Μαγδαληναία Ασυλα:
Έγκλημα κατά της ανθρωπότητας που ζητά δικαίωση
Από την Εφημερίδα των Συντακτών της Μαρίας Γκασούκα*
Πριν από λίγες ημέρες αναφέρθηκε χωρίς ιδιαίτερο σχολιασμό και στα ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης πως ανακαλύφθηκαν σε έναν πρόχειρο ομαδικό τάφο στο πρώην Μαγδαληναίο Ασυλο της κομητείας Τιουμ στην Ιρλανδία τα οστά περισσότερων από 700 βρεφών. Πρόκειται για μια ακόμα απόδειξη ενός εγκλήματος. Ενός συστηματικού, οργανωμένου, πατριαρχικού εγκλήματος, με ηθικές/ούς και φυσικές/ούς αυτουργούς: την Καθολική Εκκλησία, το ιρλανδικό κράτος και μια κοινωνία που συναινούσε με τη σιωπή της. Δεν ξέρω πόσες και πόσοι από όσες και όσους διάβασαν την είδηση γνώριζαν για τα περίφημα Μαγδαληναία Ασυλα της Ιρλανδίας, δομές για «παραστρατημένες» γυναίκες στο πλαίσιο καθολικών μοναστηριών, αν είχαν ακούσει για το μακρόχρονο φρικιαστικό έγκλημα που βρίσκονταν σε εξέλιξη μέχρι και τη δεκαετία του 1990 στο όνομα της Αγίας Μαρίας Μαγδαληνής (ναι, αυτής της «κρυμμένης» θεάς του χριστιανισμού για πολλά γνωστικά και, όχι μόνο, χριστιανικά, αλλά και φεμινιστικά ρεύματα).
Τα Μαγδαληναία Ασυλα λειτούργησαν από τον 19ο αιώνα έως και τη δεκαετία του 1990 ως φυλακές γυναικών που «παραστράτησαν»: κορίτσια με εγκυμοσύνες εκτός γάμου, θύματα βιασμού, γυναίκες φτωχές, γυναίκες «προκλητικές». Οι ίδιες δεν είχαν δικαίωμα υπεράσπισης ή εξόδου. Δούλευαν ατελείωτες ώρες, υπό το άγρυπνο βλέμμα των καλογραιών, στα πλυντήρια και στους κοιτώνες, πολλές φορές κακοποιούνταν, εξευτελίζονταν και γεννούσαν παιδιά που τους τα έπαιρναν για να θαφτούν πρόχειρα, να υιοθετηθούν παράνομα ή να πεθάνουν από παραμέληση. Κι όλα αυτά γιατί η «εξιλέωση» για την «αμαρτία» τους ήταν το να χαθούν από τον κόσμο. Να πλυθούν -συμβολικά και κυριολεκτικά- από την ντροπή που τους επέβαλε η πατριαρχική ηθική. Αληθινός εφιάλτης για τουλάχιστον 56.000 γυναίκες. Κι αυτός ο θεσμικός εφιάλτης ήταν γνωστός. Η ιρλανδική κοινωνία, οι εκάστοτε κυβερνήσεις, η Καθολική Εκκλησία είχαν πλήρη επίγνωση. Αλλά επί δεκαετίες, προτίμησαν τη σιωπή και τη συγκάλυψη. Δυστυχώς το έγκλημα ήταν ευρέως γνωστό και εκτός της συγκεκριμένης χώρας. Διεθνείς πολιτικοί και ανθρωπιστικοί φορείς, ωστόσο, το αντιμετώπιζαν σαν τοπική «ιδιομορφία» και όχι ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, όπως θα έπρεπε. Και ως τέτοιο πρέπει να αναγνωριστεί, να δικαστεί και να αποκατασταθεί. Μόλις το 2014, ο ΟΗΕ χαρακτήρισε τη λειτουργία των Μαγδαληναίων Ασύλων ως «καταναγκαστική εργασία», «παραβίαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας» και «εγκληματική συνενοχή του κράτους». Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα καλώντας την Ιρλανδία να ανοίξει πλήρως τα αρχεία και να προβεί σε αποζημιώσεις. Κι όμως, μέχρι σήμερα, παρά κάποιες δημόσιες συγγνώμες, δεν έχουν υπάρξει ποινικές διώξεις. Δεν έχουν αποδοθεί ευθύνες σε μοναχές, επισκόπους, υπουργούς. Τα θύματα συναντούν εμπόδια ακόμα και στο να έχουν πρόσβαση στους φακέλους τους.
