Ένα ποίημα του 1972 από τη φυλακή για τον Νικήτα Λιοναράκη και τον Μιχάλη Σαμπατακάκη

5 Δεκεμβρίου 2024
11:31 πμ

Ένα ποίημα του 1972 από τη φυλακή

για τον Νικήτα Λιοναράκη και τον Μιχάλη Σαμπατακάκη

Του Αντώνη Λιοναράκη *

Ο καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, έχει δημιουργήσει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον αρχείο που αναπληρώνει την απουσία ανάλογων αρχείων ή ακόμα και μουσείων. Η Μυρσίνη Λιοναράκη έχει παραδώσει στο αρχείο πολλά ιστορικά δεδομένα της περιόδου της δικτατορίας 1967 – 1974, προερχόμενα από το αρχείο του πατέρα της Νικήτα Λιοναράκη. Όπως λέει ο ίδιος ο Καραμανωλάκης, «ένα από τα πιο συγκινητικά τεκμήρια που παραδόθηκε στο Αρχείο είναι το ποίημα που γράφτηκε μέσα στις φυλακές Κορυδαλλού, την άνοιξη του 1972» . Ας δούμε όμως τα γεγονότα από την αρχή.

Το 1972 ξεκίνησε με μια αυστηρότερη μορφή της δικτατορίας που έδειξε ότι το πολιτικό τοπίο αλλάζει. Το φοιτητικό κίνημα είναι στο ξεκίνημά του και με αργά φοβισμένα βήματα αναζητά τη θέση του, αλλά κυρίως την ταυτότητά του. Ο φόβος και η τρομοκρατία ήταν τέτοια που φάνηκε την 21^η Απριλίου 1972, όταν έλαβε χώρα η πρώτη φοιτητική συγκέντρωση – διαδήλωση με ξεκάθαρα πολιτικά πλέον αιτήματα.

Εβδομηνταπέντε (75) φοιτητές διαφόρων σχολών του ΕΚΠΑ συγκεντρώθηκαν στα σκαλοπάτια εμπρός από την πρυτανεία του ΕΚΠΑ (Προπύλαια) . Δεν υπήρχαν πανό, ούτε συνθήματα. Το μόνο «επαναστατικό» στοιχείο ήταν τη στιγμή που τραγούδησαν τον Εθνικό Ύμνο. Η αστυνομία και η Ασφάλεια ήταν πολλαπλάσιοι σε δύναμη. Δεν κράτησε πολύ, όμως. Ξαφνικά και μέσα σε λίγη ώρα, κινήθηκαν απειλητικά εναντίον των φοιτητών και 5-6 μαθητών που ήταν παρόντες. Ξεκίνησε ένα ανθρωποκυνηγητό που σύντομα διέλυσε τη συγκέντρωση. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε την πρώτη αντιδικτατορική φοιτητική συγκέντρωση. Ο αριθμός 75 ασφαλώς ήταν μικρός. Αυτό δείχνει την τρομοκρατία που κυριαρχούσε στην επικράτεια. Το σημαντικό, όμως, ήταν ότι έσπασε η σιωπή, ξεπεράστηκαν οι φόβοι και ακολούθησε μια δυναμική που ένα χρόνο μετά οδήγησε στις δύο καταλήψεις της Νομικής και τέλος, στα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Επίσης ενθάρρυνε σε μεγάλο βαθμό το κίνημα του Ναυτικού.

Για την πρώτη αυτή συγκέντρωση συνελήφθησαν αμέσως μετά ο Μιχάλης Σαμπατακάκης –φοιτητής της οδοντιατρικής, ο Νικήτας Λιοναράκης – φοιτητής της Νομικής και η Αγγέλα Φωτεινού. Όλοι τους οδηγήθηκαν μετά από ένα διάστημα στην Ασφάλεια, στις φυλακές Κορυδαλλού.

