Ερασιτέχνες – Γράφει η Ευτυχία Καρύδη Φαράκου

  Δεν ξέρω αν είναι “Όλα στο φως”- Αν όντως “Στο φως ο άλλος μας εαυτός”, όπως γράφει η πρόσκληση της παράστασης. Ξέρω όμως, από 77χρονη πείρα, πως στη Ζωή π ά ν τ α υπάρχει ένας καταλύτης. Καταλύτης είναι ο λοιμός που πέφτει στη Θήβα, ώστε να βγουν τα, από ά γ ν ο ι α, Οιδιπόδεια ανθρώπινα συμπλέγματα. Με τον ίδιο τρόπο, καμιά φορά, “ξεφυτρώνει” και στα σχολικά θεμέλια και τα ταρακουνάει. Αν και αυτά ό π ο υ γ η ς, αντιστέκονται, δυστυχώς, ε κ τ ό ς ζ ω ή ς αλλά ε ν τ ό ς ζώνης….

  Μετά από τόσα χρόνια, μακριά από τις τάξεις, αναπολώντας τες. Όλο και περισσότερο πείθομαι ότι δεν υ π ή ρ ξ α π ο τ έ δασκάλα,- όπως άλλωστε και μάνα. Μα, καταλυτικό ένζυμο, φαίνεται, υπήρξα. Ως τέτοιο και με πρόσωπα αγαπημένα βρισκόμαστε στο θεατρικό εργαστήρι της Coco-mat για να παρακολουθήσουμε ερασιτεχνική παράσταση, στην οποία συμμετέχει μαθήτρια μου εξ “αγχιστείας”. Εξ αγχιστείας γιατί είμαστε στο ίδιο Λύκειο, ποτέ στην ίδια τάξη. Κι όμως, δασκάλα της με συστήνει. Μαθήτρια μου την νιώθω. Κι αυτήν και το γαλακτομπούρεκο ταίρι της.

Όταν και άμα απαλειφθεί ο σχολαστικισμός, ίσως γίνει κατανοητή η υπέρ τα 40 χρόνια μεταξύ μας σχέση, πέρα και μακριά από τον Ενεστώτα και τον Παρατατικό, τον βότρυ, του βότρυος, την κριθή της κριθής και “φωνή βοός (sic)” εν τη ερήμω.

Το έργο, έξι μονόλογοι”ενορχηστρωμένοι” σε έ ν αν, από τον σκηνοθέτη Διονύση Ακτύπη. Η κλωστή που τα ενώνει και πάνω της ακροβατούν τα πάντα, είναι Μία: Ζ ω ή – Θ ά ν α τ ο ς. Λόγοι ανωτέρας βίας μάς υποχρεώνουν να παρακολουθήσουμε μόνο τα τέσσερα μονόπρακτα.

   Μπρος μας, “Η αναγνώριση” του Άκη Δήμου με την Ελίνα Ζώνα, το “Happy birthday”της Θέμιδας Ακάσογλου. “Οι βλαβερές συνέπειες του καπνού” του Αντόν Τσέχωφ με τον Αδάμ Μπέητζη και αυλαία με την “Κυρία Μαργαρίτα” του Ρομπέρτο Αντάυντε με την μαθήτρια μου εξ αγχιστείας, Άννα Μαυροειδή.

“Στην αναγνώριση” με σκηνικό νεκροτομείου ( ή υποσυνείδητου;) Το σεντόνι που ξεσκεπάζει τον τεθνεώτα δεν αφορά ένα πρόσωπο αλλά την τοιχογραφία μιας ολόκληρης ζωής. Η χήρα, η φίλη, η ερωμένη, η αδερφή θυμάται. Ουσιαστικά α ν α γ ν ω ρ ί ζ ε ι τη ζωή της και αυτόν με τον οποίο έζησε, χρόνια και χρόνια, μ ό ν ο ν ε κ ρ ό! Και πώς να γίνει αλλιώς σε μια ζωή ρουτίνας; Από εδώ μέχρι εκεί; Υποτιθέμενοι ζωντανοί. Μόνο νεκροί αναγνωριζόμαστε!

Άγνωστοι μεταξύ αγνώστων έχουμε, βέβαια, και τα κατά συνθήκην ψεύδη μας. Γάμοι, βαφτίσια, γιορτές, ματς-μουτς, γενέθλια. Κι εκεί ακριβώς έρχεται το πάνω κάτω (άλλος καταλύτης). Πριν σβήσει το κερί της τούρτας γενεθλίων, το γνωστό τραγουδάκι “Happy birthday”‘ το ” κελαηδάει ” μια κοπελίτσα με σύνδρομο ν τ ά ο υ ν. Να! Η ηθική της Αισθητικής! Μέσα σ’ έναν κόσμο Καιάδα, το “Happy birthday” γίνεται υπόθεση α τ ό μ ο υ με σύνδρομο ν τ ά ο υ ν.

