Μνημείο που ανεγέρθηκε με εντολή και κεφάλαια του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς τιμήν του στενού του φίλου Ηφαιστίωνα είναι το συγκρότημα που αποκαλύφθηκε στο Λόφο Καστά, στην Αμφίπολη, ανέφερε η επίκεφαλής των ανασκαφών Κατερίνα Περιστέρη την Τετάρτη, μιλώντας σε εκδήλωση του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μαζί με τον αρχιτέκτονα και στενό συνεργάτη της Μιχάλη Λεφαντζή.
Η έφορος αρχαιοτήτων των Σερρών αποκάλυψε ότι στην ευρύτερη περιοχή και κοντά στο σημείο όπου βρίσκεται ο Λέων της Αμφίπολης, εντοπίστηκαν τρία αρχιτεκτονικά μέλη (τμήματα κτιρίων) στα οποία υπάρχουν ισάριθμες επιγραφές, οι οποίες μάλιστα ήταν ορατές επί 80-90 χρόνια.
Σε αυτές αναγράφεται ότι ο Αντίγονος παρέλαβε για λογαριασμό του Ηφαιστίωνα, του οποίου υπάρχει και το αντίστοιχο μονόγραμμα. Οι επιγραφές αυτές είναι ένα είδος οικοδομικού συμβολαίου. Το όνομα αναφέρεται στον Αντίγονο Α΄ Κύκλωπα ή Μονόφθαλμο (382-301 π.Χ.), Μακεδόνα στρατηγό του Μεγάλου Αλέξανδρου και στη συνέχεια από τους κυριότερους επιγόνους του, ιδρυτή της δυναστείας των Αντιγονιδών.
Πρόκειται για ευμεγεθείς επιγραφές περίπου 25 εκατοστών σε ύψος, με την «υπογραφή» ΑΝΤ (που συναντάται σε όλους τους Αντιγονίδες και εδώ αποδίδεται στον Αντίγονο) και φέρουν χαραγμένη τη λέξη «ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ» και στο τέλος το σύμπλεγμα γραμμάτων που σχηματίζει τo όνομα «Ηφαιστίωνος». Αυτό μεθερμηνεύεται ως: «Εγώ ο Αντίγονος, παρέλαβα οικοδομικό υλικό για την ανέγερση μνημείου προς τιμή του Ηφαιστίωνα».
Αξιοσημείωτη είναι επίσης η γραπτή ζωοφόρος στο εσωτερικό του μνημείου, την οποία επανασχεδίασε ο κ.Λεφαντζής και στην οποία απεικονίζονται μεταξύ άλλων μορφή άνδρα έφιππου με οπλισμού και αλλού ξαπλωμένου σε ανάκλιντρο σε σύναξη νεκρών, συνοδευόμενος από τον Ύπνο και τον Θάνατο.
Οπως υποστηρίχθηκε, αποδεικνύεται ότι ο Μεγάλος Αλέξανδρος χρηματοδότησε την ανέγερση του μνημείου, ενός ταφικού ηρώου, από τον Δεινοκράτη, αρχιτέκτονα του Μακεδόνα στρατηλάτη.
Ο Τύμβος Καστά δημιουργήθηκε επί προϋπάρχοντος γηλόφου και εντός παλαιότερης νεκρόπολης, με τον Δεινοκράτη να περικλείει με τον τεράστιο κυκλικό περίβολο παλαιότερες ταφές για να δημιουργήσει το μεγαλοπρεπές λατρευτικό μνημείο, αφιερωμένο στον Ηφαιστίωνα.
Η χρονολόγηση κατά την κ.Περιστέρη, τοποθετείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα, γεγονός που αποκλείει την περίπτωση να είναι ρωμαϊκό, ενώ η χρήση του διήρκεσε επί δύο αιώνες, ως τον 2ο αιώνα π.Χ. Σε αυτό συντείνουν η κεραμεική αλλά και νομίσματα που εντοπίστηκαν, με απεικονίσεις του Αλέξανδρου και του Κασσάνδρου.
Στην εκδήλωση ήταν επίσης προσκεκλημένος και ο καθηγητής Γρηγόρης Τσόκας – πρόεδρος του τμήματος γεωλογίας του ΑΠΘ, ο οποίος αναφέρθηκε στα «Αποτελέσματα γεωφυσικών και γεωλογικών ερευνών στον Καστά».