Τα Μαγδαληναία Ασυλα δεν αποτελούν μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά παραλλαγή ευρέως διαδεδομένης, διαπολιτισμικής, πατριαρχικής πρακτικής από τον Καναδά (όπου χιλιάδες παιδιά ιθαγενών πέθαναν ή κακοποιήθηκαν σε εκκλησιαστικά οικοτροφεία, θύματα βίαιου «εκχριστιανισμού», αλλά δεν μιλάμε ποτέ γι’ αυτό), τα αμερικανικά «σπίτια αναμόρφωσης γυναικών», ώς τον έλεγχο πάνω στη γυναικεία σεξουαλικότητα, συμπεριφορά και ενδυμασία του Ιράν, του Αφγανιστάν και της Σαουδικής Αραβίας. Κοινός παρονομαστής; Η ποινικοποίηση της γυναικείας ύπαρξης έξω από το ανδροκρατικό καλούπι. Η χρήση της θρησκείας και της νομοθεσίας ως όπλο επιτήρησης και τιμωρίας. Η απουσία λογοδοσίας και η θεσμική ατιμωρησία.
Γίνεται προφανές πως στην Ιρλανδία του 2025, μέσα από τη γη αναδύθηκαν όχι μόνο τα οστά των βρεφών. Αναδύθηκαν 700 φωνές, που αν δεν πρόλαβαν να κλάψουν, να μιλήσουν, να ζήσουν, μπορούν να κραυγάσουν ζητώντας δικαίωση για τα ίδια και τις νεκρές μητέρες. Εξαιτίας τους, άλλωστε, και η διεθνής κοινότητα δεν μπορεί να αρκεστεί σε ευχολόγια. Απαιτείται άμεσα Διεθνής Επιτροπή Αλήθειας και Αποκατάστασης, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, πλήρης πρόσβαση στα κρατικά και εκκλησιαστικά αρχεία των Ασύλων, νομική αναγνώριση των μαγδαληναίων εγκλημάτων ως εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, αποζημιώσεις και επίσημες απολογίες με νομική ισχύ για τα θύματα και τις οικογένειές τους κ.ά. Το κυριότερο όμως: πρέπει να σταματήσουμε να αντιμετωπίζουμε τέτοιες υποθέσεις ως «ανεξήγητες φρίκες του παρελθόντος». Είναι συνέπειες ενός ενεργού, πανίσχυρου, ακόμα ζωντανού πατριαρχικού καθεστώτος που χρησιμοποιεί θεσμούς, θρησκείες, νόμους και κουλτούρες για να ελέγχει, να καταστέλλει και, όταν χρειάζεται, να εξαφανίζει. Η υπόθεση των Μαγδαληναίων Ασύλων δεν αφορά απλά την Ιρλανδία. Αφορά την παγκόσμια ιστορία της γυναικείας καταπίεσης. Αφορά τις κοινωνίες που μετέτρεψαν τον έλεγχο της σεξουαλικότητας σε θεμέλιο του «ηθικού» κράτους. Αφορά τις φωνές που χάθηκαν κι εκείνες που ακόμα δεν ακούγονται. Και οπωσδήποτε τα παιδιά της Τιουμ, οι 56.000 νεκρές γυναίκες, δεν έχουν ανάγκη από αναμνηστικές πλάκες. Διεκδικούν μαζί με όσες κατάφεραν να βγουν ζωντανές από τη συγκεκριμένη καθολική, και όχι μόνο, κόλαση αποκάλυψη, λογοδοσία, ουσιαστική αλλαγή. Ολα τα άλλα είναι επιμνημόσυνα προσχήματα. Και φυσικά η σιωπή δεν είναι ουδετερότητα. Είναι συνενοχή.
ΥΓ. Αφιερωμένο σε εκείνους και -δυστυχώς- εκείνες που αρνούνται το ιστορικό, ταξικό και έμφυλο περιεχόμενο του όρου «Γυναίκα».
* Η Μαρία Γκασούκα είναι Ομότιμη καθηγήτρια Λαογραφίας και Φύλου στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
· Α+
· Α-
· Copy link
Πριν από λίγες ημέρες αναφέρθηκε χωρίς ιδιαίτερο σχολιασμό και στα ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης πως ανακαλύφθηκαν σε έναν πρόχειρο ομαδικό τάφο στο πρώην Μαγδαληναίο Ασυλο της κομητείας Τιουμ στην Ιρλανδία τα οστά περισσότερων από 700 βρεφών. Πρόκειται για μια ακόμα απόδειξη ενός εγκλήματος. Ενός συστηματικού, οργανωμένου, πατριαρχικού εγκλήματος, με ηθικές/ούς και φυσικές/ούς αυτουργούς: την Καθολική Εκκλησία, το ιρλανδικό κράτος και μια κοινωνία που συναινούσε με τη σιωπή της. Δεν ξέρω πόσες και πόσοι από όσες και όσους διάβασαν την είδηση γνώριζαν για τα περίφημα Μαγδαληναία Ασυλα της Ιρλανδίας, δομές για «παραστρατημένες» γυναίκες στο πλαίσιο καθολικών μοναστηριών, αν είχαν ακούσει για το μακρόχρονο φρικιαστικό έγκλημα που βρίσκονταν σε εξέλιξη μέχρι και τη δεκαετία του 1990 στο όνομα της Αγίας Μαρίας Μαγδαληνής (ναι, αυτής της «κρυμμένης» θεάς του χριστιανισμού για πολλά γνωστικά και, όχι μόνο, χριστιανικά, αλλά και φεμινιστικά ρεύματα).
Τα Μαγδαληναία Ασυλα λειτούργησαν από τον 19ο αιώνα έως και τη δεκαετία του 1990 ως φυλακές γυναικών που «παραστράτησαν»: κορίτσια με εγκυμοσύνες εκτός γάμου, θύματα βιασμού, γυναίκες φτωχές, γυναίκες «προκλητικές». Οι ίδιες δεν είχαν δικαίωμα υπεράσπισης ή εξόδου. Δούλευαν ατελείωτες ώρες, υπό το άγρυπνο βλέμμα των καλογραιών, στα πλυντήρια και στους κοιτώνες, πολλές φορές κακοποιούνταν, εξευτελίζονταν και γεννούσαν παιδιά που τους τα έπαιρναν για να θαφτούν πρόχειρα, να υιοθετηθούν παράνομα ή να πεθάνουν από παραμέληση. Κι όλα αυτά γιατί η «εξιλέωση» για την «αμαρτία» τους ήταν το να χαθούν από τον κόσμο. Να πλυθούν -συμβολικά και κυριολεκτικά- από την ντροπή που τους επέβαλε η πατριαρχική ηθική. Αληθινός εφιάλτης για τουλάχιστον 56.000 γυναίκες. Κι αυτός ο θεσμικός εφιάλτης ήταν γνωστός. Η ιρλανδική κοινωνία, οι εκάστοτε κυβερνήσεις, η Καθολική Εκκλησία είχαν πλήρη επίγνωση. Αλλά επί δεκαετίες, προτίμησαν τη σιωπή και τη συγκάλυψη. Δυστυχώς το έγκλημα ήταν ευρέως γνωστό και εκτός της συγκεκριμένης χώρας. Διεθνείς πολιτικοί και ανθρωπιστικοί φορείς, ωστόσο, το αντιμετώπιζαν σαν τοπική «ιδιομορφία» και όχι ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, όπως θα έπρεπε. Και ως τέτοιο πρέπει να αναγνωριστεί, να δικαστεί και να αποκατασταθεί. Μόλις το 2014, ο ΟΗΕ χαρακτήρισε τη λειτουργία των Μαγδαληναίων Ασύλων ως «καταναγκαστική εργασία», «παραβίαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας» και «εγκληματική συνενοχή του κράτους». Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα καλώντας την Ιρλανδία να ανοίξει πλήρως τα αρχεία και να προβεί σε αποζημιώσεις. Κι όμως, μέχρι σήμερα, παρά κάποιες δημόσιες συγγνώμες, δεν έχουν υπάρξει ποινικές διώξεις. Δεν έχουν αποδοθεί ευθύνες σε μοναχές, επισκόπους, υπουργούς. Τα θύματα συναντούν εμπόδια ακόμα και στο να έχουν πρόσβαση στους φακέλους τους.
