Ιερά Επιτίμια – Αλλιώς αφορισμοί – Γράφει η Ευτυχία Καρύδη-Φαράκου

Καρφωμένο σε ξύλινο κάδρο, το χάλκινο φύλλο έχει χαραγμένα: “Μπροστά στους άλλους να στέκεσαι χαμογελαστός, μπροστά στον εαυτό σου να στέκεσαι  αυστηρός . Στην ανάγκη να στέκεσαι γενναίος, στην καθημερινή ζωή πρόσχαρος. Όταν σε χειροκροτούν απαθής, όταν σε σφυρίζουν ασάλευτος”. Από την πίσω πλευρά  του κάδρου γραμμένο Α’1 34ου Λυκείου Θησείου – Μάϊος 1981. Μια ακόμα πραγματικά ερωτική στιγμή στην τάξη με τα παιδιά των ανθρώπων. Όχι, βέβαια για το δώρο τους. Αλλά  για εκείνη την ένωση τη μεθυστική που κεντρίζει ασυγκράτητη στην αναζήτηση ενός έστω ψίχουλου αλήθειας και ωραιότητας. Πόσο κρίσιμη η  στιγμή, να βλέπεις  νεανικές μορφές  να σου ζητούν ένα ήθος μια στάση ζωής. Να κοκκινίζουν, να νευριάζουν, να αντιδρούν απότομα και καθώς τα κάνουν όλα αυτά,ξαφνικά να λάμπουν. Να σιωπούν. Να συγκατανεύουν και να σε αγκαλιάζουν  με το βλέμμα τους.

            ΄Ετσι συνέβη εκείνο το μαγιάτικο απομεσήμερο. Παρατήσαμε την τάξη, βγήκαμε στην ταράτσα, καθίσαμε στη μεγάλη πεζούλα κι αρχίσαμε να λέμε και να λέμε ο καθένας τα δικά του, η καθεμιά τα δικά της. “Μπροστά στους άλλους… όταν σε σφυρίζουν ασάλευτος” από το “Ταξιδεύοντας Κίνα- Ιαπωνία” του Νίκου Καζαντζάκη. Κάτω μας  η Αθήνα μενεξεδένια  πολιτεία  ως πέρα το Φάληρο  διαλεγόταν μαζί μας με  τα ωραιότερα αντιφεγγίσματά της, και  “Η  Μενεξεδένια  Πολιτεία” του Άγγελου Τερζάκη μας αγκάλιαζε όπως ο Γιάννης την Σοφία ” Τύλιξε με τα δυο του μπράτσα το κορίτσι που είχε ζαρώσει πάνω του, κι άνοιξε το στήθος του σε μια βαθιά ανάσα”.

             Νίκος Καζαντζάκης  αφορισμένος από την Εκκλησία με ιερά επιτίμια. Νίκος Καζαντζάκης  μια ερμητική παρουσία με πολλές εσωτερικές φωνές, Νίτσε, Μπέρξον, Χριστό, Βούδα,  Μαρξ.  Ακόμα και από τις Σειρήνες του φασισμού για τις οποίες οι  Ερινύες τον κατατρέχουν και προσπαθεί να τις μεταμορφώσει σε Ευμενίδες. Νίκος Καζαντζάκης ένα πελαγωμένο, φοβισμένο παιδί κάτω από τα στιβάνια του πατέρα του “Καπετάν Μιχάλη” *  Στο “Χριστός ξανασταύρωνεται”  εξομολογείται: “Φοβήθηκα τον πατέρα μου…τον φοβόμουν και ήμουν ο καλύτερος μαθητής, όχι από αγάπη, παρά από φόβο”. Έφηβος κυνηγημένος από τον  αμείλικτο νόμο της φύσης, στην Γαλάτεια Αλεξίου, μετέπειτα γνωστή ως Γαλάτεια Καζαντζάκη, αποζητά όχι μόνο τον έρωτα αλλά και να κλείσει τις παγωμένες, από το σκοτεινό οικογενειακό περιβάλλον του, ανικανοποίητες ανάγκες στοργής και τρυφερότητας που έχει στερηθεί. Χωρίς να το πολυκαταλάβει για να μην το πάρει είδηση ο πατέρας του, παντρεύεται την Γαλάτεια στην εκκλησία του Νεκροταφείου Ηρακλείου Κρήτης!**

        Πόσο όμως μπορεί να σταθεί κοντά της, κοντά σε μια γυναίκα που μεγαλώνει  ελεύθερα ως ανεξάρτητη προσωπικότητα μέσα σε ένα πνευματικό περιβάλλον και που τα καλοκαίρια  στο σπίτι των Αλεξίου στο Κράσι παραθερίζουν άφοβα κορίτσια και αγόρια όχι μόνο συγγενικά.  Εκτός από τα αδέλφια Αλεξίου Ραδάμανθυ (Ράδος), Λευτέρη, Λιλίκα (Έλλη) και, βέβαια, την Γαλάτεια. Ο Κώστας Βάρναλης, ο Βάσος Δασκαλάκης, ο Μάρκος Αυγέρης, και τελικά και ο Νίκος Καζαντζάκης. Με την παρουσία του συμπληρώνεται ο γνωστός “Κρασανός κύκλος” των ελληνικών Γραμμάτων και  Τέχνης του Λόγου. Τί απίστευτη παρέα. “Ω! Τί χαρούμενη ζωή!’ / χτυπάς φτωχή καρδιά με βία” τραγουδάει στην Μπαλάντα του  Αντρίκου” ο Βάρναλης. Κι ίσως έτσι  χτυπούσε η καρδιά της Λιλίκας και του Βάρναλη όταν εκείνος της έκανε μαθήματα   Λατινικών. Ή ξεσπούσαν όλοι σε ασυγκράτητα γέλια όταν ο Ράδος, παντρεμένος με την Αναστασία  κόρη του θρυλικού Ζορμπά, τοπογράφος μηχανικός και ερασιτέχνης φιλόσοφος εδήλωνε και ξαναδήλωνε με στόμφο:” Σκέπτομαι, άρα η φύσις σκέπτεται!”.**

