Το κοινό που κατέκλυσε την αίθουσα εκδηλώσεων της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών ήταν προδιατεθειμένο για έναν… θρίαμβο έναντι του «ασεβούς» Βρετανού και η παράταξη της εκδήλωσης προδιέθετε για κάτι τέτοιο.
Δεν βρίσκονται άλλωστε κάθε μέρα στο ίδιο πάνελ ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος με τον πρόεδρο της ΕΜΣ Νίκο Μέρτζο να συνεπικουρούνται από τον ιστοριοδίφη Γιάννη Μέγα και τον συγγραφέα Γιώργο Καραμπελιά.
Η σύμπραξη είχε σημείο εκκίνησης το βιβλίο του Γιάννη Ταχόπουλου «Η Θεσσαλονίκη, ο Μαζάουερ και τα φαντάσματα του οθωμανισμού», το οποίο προαναγγελλόταν ως «η πρώτη εμπεριστατωμένη κριτική των απόψεων που, με αφετηρία το βιβλίο του Μαζάουερ, έχουν κυριαρχήσει την τελευταία περίοδο στην ακαδημαϊκή και πνευματική σκηνή σχετικά με τη Θεσσαλονίκη».
Μόνο που τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως όλοι τα περίμεναν. Διότι ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος, μιλώντας πρώτος, τους αιφνιδίασε όλους με τον ανατρεπτικό του λόγο. «Ο Μαζάουερ είναι ένα απροσδόκητο πλάσμα που εμφανίστηκε στα καλά καθούμενα» είπε ο κ. Χριστιανόπουλος με το γνωστό ύφος του, για να συνεχίσει:
«Οι αναφορές του για εμάς δεν είναι τόσο καλές, κάνει λάθη και έχει προκαταλήψεις για οτιδήποτε μη οθωμανικό, αλλά το βιβλίο του δεν είναι ακριβώς Ιστορία, είναι περίπου λογοτεχνία. Αυτό είναι ένα αβαντάζ του Μαζάουερ. Το βιβλίο του είναι απίθανα γοητευτικό, ακόμη κι εγώ σκέφτομαι μήπως δεν πρέπει να το χτυπήσω».
Οσον αφορά δε το βιβλίο που παρουσιαζόταν, δεν το σκέφθηκε καθόλου: «Θα περίμενα περισσότερη ωριμότητα από τον Ταχόπουλο. Το βιβλίο του είναι ένα ευσύνοπτο εγχειρίδιο, αλλά μπροστά στον γίγαντα Μαζάουερ εμφανίζεται ως νεαρό παιδάριο».
Κάπως έτσι έληξε η βραδιά πριν καν αρχίσει, καθώς η παρατήρησή του δεν απαντήθηκε ούτε καν από τον παριστάμενο συγγραφέα.
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ
Ο Μαρκ Μαζάουερ Ο ιστορικός των Βαλκανίων
Γεννημένος το 1958 στο Λονδίνο, ο Μαρκ Μαζάουερ είναι από τους σημαντικότερους της γενιάς του Βρετανός Ιστορικός που ειδικεύεται στην ελληνική Ιστορία, τα Βαλκάνια και την Ευρώπη του 20ού αιώνα. Συχνός επισκέπτης της Ελλάδας και γνώστης της ελληνικής γλώσσας, έχει ζήσει στη νεότητά του στη Θεσσαλονίκη, ενώ διατηρεί δεσμούς με τη χώρα μας καταθέτοντας συχνά τις απόψεις του στις διαλέξεις που δίνει.
Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, σπούδασε κλασική φιλολογία και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης καθώς και διεθνείς σχέσεις στο πανεπιστήμιο Τζον Χόπκινς της Βαλτιμόρης, απ’ όπου αποφοίτησε μέσα στη δεκαετία του ’80, με διδακτορικό και μεταπτυχιακό δίπλωμα, αντίστοιχα. Σταθμοί στην πολύχρονη ακαδημαϊκή του καριέρα υπήρξαν σπουδαία πανεπιστήμια του εξωτερικού όπως αυτά του Μπίρκμπεκ, του Λονδίνου, του Σάσεξ και του Πρίνστον όπου δίδαξε.