Είναι η δεύτερη φορά που μού συμβαίνει να ταραχτώ. Η πρώτη ήταν στο” Θέατρο της οδού Κυκλάδων” με το έργο “Bella Venezia” του Γιώργου Διαλεγμένου και τo σκηνικό φως του Λευτέρη Βογιατζή.Στην ” Bella Venezia”, έξι άτομα με σύνδρομο ντάουν, αθώα και ειλικρινή συμμετέχουν στα δρώμενα. Ισάξια τους το νεαρό κορίτσι στο “Happy birthday”, θυμίζει πως το παιχνίδι- ζωή, γιορτή και σχόλη, το παίζουμε ό λ ο ι. Π ρ έ π ε ι να το παίζουμε ό λ ο ι μ α ζ ί. Με IQ 160 ή IQ 30. Αυτή είναι η μοίρα- προορισμός μας: η α λ η λ λ ε γ γ ύ η. Ας το πάρουμε απόφαση.

Στον ίδιο τον Καιάδα, (τρίτος μονόλογος)- ένας σύζυγος, υπάκουος στη γυναίκα του (αν τολμάει ας κάνει αλλιώς). Καπνιστής, ορθότερα τσιμινιέρα. Υποχρεώνεται από την σ υ ν- ζ υ γ ό του να βγάλει λόγο κ α τ ά των βλαβερών συνεπειών του καπνού.       Διαφορετικά στο σπίτι το πασουμάκι…Μπρος στο δίλημμα υπακοή ή εμβάς με τακουνάκι, προτιμάει πειθήνιος να παίξει το πιόνι .Το πιόνι όχι γιατί το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία ( αποδεδειγμένα την βλάπτει). Αλλά το πιόνι του εαυτού του. Ω ρ α ί α ζωή! Υποκρινόμενος- (κρυπτόμενος) απ΄αυτήν με την οποία ζει. Λέει, λέει, λέει….Λέει τα πάντα για τις βλαβερές συνέπειες του καπνού. Ο υ σ ι α σ τ ι κ ά, Βλαβερές συνέπειες του καπνού της έννομης συμβίωσης του Σ υ ν – ζ υ γ ό, Υ π ό ζ υ γ ό. Και τότε σε μια στιγμή έκρηξης, γιατί και σε χειραγωγούμενους ε ν ί ο τ ε σ υ μ β α ί ν ε ι, ρίχνει το σακάκι του (πες δέρμα του) καταγής και το ποδοπατάει για να α ν α π ν ε ύ σ ε ι!

Το κλου ο τελευταίος μονόλογος. ” Η άφιξη της Κυρίας ή Δίδος Μαργαρίτας”. Πού, από ποιους και πότε γεννηθήκαμε δεν ευθυνόμαστε. Ποιοι- ποιες όμως θα μάς μάθουν να ζούμε σ υ ν – ζ υ γ ό, υ π ό- ζ υ γ ό ή ά ν ε υ ζ υ γ ο ύ.

Εάν το Νεκροτομείο, θα είναι ο καθρέφτης μας. Εάν θα προτιμάμε την κοινωνική τύφλωση ή την κοινωνική ανθρωπιά κ α ι με άτομα με επικοινωνιακή δυσκολία ε ί ν α ι α κ έ ρ α ι α δική μας ευθύνη. Φυσικά και των κλουβιών – σχολείων που εμείς δια-τηρούμε, συν- τηρούμε.

   Σε αυτά. Εδώ, μάλιστα, που έχουμε φτάσει, Η δασκάλα κυρία Μαργαρίτα με τον διδακτισμό της η πλέον ε ν δ ε δ ε ι γ μ έ ν η για την αναπαραγωγή μας. Κουβαλώντας όλα τα απωθημένα (άνθρωπος ανέραστος ξύλον απελέκητον), α λ λ ά επαρκέστατη στη διδασκαλία για τα μέρη του λόγου:ουσιαστικά, επίθετα ρήματα, προθέσεις (σχολαστικισμός κ ά ρ γ α ), ανοίγει το κεφάλι μας σαν καρπούζι αυγουστιάτικο. Μέσα του παραχώνει ό,τι βρει. Γράφει στον μαυροπίνακα: ε π α ν ά σ τ α σ η. Λέξη επικίνδυνη. Αφαιρεί, λοιπόν, την πρόθεση ε π ί. Και Μέρες που είναι, με την πρόθεση α ν ά, αφήνει τη λέξη α ν ά σ τ α ση ( Χριστός Ανέστη! Και του χρόνου!). Μα για πόσο; Αφαιρεί και την πρόθεση α ν ά και αφήνει το ουσιαστικό σ τ ά σ η.

Ποια όμως στάση; Του ΝΙΚΑ; Προσθέτει τότε, την πρόθεση κ α τ ά – ώστε να δημιουργηθεί Κ α τ ά σ τ α σ η . Έτσι, ” Άκου, Ανθρωπάκο” λέει ο Έρικ Φρομ: “Η βαρελίσια γυναικούλα, με την βαρελίσια σκέψη της” σε ετοιμάζει για κατάσταση ε κ τ ό ς ζ ω ή ς αλλά εντός ζ ώ ν ης.