                  Και ο Καζαντζάκης που, όταν βλέπει τους άλλους να χαζολογάνε, να παίζουν χαρτιά (διακοπές στο κάτω-κάτω κάνουν οι άνθρωποι) τους κατσαδιάζει: ” Πνευματικοί άνθρωποι είστε εσείς;”.  Τους γυρνάει την πλάτη, απομονώνεται στο δωμάτιό του.** Σε έναν διαφορετικό τόνο από του Ράδου θα γράψει στην “Ασκητική” του:” Εγώ μονάχα υπάρχω! φωνάζει ο νους…Είμαι ο εργάτης της άβυσσος. Είμαι η θεωρία και η πράξη. Είμαι ο νόμος. Όξω από μένα τίποτα δεν υπάρχει. Χωρίς μάταιες ανταρσίες να δεις και να δεχθείς τα σύνορα του ανθρώπινου νου, και μέσα στ΄αυστηρά τούτα σύνορα αδιαμαρτύρητα, ακατάπαυστα να δουλεύεις- να ποιο είναι το πρώτο σου χρέος”. Σε αυτό το χρέος υποτάσσει νυχθοήμερα τον εαυτό του και ακατάπαυστα δουλεύει. Χωρίζει απ΄την Γαλάτεια. Με το γράψιμο θα προσπαθεί να φτάσει ως μέσα στις φλέβες αυτού που θα ήθελε να ζήσει και όμως δεν μπορεί. Να γίνει ένας άλλος, ένας “Ζορμπάς” ας πούμε όπως στο ομώνυμο έργο του. Αδύνατον.

                Υποχρεώνεται να παραδεχτεί:” Έτσι ο  Ζορμπάς, ο γεμάτος σάρκα και κόκκαλα, κατάντησε στα χέρια μου μελάνι και χαρτί” Κάποτε  κι ενώ ο Ζορμπάς χαρούμενος έβλεπε δελφίνια να παραβγαίνουν ένα καράβι ” πήρε το μάτι μου ότι ο δείχτης του αριστερού χεριού του ήταν κομμένος ως τη μέση. —-“Τί έπαθε το δάχτυλό σου Ζορμπά, φώναξα, σου το πήρε κάποια μηχανή;—“‘Τί μηχανή κάθεσαι και λες; Τό ‘κοψα μοναχός μου. Ξέρεις τί θα πει να πιάνεις ένα σβώλο λάσπη και να τον κάνεις ό,τι θες;Φρρρ! ο τροχός κι η λάσπη στριφογυρίζει δαιμονισμένη, κι εσύ από πάνω της λες: θα κάμω  κανάτι, θα κάμω πιάτο, θα κάμω λυχνάρι, θα κάμω διάολο”—“Και το δάχτυλο, ρώτησα” –-“Έμπαινε στη μέση και μου χαλούσε τα σχέδια. Άρπαξα λοιπόν κι εγώ μια μέρα το σκερπάνι …”—“Και δεν πόνεσες;” —” Πώς δεν πόνεσα κουτσούρι είμαι; Άνθρωπος είμαι πόνεσα, Μα μ΄επόδιζε σου λέω στη δουλιά μου. Κόφτο λοιπόν!” …

          Μια μέρα στο Βερολίνο, έλαβα ένα τηλεγράφημα:” Εύρον πρασίνην πέτραν ωραιοτάτην, ελθέ αμέσως. Ζορμπάς. ” Ήταν η εποχή της μεγάλης πείνας στην Γερμανία…Δεν έφυγα, δεν έκανα μια γενναία παράλογη πράξη. Ακολούθησα την κρύα μετρημένη φωνή του λογικού.Κι αυτός μου αποκρίθηκε Είσαι και να με συμπαθάς, αφεντικό, καλαμαράς. Μπορούσες και συ, κακομοίρη, μια φορά στη ζωή σου να δεις μιαν όμορφη πράσινη πέτρα και δεν την είδες. Μα το Θεό, καθόμουν κι έλεγα με το νου μου:” Υπάρχει δεν υπάρχει Κόλαση;” Μα χτες που έλαβα το γράμμα σου είπα: Σίγουρα πρέπει να  υπάρχει  Κόλαση για μερικούς καλαμαράδες'” …Πολλές φορές έχω ντραπεί στη ζωή μου, γιατί έπιασα την ψυχή μου να μην τολμάει να κάνει ό,τι  η ανώτατη παραφροσύνη- η ουσία της ζωής-μου φώναζε να κάνω. Μα ποτέ δεν ντράπηκα για την  ψυχή μου όσο μπροστά στο Ζορμπά”.

     Ζορμπάς η  ιστορία μιας ζωής που γίνεται διαρκής διάρκεια μέσα σε ένα μυθιστόρημα, ενώ εμείς   περπατούμε τρικλίζοντας μεθυσμένοι και μαγεμένοι, στο περιθώριο  μιας νομιζόμενης πραγματικότητας, σε τούτον τον αλλόκοτο κόσμο.

                                                                             ~~~~~~~~~~~~~~~~~~

  Ευτυχία Καρύδη-Φαράκου είναι εκπαιδευτικός-ξεναγός-συγγραφέας -ερευνήτρια-Μαστερ Ιστορίας Ινστιτούτου Βαλκανιολογίας Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ-École des Hautes Études Paris

             .