Τα Μαγδαληναία Ασυλα δεν αποτελούν μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά παραλλαγή ευρέως διαδεδομένης, διαπολιτισμικής, πατριαρχικής πρακτικής από τον Καναδά (όπου χιλιάδες παιδιά ιθαγενών πέθαναν ή κακοποιήθηκαν σε εκκλησιαστικά οικοτροφεία, θύματα βίαιου «εκχριστιανισμού», αλλά δεν μιλάμε ποτέ γι’ αυτό), τα αμερικανικά «σπίτια αναμόρφωσης γυναικών», ώς τον έλεγχο πάνω στη γυναικεία σεξουαλικότητα, συμπεριφορά και ενδυμασία του Ιράν, του Αφγανιστάν και της Σαουδικής Αραβίας. Κοινός παρονομαστής; Η ποινικοποίηση της γυναικείας ύπαρξης έξω από το ανδροκρατικό καλούπι. Η χρήση της θρησκείας και της νομοθεσίας ως όπλο επιτήρησης και τιμωρίας. Η απουσία λογοδοσίας και η θεσμική ατιμωρησία.
Γίνεται προφανές πως στην Ιρλανδία του 2025, μέσα από τη γη αναδύθηκαν όχι μόνο τα οστά των βρεφών. Αναδύθηκαν 700 φωνές, που αν δεν πρόλαβαν να κλάψουν, να μιλήσουν, να ζήσουν, μπορούν να κραυγάσουν ζητώντας δικαίωση για τα ίδια και τις νεκρές μητέρες. Εξαιτίας τους, άλλωστε, και η διεθνής κοινότητα δεν μπορεί να αρκεστεί σε ευχολόγια. Απαιτείται άμεσα Διεθνής Επιτροπή Αλήθειας και Αποκατάστασης, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, πλήρης πρόσβαση στα κρατικά και εκκλησιαστικά αρχεία των Ασύλων, νομική αναγνώριση των μαγδαληναίων εγκλημάτων ως εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, αποζημιώσεις και επίσημες απολογίες με νομική ισχύ για τα θύματα και τις οικογένειές τους κ.ά. Το κυριότερο όμως: πρέπει να σταματήσουμε να αντιμετωπίζουμε τέτοιες υποθέσεις ως «ανεξήγητες φρίκες του παρελθόντος». Είναι συνέπειες ενός ενεργού, πανίσχυρου, ακόμα ζωντανού πατριαρχικού καθεστώτος που χρησιμοποιεί θεσμούς, θρησκείες, νόμους και κουλτούρες για να ελέγχει, να καταστέλλει και, όταν χρειάζεται, να εξαφανίζει. Η υπόθεση των Μαγδαληναίων Ασύλων δεν αφορά απλά την Ιρλανδία. Αφορά την παγκόσμια ιστορία της γυναικείας καταπίεσης. Αφορά τις κοινωνίες που μετέτρεψαν τον έλεγχο της σεξουαλικότητας σε θεμέλιο του «ηθικού» κράτους. Αφορά τις φωνές που χάθηκαν κι εκείνες που ακόμα δεν ακούγονται. Και οπωσδήποτε τα παιδιά της Τιουμ, οι 56.000 νεκρές γυναίκες, δεν έχουν ανάγκη από αναμνηστικές πλάκες. Διεκδικούν μαζί με όσες κατάφεραν να βγουν ζωντανές από τη συγκεκριμένη καθολική, και όχι μόνο, κόλαση αποκάλυψη, λογοδοσία, ουσιαστική αλλαγή. Ολα τα άλλα είναι επιμνημόσυνα προσχήματα. Και φυσικά η σιωπή δεν είναι ουδετερότητα. Είναι συνενοχή.
ΥΓ. Αφιερωμένο σε εκείνους και -δυστυχώς- εκείνες που αρνούνται το ιστορικό, ταξικό και έμφυλο περιεχόμενο του όρου «Γυναίκα».
* Η Μαρία Γκασούκα είναι Ομότιμη καθηγήτρια Λαογραφίας και Φύλου στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
