Η χειρόγραφη διαθήκη του Άλφρεντ Νόμπελ, ένα από τα σημαντικότερα έγγραφα της ιστορίας της Σουηδίας χάρη στο οποίο γεννήθηκαν τα βραβεία με το ίδιο όνομα, εκτίθεται για το κοινό για πρώτη φορά στη Στοκχόλμη.
Έως τώρα ελάχιστοι ήταν αυτοί που είχαν μπορέσει να δουν το πρωτότυπο έγγραφο του 1895, το οποίο κοιμόταν σε ένα χρηματοκιβώτιο του Ιδρύματος Νόμπελ. Η χειρόγραφη διαθήκη εκτίθεται πλέον στο κοινό στο μουσείο Νόμπελ, στο πλαίσιο μιας έκθεσης για την κληρονομιά του.
“Η διαθήκη είναι το κορυφαίο έκθεμα στην έκθεση. Ένα έγγραφο απλό, στο οποίο όμως βασίζεται η δουλειά μας με τα βραβεία ακόμη και σήμερα”, εξήγησε στο Γαλλικό Πρακτορείο η υπεύθυνη της έκθεσης Κάριν Τζόνσον.
“Τα βραβεία Νόμπελ είναι “ένα από τα σημαντικότερα εμβλήματα της Σουηδίας”, δήλωσε ένας εκπρόσωπος του σουηδικού ινστιτούτου, ο Σέρτζιο Γκιμαράες. Το έγγραφο της διαθήκης είναι τέσσερις κιτρινισμένες σελίδες χαρτί, με πυκνή γραφή και σημειώσεις σε όλες τις γωνιές.
Σε μια παράγραφο, ο Άλφρεντ Νόμπελ, εφευρέτης της δυναμίτιδας, δίνει αυστηρές οδηγίες. Διαθέτει ένα τμήμα της περιουσίας του (περίπου 31,5 εκατ. σουηδικές κορώνες της εποχής, δηλαδή πάνω από 200 εκατ. σημερινά ευρώ) σε ένα ταμείο, οι τόκοι από το οποίο θα διανέμονται “σε αυτούς που στη διάρκεια του παρελθόντος έτους θα έχουν προσφέρει στην ανθρωπότητα τις μεγαλύτερες υπηρεσίες” σε πέντε τομείς: στη φυσική, τη χημεία, την ιατρική, τη λογοτεχνία και την ειρήνη.
Τέσσερις επιτροπές, τρεις στη Στοκχόλμη και μία στο Όσλο (η Νορβηγία ήταν την εποχή εκείνη ενωμένη με το βασίλειο της Σουηδίας), είναι αρμόδιες για την απονομή των βραβείων. Αυτές οι 26 αράδες της διαθήκης θα αλλάξουν τη φήμη του ανδρός και θα προσφέρουν στη Σουηδία απίστευτη ακτινοβολία.
Τέλος στον έμπορο του θανάτου που προμήθευε στην Ευρώπη πυρίτιδα για τα κανόνια: ο Άλφρεντ Νόμπελ θεωρείται σήμερα στον κόσμο ένας ειρηνιστής φιλάνθρωπος. “Με τα βραβεία του, ήθελε να δείξει ποιος ήταν αληθινά”, εξηγεί ο Ζαν-Φρανσουά Μπατάιγ, επίτιμος καθηγητής σκανδιναβικών γλωσσών και λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης Παρίσι IV.
“Σύμφωνα με τον Άλμπερ Αϊνστάιν, ο οποίος κέρδισε το βραβείο Φυσικής (το 1921), ο Νόμπελ επινόησε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης επειδή τον βάραινε η συνείδησή του”, προσθέτει.
Η διαθήκη φέρει ημερομηνία 27 Νοεμβρίου 1895 και έχει συνταχθεί στο Παρίσι, όπου ο βιομήχανος είχε μια κατοικία. Στη συνέχεια φυλάχθηκε σε ένα χρηματοκιβώτιο της τράπεζας Stockholms Enskilda Bank (SEB). Ο Άλφρεντ Νόμπελ πέθανε ένα χρόνο αργότερα. Όταν άνοιξε η διαθήκη, οι πάντες εξεπλάγησαν: ουδείς γνώριζε τα σχέδιά του.
“Δεν είχε άμεσους κληρονόμους, αλλά δώρισε στα πιο κοντινά του πρόσωπα παχυλά ποσά. Έγιναν δίκες, προσπάθησαν να ακυρώσουν τη διαθήκη, δεν έγιναν όλα ήρεμα”, υπενθυμίζει ο Μπατάιγ.
“Η ύπαρξη των βραβείων οφείλει πολλά στους εκτελεστές της διαθήκης, ιδιαίτερα στον Ράγκναρ Σόλμαν”, διευκρινίζει. Πρώην βοηθός του Νόμπελ, ο Σόλμαν θα συγκεντρώσει το σύνολο της περιουσίας του βιομηχάνου που ήταν διασκορπισμένη σ’ ολόκληρο τον κόσμο και θα πραγματοποιήσει τη βούλησή του, πείθοντας μέχρι τον βασιλιά της Σουηδίας, ο οποίος είχε απογοητευθεί από το γεγονός ότι τα βραβεία μπορούσαν να απονέμονται σε μη Σκανδιναβούς. Το 1900 συμμετείχε στη δημιουργία του Ιδρύματος Νόμπελ. Τα πρώτα βραβεία απονεμήθηκαν το 1901.
Η χειρόγραφη διαθήκη, για την αξία της οποίας το Ίδρυμα Νόμπελ αρνείται να ανακοινώσει κάποια εκτίμηση, πρόκειται να εκτεθεί για το κοινό τουλάχιστον ως τα τέλη Μαΐου.
