καράβια στις υπηρεσίες του Σουλτάνου. Με τα τσούρμα τους “για τα νιτερέσσα του έθνους (sic)” γίνονται φόβος και τρόμος όχι μόνο για τα πειρατικά της Μπαρμπαριάς, μα και για τους Έλληνες νησιών και παραλίων που φυτοζωούν.**
Ρωσία; Ρωσία. Με τα δικαιώματα που τους δίνει “Το αριστούργημα της ρωσικής διπλωματίας και Τουρκικής ανοησίας”*** Η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή του 1774***, που ανανεώνεται το 1792 μετά τον νικηφόρο για τους Ρώσους Β΄ρωσοτουρκικό πόλεμο.***Οι Έλληνες ραγιάδες με υψωμένη στα καράβια τους τη ρωσική σημαία κάνουν τη Νέα Ρωσία (σημερινή Ουκρανία) τσιφλίκι τους. Θεωρούμενοι Ρώσοι υπήκοοι, με προστατευμένα από τη Ρωσία εμπορεύματα και πλεούμενα. Μεταφέρουν απρόσκοπτα από τα μαύρα εύφορα ρωσικά εδάφη δημητριακά μέχρι και το Λονδίνο. Στο δρομολόγιο Αζοφ- Μαύρη θάλασσα-Λόντρα υπερτερεί το Χιώτικο δίκτυο. Μα και οι υπόλοιποι Έλληνες σιτέμποροι δεν έχουν παράπονο. Όταν “με δάκρυα και στεναγμόν ακρίβειας και πείνας βάσανα” **** οι φτωχοί Ρουμελιώτες και οι άλλοι Ελλαδίτες αγανακτούν, κατάρες ρίχνουν στους “Υδριώταιας που μ΄ασπλαχνιά πολλά παζάρια κάνουν”****
Και γιατί να μην παζαρεύουν; Τα σκαριά τους, που φέρνουν στάρια στους λιμοκτονούντες, ντόπιους και Ευρωπαίους, αποφέρουν 100% και πολύ συχνά μέχρι 500% κέρδος.΄Οταν επιστρέφουν στο νησί, τα αμπάρια αντί για έρμα έχουν χρυσό. Η παράδοση λέει πως στα υδραϊικα αρχοντικά, τα περίφημα κερέσμπινα, oι στέρνες είναι γεμάτες δίστηλα ασημένια κολονάτα. Ακόμα και οι ναύτες στα σπίτια τους επιδεικνύουν χρηματικούς θησαυρούς μέσα στις γνωστές Γυάλες . Με τόσον παρά, ο Ανδρέας Βώκος πουλάει και το πατρικό λατινάδικο και αγοράζει , μεταξύ άλλων, και σκαρί τύπου μιαούλ. Από τότε θα μείνει στην Ιστορία ως Ανδρέας Μιαούλης.**.
Για τους Υδραίους αδίστακτους εμπόρους ακόμα και ο κατακτητής οθωμανός δεν είναι απαραίτητα “εχθρός”, αφού σε πολλές περιπτώσεις είναι από τους καλύτερους πελάτες τους, αφού και η εποπτεύουσα το νησί τους οθωμανική αρχή,- αντί πλουσίων ανταλλαγμάτων,- κλείνει τα μάτια σε κατάφωρες παραβιάσεις τους, είτε αυτές αφορούν ναυπήγηση μεγάλων πλοίων, είτε εξαγωγή προϊόντων από λαθρεμπόριο, στο οποίο λίγοι μπορεί να τους συναγωνιστούν.** οι Μανιάτες ας πούμε. “Πουλιά μην κελαηδήσετε, τα δέντρα μην ανθήτε/της Αμοργού την συμφορά πολλά να λυπηθήτε/ Μανιάταις,τ’ άνομα σκυλιά, ήρθανε αφανήσουν” μοιρολογάει το δημοτικό τραγούδι.****
Έτσι όλα γι αυτούς στην συμπερίληψη(!): Π ό σ α; Ανάλογα με τα προνόμια που τους προσφέρονται ανεβοκατεβάζουν σημαίες στο κατάρτι. Εφοδιάζονται με διπλά πιστοποιητικά ναυσιπλοϊας. Αλλά, και μετά από συμφωνία με το ανώτατο οθωμανικό δοβλέτι, την Πύλη, της οποίας έχουν την εύνοια, αποκτούν οθωμανικά μπερατοφιρμάνια και μουγιουρουλδιά και αναλαμβάνουν την τροφοδοσία και του οθωμανικού στόλου.