Ο Μαζάουερ έχει ερευνήσει και γράψει εκτεταμένα για την ελληνική ιστορία της νεότερης εποχής, των Βαλκανίων και της ιστορίας του εθνικοσοσιαλιστικού κράτους στην Ευρώπη και των ιδεολογιών κατά τον 20ό αιώνα. Το βιβλίο του «Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του μεσοπολέμου» κέρδισε το βραβείο Ράνσιμαν Ελληνοαγγλικού συνδέσμου 1992, ενώ το «Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της κατοχής 1941-44» (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια 1994) κέρδισε το βραβείο Λόνγκμαν – Βιβλίο της χρονιάς το 1993 και τον σύστησε στο ελληνικό κοινό.
Με τα βιβλία του μεταφρασμένα σε αρκετές γλώσσες, ο ίδιος καθιερώθηκε διεθνώς με το «Σκοτεινή ήπειρος. Ο ευρωπαϊκός 20ός αιώνας» (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2001) και τα μετέπειτα βιβλία του «Βαλκάνια» (2001) και «Θεσσαλονίκη. Πόλη των φαντασμάτων: Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι και Εβραίοι, 1430-1950» (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2006) διακρίθηκαν, επίσης, με τα βραβεία Γούλφσον καθώς και Ράνσιμαν και Duff Cooper, αντιστοίχα.
Από το 2002 έως σήμερα, ο Μαρκ Μαζάουερ αρθρογραφεί στις αγγλικές εφημερίδες Financial Times και The Independent.
ΟΙ ΟΜΙΛΗΤΕΣ
Εθνική ταυτότητα και φόβος
Οι παρατηρήσεις στο βιβλίο του Μαζάουερ -αλλά ούτε μία λέξη για το βιβλίο που παρουσιαζόταν- από τον Γιάννη Μέγα (εσκεμμένες ή μη ιστορικές παραλείψεις, έμφαση ή αποσιώπηση ιστορικών γεγονότων, μισές αλήθειες, περίεργη επιλογή αποσπασμάτων, χρήση λέξεων με έντονες συνεκδοχές) ακούστηκαν ως φιλολογικός λυρισμός και άφηναν ακόρεστη την ανάγκη των παρισταμένων για καταγγελία του «βλάσφημου» και «ανίερου ξένου».
Το κοινό ήθελε καθαρές κουβέντες όπως του κ. Μέρτζου: «Ο Μαζάουερ χάλκευσε την Ιστορία», «οι αναγνώστες του δεν ξέρουν, αλλά γι’ αυτό υπάρχουν οι ταγοί», «ο δρόμος που άνοιξε ο Μαζάουερ είναι ένας επικίνδυνος δρόμος», «πρώτοι στον λάκκο έπεσαν οι εκπρόσωποι της Θεσσαλονίκης, που το έκαναν μέχρι και δώρο το βιβλίο του. Τους κυνηγούσα να τους ρίξω στον λάκκο, που έλεγε κι ο Λένιν». Κοντά σ’ αυτά, ο Γ. Καραμπελιάς πρόσθεσε την καταγγελία «της προσπάθειας αποδόμησης της εθνικής ταυτότητας» και αρκέστηκε ως εκδότης του πονήματος να σημειώσει «το βιβλίο του Ταχόπουλου ήταν αρχικά ένα εκτενές άρθρο κριτικής, δεν είναι ένα βιβλίο για τη Θεσσαλονίκη, αλλά αναφέρεται στις διαστρεβλώσεις του Μαζάουερ».
Ο κ. Ταχόπουλος, τέλος, παρατήρησε ότι ο Μαζάουερ «υποτιμά οτιδήποτε ελληνικό, εξιδανικεύει την οθωμανική περίοδο» και «θεωρεί μέρος του εξελληνισμού της πόλης ακόμη και την εξόντωση των εβραίων». Με λίγα λόγια, όπως παρατήρησε παριστάμενος κατά την έξοδο, «μοιράστηκαν μεν τους προσωπικούς φόβους τους, αλλά δεν έκαναν κριτική στο βιβλίο του Μαζάουερ».
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΛΥΚΕΣΑΣ
