Για αιώνες πιστεύαμε ότι οι γάτες ακολούθησαν τον άνθρωπο στη Δύση ήδη από τη Νεολιθική εποχή, πριν περίπου 6.000 χρόνια. Όμως μια νέα, αποκαλυπτική έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Science και παρουσιάστηκε από το ABC News, έρχεται να γκρεμίσει αυτή τη βεβαιότητα και να ξαναγράψει την ιστορία της πιο μυστηριώδους συντρόφου του ανθρώπου.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι πρώτες πραγματικά εξημερωμένες γάτες δεν έφτασαν στην Ευρώπη τόσο νωρίς όσο νομίζαμε. Αντίθετα, φαίνεται πως η εξάπλωσή τους στη Δύση συνδέεται άμεσα με τους Ρωμαίους στρατιώτες και τις εκστρατείες τους, μόλις πριν από περίπου 2.000 χρόνια.
Από την Αίγυπτο στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Η σχέση ανθρώπου και γάτας ξεκινά πολύ νωρίτερα στην Ανατολή. Αρχαιολογικά ευρήματα, όπως η ταφή ανθρώπου μαζί με τη γάτα του στην Κύπρο, δείχνουν ότι η εξημέρωση των αιλουροειδών είχε ήδη αρχίσει πριν από 10.000 χρόνια, με τους αρχαίους Αιγύπτιους να διαδραματίζουν κομβικό ρόλο.
Ωστόσο, η νέα γενετική ανάλυση ανέτρεψε την αντίληψη ότι οι γάτες έφτασαν στην Ευρώπη κατά τη Νεολιθική επέκταση των αγροτών από την Εγγύς Ανατολή. Όπως εξηγεί ο παλαιο-γενετιστής Claudio Ottoni στο ABC News, τα λείψανα που θεωρούνταν «οικόσιτες γάτες» εκείνης της περιόδου ανήκαν στην πραγματικότητα σε ευρωπαϊκές αγριόγατες και όχι στους απογόνους των αφρικανικών αγριόγατων από τις οποίες προήλθαν οι κατοικίδιες.
Γάτες… λεγεωνάριοι
Τα πρώτα επιβεβαιωμένα γονιδιώματα εξημερωμένων γατών στη Δύση εντοπίστηκαν σε περιοχές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας – στην Ιταλία, τη Σερβία, την Αυστρία και ακόμη και στη ρωμαϊκή Αγγλία. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι γάτες ακολούθησαν τους Ρωμαίους στρατιώτες και εμπόρους, εξαπλώνοντας ταχύτατα την παρουσία τους σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Η εικόνα της γάτας ως σιωπηλής συνοδού των στρατοπέδων και των πλοίων, κυνηγού τρωκτικών και φύλακα των σιτηρών, αποκτά πλέον ιστορική βάση.
Γιατί ξέρουμε τόσα λίγα για τις γάτες;
Σε αντίθεση με τα σκυλιά και τα ζώα παραγωγής, οι γάτες δεν αποτέλεσαν ποτέ βασική πηγή τροφής, με αποτέλεσμα τα αρχαιολογικά τους κατάλοιπα να είναι σπανιότερα και πιο δύσκολα στην αναγνώριση. Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, αυτός είναι και ο λόγος που η ιστορία τους έμεινε για χρόνια στο σκοτάδι.
Τα σκυλιά, από την άλλη, ξεκίνησαν τη σχέση τους με τον άνθρωπο πριν από περισσότερα από 15.000 χρόνια, κατά την Παλαιολιθική εποχή, γεγονός που εξηγεί και τη βαθύτερη εξάρτηση και αφοσίωσή τους στον άνθρωπο. Δεν είναι τυχαίο που κέρδισαν τον τίτλο «ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου».
Μια εξημέρωση πιο αργή, πιο περίπλοκη, πιο… γατίσια
Η νέα έρευνα ενισχύει την άποψη ότι η εξημέρωση της γάτας υπήρξε μια μακρόχρονη και πολύ πιο σύνθετη διαδικασία σε σύγκριση με εκείνη των σκύλων. Λιγότερο «χρήσιμη», πιο ανεξάρτητη, αλλά εξίσου γοητευτική, η γάτα φαίνεται πως επέλεξε το πότε και πώς θα πλησιάσει τον άνθρωπο.
Και ίσως, τελικά, αυτή ακριβώς η αίσθηση αυτονομίας είναι που την έκανε να γίνει σύμβολο μυστηρίου, κομψότητας και σιωπηλής εξουσίας μέσα στους αιώνες.
Μια ιστορία που δεν γράφτηκε με λουριά και εντολές, αλλά με βλέμματα, ψιθύρους και νυχτερινά βήματα πάνω σε ρωμαϊκά καλντερίμια. Και όπως αποκαλύπτει το ABC News, η γάτα άργησε να φτάσει στη Δύση – αλλά όταν το έκανε, δεν έφυγε ποτέ.