Όταν μετά την ήττα του Ναπολέοντα, το 1815 στο Βατερλώ, η αγγλογαλλική διαμάχη για την οικονομική κυριαρχία σταματάει, τα ευρωπαϊκά καράβια επιστρέφουν στις Μεσογειακές θάλασσες. Τα κέρδη των Ελλήνων μαζί και των Υδραίων πέφτουν κατακόρυφα.. Την πτώση του χρηματιστηριακού δείκτη πληρώνουν τα λαϊκά στρώματα. Ναύτες, υφάντρες πανιών, φουρνάρηδες που προμηθεύουν με παξιμάδια τα καράβια, για τους μακρινούς πλόες. Όλος ο κόσμος που κινείται γύρω από το καράβι,- από το κτίσιμο του στο καρνάγιο και μέχρι την φόρτωση και εκφόρτωση εμπορευμάτων,-βαρυγκομάει. Ανεργία, πληθωρισμός, ακρίβεια γίνονται θηλιά που σφίγγουν ολοένα και περισσότερο τα νοικοκυριά. Οι ‘Ελληνες καπεταναίοι- εφοπλιστές αδιαφορούν προκλητικά. Συνεχίζουν ένα παιχνίδι που το ξέρουν καλά.**
Από το 1818 η αγανάκτηση μετατρέπεται σε στασιασμούς, εξεγέρσεις, αύξηση των μελών της Φιλικής Εταιρείας. Η Επανάσταση του 1821, πέρα από τους εθνικούς λόγους που την επιβάλλει είναι κ α ι κοινωνική.** Η Ύδρα καθυστερεί να συμμετάσχει. Ο Μιαούλης και οι άλλοι πρόκριτοι του νησιού με κεκτημένες για το νησί τους οθωμανικές προνομίες,, ένα μόνο επιδιώκουν: την ευταξίαν και αναπαύονται σε μια κοινοτική αυτονομία της Ύδρας, που μοιάζει ένα κράτος εν κράτει.**Υποχρεώνονται να βγουν στον Αγώνα Ανεξαρτησίας, όταν ένας άσημος Υδραίος καπετάνιος ο Αντώνης Οικονόμου, καταλαμβάνει την Καγκελαρία της ‘Υδρας και ανάβει τον δαυλό του ξεσηκωμού.**
Όταν το 1827 μετά την Ναυμαχία στο Ναβαρίνο αρχίζει να αχνοφέγγει η ημέρα. Οι φιλελεύθεροι πανηγυρίζουν. Ο μόνος όμως, από τους ναυάρχους της ναυμαχίας, που είναι ικανοποιημένος είναι ο πρωτεργάτης της Νίκης, ρώσος ναύαρχος Χέυδν. Ο γάλλος ομόλογος του Δεριγνύ χαρακτηρίζει εμπιστευτικώς την ναυμαχία:” Ως μίαν των μεγίστων αισχρουργιών των αιώνων”. Ο αυτοκράτωρ της Αυστρίας,- προς ικανοποίησιν του διαβόητου Μέττερνιχ,- την προσδιορίζει: “ναυμαχία δολοφονία”. Ενώ ο άγγλος άναξ υποχρεωμένος, από τα πανευρωπαϊκά φιλελεύθερα παραλήρηματα χαράς, να παρασημοφορήσει τον επίσης συμμετέχοντα στην ναυμαχία Ναβαρίνου, άγγλο ναύαρχο Κόδριγκτων, του ψιθυρίζει κατά την τελετή: “Θα σας άξιζε σχοινί, κι όχι παράσημο”*****
