του Μάνου Δημητράκη
Μέσα στη μιζέρια που διακατέχει το ελληνικό πανεπιστήμιο εδώ και πολλά χρόνια, το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, αποτελεί φωτεινή εξαίρεση. Για όσους δεν το γνωρίζουν το Τελλόγλειο Ίδρυμα είναι ένα μουσείο μέσα στους κόλπους του πανεπιστήμιου στη Θεσσαλονίκη, τόσο ως θεσμός αλλά και ως φυσική παρουσία.
Κατά καιρούς οργανώνονται αρκετά σημαντικές εκθέσεις που δίνουν ανάσα στην πόλη όσο αναφορά το χώρο των εικαστικών τεχνών. Μία από αυτές, που έχει ήδη ξεκινήσει από τα μέσα του περασμένου Νοεμβρίου, είναι το αφιέρωμα – ή «τιμή» κατά το πώς τιτλοφορείται η έκθεση – στο πολύ σημαντικό έργο του Έλληνα ευπατρίδη στη Γαλλία Στρατή Ελευθεριάδη-Tériade (1897-1983).
O Τεριάντ γεννήθηκε στη Μυτιλήνη και μετανάστευσε στο Παρίσι, αρχικά για να σπουδάσει νομικά, αλλά σύντομα τον κέρδισε η ενασχόλησή του με τα καλλιτεχνικά δρώμενα και τις εξελίξεις στη μοντέρνα τέχνη μέσα από κριτική και κυρίως την έκδοση βιβλίων και περιοδικών. Η έκδοση του θρυλικού περιοδικού “Verve” υπήρξε πρωτοποριακή για την εποχή της και μάζεψε στους κόλπους της τους βασικούς δρώντες της καλλιτεχνικής κίνησης του Παρισιού για δύο δεκαετίες (1937-1940). Ανάμεσα στα ονόματα που συνεργάστηκαν στις σελίδες του περιοδικού είναι ο Ματίς, ο Πικάσσο, ο Μπρακ, ο Σαγκάλ, ο Λεζέ, ο Μιρό και άλλοι.
Η έκθεση «Τιμή στον Τεριάντ» στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του Α.Π.Θ. καλύπτει δύο ενότητες. Η πρώτη έχει σχέση με την εκδοτική δραστηριότητα του Τεριάντ και παρουσιάζει έργα σημαντικών καλλιτεχνών που συνεργάστηκαν μαζί του στα βιβλία και τα περιοδικά. Με μια σειρά από χαρακτικά, κυρίως λιθογραφίες, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει από κοντά την σχεδιαστική μαεστρία του Τζακομέτι , την χρωματική ένταση του Σαγκάλ, του πειραματισμούς του Ματίς με τα υλικά, την επιδεξιότητα του Πικάσο στο σχέδιο. Εκείνο που διαφοροποιεί τα έργα αυτά και τους δίνει επιπλέον ενδιαφέρον είναι το γεγονός, ότι αποτελούσαν μέρος ενός ευρύτερου συνόλου στα πλαίσια της έκδοσης ενός βιβλίου, αναγάγωντας το παραγόμενο βιβλίο από μόνο του σε ένα αυτόνομο έργο τέχνης.
Η δεύτερη ενότητα της έκθεσης παρουσιάζει έργα του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου, συμπατριώτη του Τεριάντ, τον οποίο «ανακάλυψε» και βοήθησε ως έναν από τους τελευταίους αυθεντικούς ζωγράφους της ελληνικής παράδοσης. Παράδοση που διέτρεχε τους αιώνες ως ένας ζωντανός οργανισμός και έμελε να αφανιστεί στη δίνη του παραλογισμού της ελληνικής νεοτερικότητας.
Τα έργα του Θεόφιλου στήθηκαν σοφά από τους επιμελητές της έκθεσης, απέναντι από αυτά των μοντέρνων καλλιτεχνών των εκδόσεων του Τεριάντ. Έτσι δημιουργούν έναν διάλογο μεταξύ τους, μια συνύπαρξη δύο κόσμων που έχουν κοινή αναζήτηση, την ζωγραφική αλήθεια έστω και με διαφορετικές προσεγγίσεις, με ενδιάμεσο συνδετικό κρίκο τη μεγάλη προσωπικότητα του Στρατή Ελευθεριάδη Τεριάντ.
Η έκθεση αυτή δεν είναι απλά μια τιμή στον Τεριάντ. Είναι μια τιμή στην αναζήτηση ενός κόσμου υπαρκτού που έχει ανάγκη από την αλήθεια του μύθου και ενός κόσμου που πάντα ενυπάρχει μέσα στην αυθεντικότητα και την μακραίωνη αλήθεια που ζωγονοποιεί και παράγει τον ίδιο μύθο. Αξίζει να τιμήσουμε τον Τεριάντ, όχι γιατί είχε καταφέρει να μαζέψει γύρω του καλλιτέχνες που τα έργα τους κοστίζουν σήμερα εκατομμύρια, αλλά γιατί το κοσμοπολίτικο πνεύμα του ξεπέρασε τα στενά αυτά περιθώρια και κατάφερε να δει όσα οι μετέπειτα από αυτόν ακολούθησαν.
Η έκθεση συνεχίζεται μέχρι τις 18 Μαρτίου 2015. Όσοι βρεθούν ή βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη αξίζει τον κόπο να την επισκεφτούν. Από το μουσείο οργανώνονται περιηγήσεις που βοηθούν στην κατανόηση του πολύτιμου έργου του Στρατή Ελευθεριάδη Τεριάντ.