  Όταν ο βραζιλιάνος Ρομπέρτο Αντάυντε, γράφει το θεατρικό “Δις Μαργαρίτα”, στην Βραζιλία του Ρίο,του Κόπα Καμπάνα και του “Ορφέο Νέγκρο” για μια ακόμη φορά δικτατορία. Πότε έζησε χωρίς δικτατορία η παμπλούσια χώρα, η γεμάτη όμως με φαβέλες, Βραζιλία είναι άλλης ώρας ερώτημα -συζήτηση. Τώρα ο Ρομπέρτο προσπαθεί με μεταφραστή να παρακολουθήσει την Έλλη Λαμπέτη να πρωτοπαρουσιάζει στην Αθήνα το έργο του: “Δις ή κυρία Μαργαρίτα”. Όσοι βρέθηκαν δίπλα του, λένε πως κάθε λίγο και λιγάκι αναπηδάει ανήσυχος: ” Δεν είναι δυνατόν !”.

Δεν είναι δυνατόν, για τον Βραζιλιάνο, γιατί η διδασκαλία της ” Δίδος Μαργαρίτας”, γραμμένη σε εποχή βραζιλιάνικης δικτατορίας, στην ελληνική μεταγραφή, ξεπερνάει ό,τι έχει σκεφτεί στη μητρική του γλώσσα. Πώς να μην αναπηδάει;

Στην ελληνική η γλώσσα, στη μόνη απ΄όσο μάς είναι γνωστές, το π ι ο κ ι ν η τ ι κ ό μέρος του λόγου είναι το ρ ή μ α. Από κοντά του, τις λεπτές σαν κλωστή γλωσσικές αποχρώσεις τ η ς δίνουν οι προθέσεις. Ακούω- κρυφακούω- υπακούω, διδάσκει η Δις Μαργαρίτα, δίνοντας έμφαση, βεβαίως, στο υ π ο – α κ ο ύ ω. Π ό σ η όμως, απροσμέτρητη διαφορά ανάμεσα στο α κ ο ύ ω – κ ρ υ φ- α κ ο ύ ω. Κυρίως,- ίσα- ίσα,- στο υ π ό – α κ ο ύ ω.

   Με αυτό το κλειδί: Υ π α κ ο ύ ω. Η Δεσποινίς Μαργαρίτα, στο μάθημα της Βιολογίας, με χειρουργική λεπτομέρεια, θα απαιτήσει την έκθεση με θέμα: ” Η κηδεία μου”, από τους μαθητές της της ΣΤ΄ Δημοτικού. Της ΣΤ΄Δημοτικού, ώστε να μην προλάβουν οι μαθητές της να ανεβούν άλλο σκαλί πιο υψηλό νοητικά – συναισθηματικά. Με έμφαση,μάλιστα, λοιδορίας εκφοβισμό θα τους τονίσει:

“Θέλω ο καθένας να περιγράψει την κηδεία του! Με δικά του λόγια. Όχι αντιγραφές! Δύο κηδείες που θα μοιάζουν μεταξύ τους. Έστω και τόσο δα, θα τ ι ς μ η δ ε ν ί σ ω. Θέλω η κηδεία του καθενός να είναι μ ο ν α δ ι κ ή. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μαθαίνεται η Βιολογία”.

   Βιολογία. Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Γεννήθηκες; Θα ζήσεις. Θα πεθάνεις.

Αυτό είναι το μάθημα της Δίδος Μαργαρίτας. Θ ά ν α τ ο ς – κ η δ ε ί α. Κηδεία διαφορετική του ενός απ΄του άλλου. Ιδού η διαφορά μ ο υ από τη διαφορά σ ο υ. Ιδού τί επιβεβαιώνει αν έχεις ζήσει. Η κηδεία σου με κάσα από μαόνι, η δική μου από καυσόξυλα. Μέσα σ΄ένα τέτοιο σκηνικό, χ ω ρ ί ς ζ ω ή. Παρενέργεια, ξοφλημένη και η ίδια η δις Μαργαρίτα μιας κοινωνίας “Ματαιότης ματαιοτήτων τα πάντα ματαιότης” αναπαράγει με επιτυχία τα θύματα της. Μπορώ να πω, μάλιστα, πως σε κάποιες στιγμές, η εξ αγχιστείας μαθήτρια μου, ως ” Δις Μαργαρίτα”, υπερβαίνει τον ερασιτεχνισμό.Το ίδιο συμβαίνει και με τους υπόλοιπους συντελεστές,

Με αυτόν τον τρόπο η θεατρική τέχνη δεν είναι καταπότιο, αλλά ένα τόσο δα ξυπνητήρι. Ο ένας πατάει το κουμπί. Σταματάει τον ενοχλητικό βόμβο του. Γυρνάει απ΄ το άλλο πλευρό και συνεχίζει τον ύπνο του. Ο έχων ώτα ακούει

Όρθιος χειροκροτεί, επιθυμώντας οι ερασιτέχνες να συνεχίσουν.