Όταν με την πίεση της Ρωσίας δημιουργείται το πρώτο κολοβό ελληνικό κράτος. Η Ρωσία υποστηρίζει με μήνυμα που στέλλεται στο Λονδίνο και Παρίσι: “Η Ελλάδα πρέπει να αποτελέσει ένα κράτος ο υ δ έ τ ε ρ ο γ ι α π ά ν τ α”******. Δεν ήταν από φιλελληνισμό ούτε από φιλορθόδοξο χριστιανικό πνεύμα που η Ρωσία υποστήριζε την χωρίς καμιά επιφύλαξη τέτοια θέση. Η επικράτηση των Τούρκων στην Ανατολική Μεσόγειο είχε προκαλέσει “παράλυση” στην ρωσική κοινωνία. Η Ρωσία, καθισμένη ιππαστί σε Ευρώπη και Ασία, χωρίς διέξοδο και κυριαρχία στις θάλασσες που της πρόσφεραν οι Έλληνες ναυτέμποροι. Περικυκλωμένη πίσω από ζώνη καραντίνας εγκλωβιζόταν από έναν επίσης μεγάλο εχθρό , πολύ πιο επίφοβο από την Ανατολή των Μογγόλων και των Τατάρων, την Δύση. Διακινδύνευε, να μείνει ένα περιθωριακό βασίλειο του Κιέβου ή της Μοσχοβίας******
Η ρωσική πρόταση για Ελλάδα ουδέτερο κράτος για πάντα. Δεν γίνεται αποδεκτή. ” Ακρογωνιαίος λίθος επί μακρόν της βρετανικής πολιτικής ήτο η ακεραιότης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, διότι αυτή διασφάλιζε τα συμφέροντά των” γράφει ο Σπύρος Μαρκεζίνης στην “Πολιτική Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδος”. Δεν υστερούν Γάλλοι και Αυστριακοί. Αν και με την Γ’ ελληνική εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας,της οποίας το Σύνταγμα αφιερούται: “Εις την εύνοιαν των λαών”, πρώτος Κυβερνήτης του μικροσκοπικού ελληνικού κράτους ορίζεται ο κάποτε Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Ιωάννης Καποδίστριας. Ουσιαστικά κανένας ευρωπαίος φίλος ή ντόπιος προύχοντας δεν τον αποδέχεται. Οργανωμένο Ελληνικό αστικό- καπιταλιστικό κράτος όπως το επιτάσσει ο Αιώνας των Φώτων του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού ποτέ δεν οικοδομείται.