Ο πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, σημειώνει τα εξής: «Με την άνθηση του φοιτητικού κινήματος, εντός και εκτός των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, δεν άργησαν οι πρώτες συλλήψεις από τη χούντα. Δεκάδες νέοι και νέες οδηγήθηκαν στα κρατητήρια της Ασφάλειας, με στόχο την κάμψη του ηθικού τους και την κατάπνιξη των αντιδράσεων εν τη γενέσει τους. Ανάμεσά τους, ήταν ο Νικήτας Λιοναράκης και ο Μιχάλης Σαμπατακάκης. Τον Μάιο του 1972, οι δύο φοιτητές, ύστερα από μερικές εβδομάδες στο κτίριο της Ασφάλειας στην οδό Μεσογείων, οδηγήθηκαν στις φυλακές Κορυδαλλού. Εκεί έτυχαν ενθουσιώδους υποδοχής από τους παλιούς αντιστασιακούς που είχαν φυλακιστεί κατά τα προηγούμενα χρόνια και είχαν αναθαρρήσει με το φοιτητικό κίνημα. Όταν ο Λιοναράκης και ο Σαμπατακάκης, ελλείψει στοιχειοθετημένης κατηγορίας, αποφυλακίστηκαν τον Ιούνιο του ίδιου έτους, οι συγκρατούμενοί τους αφιέρωσαν ένα ποίημα που εξέφραζε την ελπίδα ότι η νέα γενιά θα ήταν αυτή που τελικά θα ανέτρεπε το δικτατορικό καθεστώς. Γύρω από το ποίημα, διακρίνει κανείς τις υπογραφές των κρατουμένων. Ανάμεσά τους γνωστά στελέχη του αντιδικτατορικού αγώνα, όπως ο Σάκης Καράγιωργας, ο Βίκτωρας Παπαζήσης ή ο Ξενοφώντας Πελοποννήσιος που βρέθηκαν στη φυλακή και παρέμειναν έως και την αμνηστία του Παπαδόπουλου, το 1973».

Οι πολιτικοί κρατούμενοι στον Κορυδαλλό ήταν άνθρωποι που απολάμβαναν καθημερινά το σεβασμό και θαυμασμό των ποινικών κρατουμένων. Βασισμένοι πάνω στους κώδικες της φυλακής, οι ποινικοί κρατούμενοι δεν απώλεσαν την αξιοπρέπειά τους και σε κάθε ευκαιρία έδειχναν την εκτίμησή τους και τον σεβασμό τους απέναντι στους πολιτικούς κρατούμενους. Τις ώρες του φαγητού και του σύντομου διαλείμματος στο προαύλιο, οι ποινικοί σχημάτιζαν έναν διάδρομο για να μπορέσουν οι πολιτικοί να περάσουν πρώτοι. Έτσι, έδειχναν το σεβασμό τους. Ανάμεσα στους πολιτικούς κρατούμενους ήταν καθηγητές πανεπιστημίου, δικηγόροι, αρχιτέκτονες, γιατροί, πολιτικοί, αξιωματικοί, δημοσιογράφοι κ.α.

Όταν οι τρείς συλληφθέντες οδηγήθηκαν στις φυλακές Κορυδαλλού, έτυχαν μιας αποδοχής με ενθουσιασμό, χειροκροτήματα και φωνές χαράς και ελπίδας. Οι πολιτικοί κρατούμενοι που ήδη ήταν φυλακισμένοι είχαν συλληφθεί μέσα από τις παράνομες οργανώσεις για πολλούς και διάφορους λόγους. Η μεγαλύτερη χαρά τους, όμως, εκφράστηκε, όταν συνειδητοποίησαν ότι με τις συλλήψεις αυτές ξεκινούσε ένα φοιτητικό κίνημα που θα γιγαντωνόταν σύντομα και ίσως, έριχνε την δικτατορική κυβέρνηση. Δεν είχαν άδικο. Το φοιτητικό κίνημα τον επόμενο χρόνο πραγματοποίησε δύο καταλήψεις της Νομικής Σχολής και την εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Μετά από λίγους μήνες, οι τρείς κρατούμενοι ελλείψει στοιχειοθετημένης κατηγορίας αφέθηκαν ελεύθεροι. Η συγκίνηση μεγάλη. Δάκρυα χαράς και τραγούδια χαρακτήρισαν την ημέρα εκείνη. Οι πολιτικοί κρατούμενοι όμως τους είχαν και μια έκπληξη. Ο Μήτσος Κύργιος, οικοδόμος, έγραψε ένα ποίημα για τα «Νέα Παιδιά», με την ελπίδα ότι ο ανθός για το γκρέμισμα της δικτατορίας είχε ήδη ανθίσει και σύντομα θα ανέτρεπε την τυραννία.

Το ποίημα για τη νέα γενιά το παραθέτω εδώ έχοντας διατηρήσει την αρχική ορθογραφία.

«ΤΑ ΝΕΑ ΠΑΙΔΙΑ»

Απ τις φωτιές τις ωργισμένες,

από τις σφιγμένες τις γροθιές και τα λαρύγγια

καινούργιου κόσμου δύναμη θαρρείς και βγαίνει

Σ’ αυτόν το νιό τον όμορφο

ύμνοι του πρέπουν και φωνές

σ’ αυτή τη φρέσκια δύναμη και,

το καθάριο αίμα

αγάπη πρέπει να δοθή και κότινο

Νυν απολύεις…..

Μέριασε νου και συ καρδιά