Το ταξίδι της προς τη χώρα μας είναι μέρος της ζωής της, εδώ και χιλιάδες χρόνια, από τις βόρειες και μακρινές χώρες φτάνει στην Κερκίνη και στην συνέχεια πετάει προς το Δέλτα του Έβρου.
Ο λόγος για την νανόχηνα, ένα πτηνό ιδιαίτερο και -δυστυχώς πλέον- σπάνιο πτηνό. Στην συνέχεια του αφιερώματος, το οποίο στήθηκε με την βοήθεια της Ορνιθολογικής Εταιρείας Ελλάδος και της Ελίνας Σαράντου, καταγράφεται το μακρινό της ταξίδι αλλά και το «φτερούγισμα» αγωνίας καθώς κινδυνεύει με εξαφάνιση από το κυνήγι λόγω της ομοιότητάς της με τη θηρεύσιμη ασπρομέτωπη χήνα.
Η ώρα της μετανάστευσης
Όπως και τα άλλα 27 είδη χήνας, η νανόχηνα (anser erythropus) αναπαράγεται στις ψυχρές περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου κοντά στον αρκτικό κύκλο.
Φωλιάζει σε απομακρυσμένες και απόκρημνες περιοχές.
Όταν έρθει η ώρα της μετανάστευσης, σχηματίζονται ομάδες και αρχίζουν το ταξίδι τους. Είναι ιδιαίτερος ο τρόπος που πετάει η κάθε ομάδα -σχηματίζοντας ένα ν. Αυτό συμβαίνει, σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, γιατί το πρώτο πουλί στο σχηματισμό δημιουργεί με το φτεροκόπημά του ευνοϊκές συνθήκες για τα πουλιά που ακολουθούν.
Έρευνες έχουν δείξει ότι έτσι εξοικονομούν το 15% της ενέργειας που θα ξόδευαν αν πετούσαν μόνα τους. Όταν ο «αρχηγός» κουραστεί, τη θέση του παίρνει κάποιος άλλος από το κοπάδι. Ένα άλλο χαρακτηριστικό τους είναι ότι ζευγαρώνουν με ένα σύντροφο σε όλη τους τη ζωή και μεγαλώνουν μαζί τα μικρά τους. Όπως προδίδει και το όνομά της, είναι η μικρότερη χήνα. Το μήκος του σώματός της είναι μόλις 56 – 66 εκατοστά και το άνοιγμα των φτερών της 115 – 135 εκατοστά. Αυτή και μόνο η διαφορά θα μπορούσε να αποτρέψει τους επίδοξους κυνηγούς.
Η θανάσιμη ανάμιξη…
Παρά τη διαφορά του μεγέθους μοιάζει αρκετά με την ασπρομέτωπη χήνα και αυτή η ομοιότητα αποδεικνύεται επικίνδυνη – το κυνήγι της νανόχηνας έχει απαγορευθεί σε αντίθεση με της ασπρομέτωπης.
Το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο γιατί κάποιες φορές νανόχηνες αναμειγνύονται στα κοπάδια των ασπρομέτωπων.
Το γεγονός πως ο αριθμός των πουλιών που επιστρέφουν κάθε άνοιξη στον αρκτικό κύκλο, όπου αναπαράγονται και φωλιάζουν, μειώνεται σημαίνει ότι η ευρωπαϊκή μεταναστευτική διαδρομή δεν είναι ασφαλής.
Φωτογραφία από το Αρχείο της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας
H Νανόχηνα στην Ελλάδα
Η Ελλάδα είναι η πιο σημαντική χώρα στην ευρωπαϊκή μεταναστευτική διαδρομή για τις νανόχηνες καθώς από μετρήσεις και παρατηρήσεις δακτυλιωμένων ατόμων γνωρίζουμε ότι εδώ έρχεται το μεγαλύτερο τμήμα του ευρωπαϊκού πληθυσμού και παραμένει για τέσσερις περίπου μήνες.
Τα πρώτα πουλιά εμφανίζονται στη λίμνη Κερκίνη στα τέλη Οκτωβρίου με αρχές Νοεμβρίου και παραμένουν εκεί μέχρι περίπου τα μέσα Δεκεμβρίου. Στη συνέχεια πετούν προς τα ανατολικά για να περάσουν τον υπόλοιπο χειμώνα στο δέλτα του Έβρου, όπου θα μείνουν μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου ή αρχές Μαρτίου. Επίσης την ίδια περίοδο λιγοστά άτομα παρατηρούνται και σε άλλους υγροτόπους της βόρειας Ελλάδας, όπως το δέλτα του Νέστου και η λίμνη Ισμαρίδα (Μητρικού). Σε αντίθεση με άλλα είδη χηνών, η παρουσία της Νανόχηνας είναι σχεδόν τακτική κάθε χειμώνα και δεν εξαρτάται τόσο από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στα Βαλκάνια και την Μαύρη Θάλασσα.