Ένα φρέσκο μιλφέιγ από νεόπλουτους μεταπράτες, κοντραμπαντιέρους κάθε λίγο και λιγάκι ζαχαρώνεται με άχνη. Όταν το 1830 ο Καποδίστριας κλείνει τελωνείο (πες, μπείτε σκύλοι αλέστε) στην Μάνη, τα αίματα ανάβουν. Ξεσηκωμός και στα νησιά. 1η Αυγούστου 1831, ο Ανδρέας Μιαούλης πυρπολεί την κορβέτα Ύδρα και την φρεγάτα Ελλάς μέσα στο λιμάνι του Πόρου, όπου ναυλοχεί ο πρώτος ελληνικός στόλος, την απόκτηση του οποίου αποπληρώσαμε τον 20ο αιώνα. “Αιώνιο το ανάθεμα πάνω του” λέει ο Κωνσταντίνος Κανάρης και ο Νικόλαος Κασομούλης στα Απομνημονεύματα του γράφει: ” Ολέθριος, άνανδρος δια τους ναύτας και το έθνος”** Τον Σεπτέμβριο του 1831 η Ελλάδα χάνει μια ακόμη ελπίδα. Τα πράγματα αναποδογυρίζονται ο Ιωάννης Καποδίστριας δολοφονείται από τους Μανιάτες αδελφούς Μαυρομιχάλη.********
Τα συμφέροντα τους όμως, συμφέροντα. 2024, Μέση Ανατολή, Μεσόγειος, Βαρυπόμπη, Μενίδι φλέγονται. Στην Εύβοια και στην Βούλα (πού ΄σαι Χίτσκοκ να μας δεις!) πέταξε ένα πουλί κι ήρθε και άναψε τη φωτιά, μάς πληροφορούν καθοδηγούμενα (;) ΜΜΕ ορθωμένων σύγχρονων χρηματιστηριακών χαρτοφυλακίων. Οχτάωρες εξαήμερες βάρδιες, μικρό το μεροκάματο, να μη μεγαλώνει το κόστος, ώστε να ευκολύνεται ο ανταγωνισμός στις αγορές. Προσφυγιά, δυστυχία. Καθόλου παράδοξο που μέρα τη μέρα, στάχτη και ρημάδια ξαναπαίρνουν τις παλιές τους θέσεις. Πάλι τα ίδια. Και καταντά, Αύγουστε καλέ μου μήνα, το αύριο με αύριο να μη μοιάζει.
“Εχτύπησε ξανά,/ εσήμανε ξανά-/ δεν περιμένει ο θάνατος!/…Γρήγορα-γρήγορα, φεύγουμε,/ απερχόμαστε/ παρερχόμαστε!/Κανένας, λοιπόν, δε θα μείνει / να μαρτυρήσει;/ Κανένας δεν απομένει να πει/ σ’ αυτούς που έρχονται,/ κανένας μας δε θα πει/ πόσος παιδεμός / για να κρατηθεί η ζωή;/ Πρέπει, λοιπόν, κι αυτοί/ να το μάθουν μονάχοι;”*********
~~~~~~~~~~~~
*.Κων. Καβάφης, Μονοτονία
**Γ. Κριεζής, Ιστορία της Νήσου Ύδρας, προ της Ελληνικής Επαναστάσεως,1821,—Βασ. Κρεμμυδάς, ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης- Από τον Σπυρίδωνα ΤρΙκούπη στο σήμερα,—-Αρχείον Κοινότητος Ύδρας 1778-1832—-Αδαμοπούλου- Πρασσά, Ανδρέας Μιαούλης (1769-1835)—Αλεξάνδρα Κραντονέλλη, Ελληνική Πειρατεία και κούρσος
*** E.Driault, Το Ανατολικό ζήτημα έως την Συνθήκη των Σεβρών – Μ. Λάσκαρις, Το Ανατολικό Ζήτημα—-Π. Κοντογιάννης, Οι Προστατευόμενοι
****Αντ, Μηλιαράκης, Υπομνήματα περιγραφικά των Κυκλάδων Νήσων—-Γ. Λεονταρίτης, Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία (1453-1850)
*****Σπ. Μαρκεζίνης, Πολιτική Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδος
******΄΄Όλγα, Σπάρο, Η απελευθέρωση της Ελλάδος και η Ρωσία
*******Δ. Λουλές, Ο ρόλος της Ρωσίας στη διαμόρφωση του ελληνικού κράτους– Ε. Καρύδη – Φαράκου, Από τον Ιβάν Γκρόσνυ στον Αλέξανδρο Α’— Χ. Ινάλτζικ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία.
********Ελ. Κούκκου, Ιωάννης Καποδίστριας, Ο Άνθρωπος-Ο Διπλωμάτης—Π. Πετρίδης, Ιωάννης Καποδίστριας 1776-1831. Ο κορυφαίος Έλληνας Διπλωμάτης
********Ζωή Καρέλλη, Της συνέχειας
