“Η ζωή μου στάθηκε η ίδια η ποίησή μου και η ποίησή μου υπήρξε το στήριγμα όλων των αγώνων μου”
Πάμπλο Νερούδα 12 Ιουλίου 1904 – 23 Σεπτεμβρίου 1973
Της Δέσποινας Μακρινού
Ρικάρντο Νεφταλί Ρέγιες Μπασοάλτο, Πάμπλο Νερούδα, ο ρομαντικός επαναστάτης ποιητής, που ευτυχώς δεν αδίκησε η παγκόσμια κοινότητα της λογοτεχνίας και του Νόμπελ. Ο επικολυρικός ποιητής, που σημάδεψε με την ευαισθησία του τις καρδιές των αδικημένων όλου του κόσμου.
Πάμπλο Νερούδα, γεννήθηκε στις 12 Ιουλίου στα 1904 στη Χιλή. Η μητέρα του πέθανε μετά τη γέννησή του απο φυματίωση και ανέλαβε την ανατροφή του εξ ολοκλήρου ο πατέρας του.
Υιοθέτησε το ψευδώνυμο Νερουδα απο τον συγγραφέα και μέντορα του. Γιάν Νερούντα απο την Τσεχία.
Οι κοινωνικές αδικίες, οι ανυπεράσπιστοι φτωχοί συμπολίτες του, η έλλειψη κοινωνικής ευαισθησίας επηρέασαν την τρυφερή ιδιοσυγκρασία του. “Έχω για τη ζωή μιαν αντίληψη δραματική και ρομαντική. Ο, τι δεν αγγίζει βαθιά την ευαισθησία μου δεν με ενδιαφέρει”.
Η φρικτή και άδικη δολοφονία του φίλου του και ποιητή της “πένθιμης πορτοκαλιάς” Φεντερίκο Γκαρσία Λόρκα, τον σημάδεψε ψυχικά και ουσιαστικά και συνοδεύτηκε με την απόφαση να ενταχθεί στους κόλπους του κομμουνιστικού κόμματος της πατρίδας του της Χιλής .
Την απόφαση αυτή ακολούθησαν διωγμοί, εξορίες, απαγορεύσεις.
“Όλα τα μονοπάτια οδηγούν στον ίδιο στόχο: Να εκφράσουμε στους άλλους αυτό που είμαστε.” έγραφε.
Στα συγκλονιστικής γραφής απομνημονευματά του, ο Πάμπλο Νερούδα επισημαίνει τρία δραματικά γεγονότα που έζησε και βίωσε με μεγάλο πόνο.
Το ένα ήταν, όπως προαναφέραμε, η φρικτή δολοφονία του Λόρκα, το δεύτερο η ήττα των Δημοκρατικών Δυνάμεων απο τον δικτάτορα Φράνκο στην Ισπανία και το τρίτο η δολοφονία του Σαλβαδόρ Αλιέντε στην Χιλή.
Οι αφηγήσεις των κεφαλαίων αυτών γραμμένες απο το χέρι του “καλύτερου ποιητή του αιώνα” , όπως τον χαρακτήριζε ο Μαρκές, είναι κομβικές και καθηλωτικές, υπογραμμίζοντας την αδιαμφισβήτητη ρητορική και ποιητική ικανότητά του.
Ο ισπανικός εμφύλιος, ο αγώνας των Δημοκρατικών δυνάμεων ενάντια στο φασισμό του Φράνκο, η ήττα και ο διωγμός των ιδανικών της ελευθερίας και της κοινωνικής Δικαιοσύνης, σφράγισαν την ρηξικέλευθη πολιτική και ποιητική του διαδρομή.
Σχεδόν “κραυγάζοντας” και άλλοτε εκκλιπαρώντας την παγκόσμια κοινότητα Δικαίου, υποστήριζε “Η Μαδρίτη πρέπει να γίνει ο τάφος του Διεθνούς Φασισμού. – Συγγραφείς αγωνιστείτε στην πατρίδα σας ενάντια στους δολοφόνους του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ζητάμε χρήματα, τρόφιμα, ρούχα και όπλα για την Ισπανική Δημοκρατία. No pasarán!”
Έτσι κατάφερε να ναυλώσει το πλοίο “winnipeg”, και να μεταφέρει 2.000 δημοκρατες πολίτες στο Βαλπαραίσο στη Χιλή, τον Σεπτέμβριο του 1939. “ Ηταν ψαράδες, αγρότες, εργάτες, διανοούμενοι, ένα δείγμα δύναμης, ηρωισμού και δουλειάς. Η ποίηση μου για τον αγώνα τους κατόρθωσε να τους βρεί πατρίδα. Ένιωσα υπερήφανος”.
Το 1949 επισκέφτηκε την Μόσχα προσκαλεσμένος του Στάλιν, για τα 100 χρόνια απο τη γέννηση του άλλου σπουδαίου ποιητή Αλεξάντερ Πούσκιν. Εκεί γνωρίστηκε και συνδέθηκε με τον Τούρκο ποιητή Ναζίμ Χικμέτ. Στην αφήγησή του περιγράφει
”Αγάπησα με την πρώτη ματιά τη σοβιετική γη και κατάλαβα ότι απ’ αυτήν όχι μόνον προέκυπτε ένα ηθικό μάθημα για όλες τις γωνιές της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά θα προέκυπτε και το μεγάλο πέταγμα”.
Ο Πάμπλο Νερούδα, ο ονειροπόλος ποιητής της επανάστασης και του οράματος, ο μαχητής της Δικαιοσύνης και της αξιοπρέπειας, σχολιάζει αυτοσαρκάζοντας «’Ητανε της τύχης μου να υποφέρω όσα υπόφερα και της τύχης μου να αγωνιστώ όπως αγωνίστηκα, να αγαπήσω και να τραγουδήσω όπως τραγούδησα. Γνώρισα σε διάφορα σημεία της Γης το θρίαμβο και την ήττα, έχω ζωντανή στη μνήμη μου τη γεύση του ψωμιού, αλλά και τη γεύση του αίματος. Τι περισσότερο μπορεί να θέλει ένας ποιητής;”
Ο Νερούδα τίμηθηκε και με το Βραβείο Λένιν, ωστόσο ο ίδιος δήλωσε ότι το μεγαλύτερο βραβείο ήταν η παγκοσμιοποίηση των ποιημάτων του και η διάδοση των ιδεών του.
Ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε το επικό και ανυπέρβλητα μεγαλοφυές έργο Κάντο Χενεράλ και έτσι νοιώσαμε και εμείς τη μεγάλη αξία του Χιλιανού ποιητή.
Ο Πάμπλο Νερούδα άφησε την τελευταία του πνοή τον Σεπτέμβρη του 1973 χτυπημένος απο τον καρκίνο, λίγο μετά τη δολοφονία του Σαλβαδόρ Αλιέντε.
Νεώτερες θεωρίες υποστηρίζουν ότι δηλητηριάστηκε. Ο δικτάτορας Πινοσέτ διέταξε να γίνει κεκλεισμένων των θυρών η κηδεία και να ταφεί κρυφά. Ωστόσο ο κόσμος αψήφησε τις απαγορεύσεις και μετέτρεψε την κηδεία σε δημόσια διαμαρτυρία.
Γιατί ο δικτάτορας και όλοι οι δικτάτορες σε όλο τον κόσμο αγνοούν ότι “Μπορείς να κόψεις όλα τα λουλούδια, αλλά δεν μπορείς να εμποδίσεις την Άνοιξη να ‘ρθει.”