Oι συνθήκες (τροφή, θέσεις κουρνιάσματος, όχληση) που επικρατούν στις περιοχές ξεχειμωνιάσματος και στις περιοχές στάθμευσης κατά τη μετανάστευση είναι πολύ σημαντικές για την αναπαραγωγική επιτυχία της Νανόχηνας και κατ’ επέκταση για τη σταδιακή αύξηση του πληθυσμού ώστε να ξεπεράσει το κρίσιμα χαμηλό επίπεδο στο οποίο βρίσκεται τώρα.
Πόσες νανόχηνες έρχονται στην Ελλάδα;
Το χειμώνα του 2006-07 η μέγιστη παρατήρηση στο Δέλτα του Έβρου ήταν 49 νανόχηνες ενώ νωρίτερα στην Κερκίνη η μέγιστη μέτρηση ήταν 42 άτομα. Γενικά τα τελευταία χρόνια οι μέγιστες μετρήσεις στο δέλτα του Έβρου κυμαίνονται μεταξύ 40 έως 50 ατόμων ενώ στο παρελθόν οι μετρήσεις ήταν σαφώς μεγαλύτερες (πχ. 116 άτομα το 1988, 480 το 1973) με ρεκόρ τα 1630 άτομα που είχαν μετρηθεί το 1963.
Η Νανόχηνα δεν ήταν πάντα σπάνια!
Ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι το είδος στο παρελθόν είχε πολύ ευρύτερη εξάπλωση στην Ελλάδα και έφτανε αρκετά νοτιότερα. Γύρω στο 1860 δύο δείγματα είχαν συλλεχθεί στην Αττική και θηρευμένες νανόχηνες πωλούνταν σε αγορές της Αθήνας. Στις αρχές του 20ου αιώνα ένα ζευγάρι είχε συλλεχθεί από το δέλτα του Σπερχειού. Όλες οι αναφορές από το 1918 και μετά προέρχονται από την βόρεια Ελλάδα.
Πόσα είδη χηνών έχουμε στην Ελλάδα και πού;
Στην Ελλάδα εμφανίζονται τον χειμώνα 4 είδη χηνών: η Σταχτόχηνα Anser anser, η Ασπρομέτωπη χήνα Anser albifrons, η Νανόχηνα Anser erythropus και η Κοκκινόχηνα Branta ruficollis. Μερικούς χειμώνες παρατηρείται η Χωραφόχηνα Anser fabalis, ενώ σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις έχουν παρατηρηθεί ακόμη άλλα 3 είδη χηνών: η Χιονόχηνα Anser caerulescens, η Δαχτυλιδόχηνα Branta bernicla και η Ασπρομάγουλη χήνα Branta leucopsis.
Με εξαίρεση τη Νανόχηνα που έχει σταθερή παρουσία ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών, οι χήνες εμφανίζονται στην Ελλάδα όταν αρχίζουν τα κρύα ενώ σε εξαιρετικά κρύους χειμώνες εμφανίζονται σε πολύ μεγάλους αριθμούς. O υγρότοπος που συγκεντρώνει τις περισσότερες χήνες είναι το Δέλτα του Έβρου, αλλά σημαντικοί αριθμοί παρατηρούνται και στη Λίμνη Ισμαρίδα, στο Δέλτα του Νέστου, στη Λίμνη Βόλβη και στη Λίμνη Κερκίνη. Σε χρονιές με μεγάλες βαρυχειμωνιές παρατηρούνται χήνες και νοτιότερα στην Ελλάδα ακόμη και σε νησιά
Μπορούμε να βοηθήσουμε κι εμείς
Από το Αρχείο της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας
-Αν εντοπίσετε έστω και μια νανόχηνα, ενημερώστε άμεσα την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία ή το τοπικό κέντρο πληροφόρησης. Περιγράψτε με όσο δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια την τοποθεσία, τον αριθμό τους κ.λπ.
– Αν δείτε χρωματιστά δακτυλίδια στο πόδι τους σημειώστε τη θέση και τη σειρά τους (π.χ. στο αριστερό πόδι, κόκκινο πάνω, άσπρο πάνω).
-Αν εντοπίσετε νεκρή νανόχηνα, ενημερώστε άμεσα. Και αν διακρίνετε μεταλλικό δαχτυλίδι θα πρέπει να σημειώσετε τα στοιχεία που γράφονται επάνω.
-Αν εντοπίσετε τραυματισμένη νανόχηνα, φροντίστε άμεσα να μεταφερθεί στο Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης στη Θεσσαλονίκη (Τ 2310 724969) ή επικοινωνήστε με: Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία γρ. Θεσσαλονίκης (2310 244245), Κέντρο Πληροφόρησης Δέλτα Εβρου (2551 06100) ή Κέντρο Πληροφόρησης Λίμνης Κερκίνης (23270 28004).
