Μόλις το παρελθόν το Σεπτέμβριο έγινε ευρέως γνωστό ότι οι τελευταίοι δεκαετίες μαθαίνουν στην τρίτη τάξη της γυμνασίου οι Σέρβοι μαθητές για τους γείτονές τους στην Αλβανία, τη Βοσνία και το Μαυροβούνιο. Όλοι αυτοί παρουσιάζονται ως εκ των φυσικών κακοί, ενώ οι Σέρβοι πάντοτε με τις καλύτερες προθέσεις και τις ηθικές αξίες. «Καλλιεργείται μια αίσθηση μίσους και μη αναγνώρισης», αναφέρει ο Σέρβος ιστορικός Αλεξάνταρ Μίλετιτς στο γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων dpa.
Ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας δεν έχει τύχει συστηματικής ιστορικής επεξεργασίας των τελευταίων 25 χρόνων. «Οι πολιτικοί δεν αντιλαμβάνονται ότι για να έχεις επιτυχημένο μέλλον πρέπει να γνωρίζεις καλά το παρελθόν», σημειώνει από την πλευρά της η κοινωνιολόγος και η γνωστή ακτιβίστρια Νατάσσα Κάντιτς από τη Σερβία. Πολλοί κορυφαίοι πολιτικοί από την εποχή εκείνη εξακολουθούν μέχρι σήμερα να κατέχουν υψηλές θέσεις στον κρατικό μηχανή ή την οικονομία. Όλοι αυτοί είναι λογικό να μην θέλουν να αναποδογυρίσουν το παρελθόν.
Και τα σχολικά εγχειρίδια τόσο στη Σερβία όσο και στην Κροατία φαναίνουν τα παιδιά και ωθούν τους να υιοθετήσουν μια δυσάρεστη στάση προς τους γείτονές τους. Τα γεγονότα περιγράφονται σε άσπρο ή μαύρο τόνους, ποτέ γκρι. Πολύ διαδεδομένος είναι ο ρόλος του θύματος στην ιστορία ήδη από τον 19ο αιώνα. Ο Ένοχος είναι πάντα ο άλλος. Οι αποτρόπαιες αξιόποινες πράξεις της συγκεκριμένης χώρας παρουσιάζονται ως πράξεις αντίδρασης ή εκδίκησης, χωρίς να έχουν την ίδια βαρύτητα με τις αντίστοιχες εγκληματικές ενέργειες της άλλης πλευράς.
Στην Κροατία οι έφηβοι μαθαίνουν στο σχολείο ότι η ανεξαρτησία της ίδιας τους χώρας προέκυψε ως αντίδραση στη μακροχρόνια υπεροχή των Σέρβων. Από την άλλη, οι Σέρβοι μαθαίνουν ότι ο «φασιστικός κροατικός εθνικισμός» απειλεί τη Σερβία. Επιπλέον, η Σερβία βλέπει τον εαυτό της διαρκώς ως θύμα ενός παγκόσμιου συνωμοσίου. «Αυτό που δεν είχε καταφέρει στον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο ή στη φασιστική Κροατία (να εξαφανίσει δηλαδή οι Σέρβοι) την προσπαθεί σήμερα η ευρωπαϊκή-αμερικανική δημοκρατία», είναι μια θέση που επαναλαμβάνεται συχνά. Πολλοί ισχυρίζονται ότι η γερμανο-αυστριακή προπαγάνδα μαζί με τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία θέλουν τον «διαμελισμό του σερβικού έθνους».Σε αυτό το πλαίσιο οι Σέρβοι μαθητές μαθαίνουν στο σχολείο ότι ακόμη και η κροατική ανεξαρτησία υποκινήθηκε από τη γερμανική μυστική υπηρεσία BND και την αμερικανική CIA,
Τέτοιου είδους όμως μονομερείς και αμφιλεγόμενες ιστορικές τοποθεσίες βαθαίνουν, αντί να γεφυρώσουν τις διαφορές μεταξύ των δύο χωρών, ενώ ταυτόχρονα η πραγματική ενασχόληση με το ιστορικό παρελθόν παραμένει ατελείωτη. Επίσης, ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι πολλές άλλες σημαντικές πτυχές είναι απολύτως απαράδεκτες σε όλες τις χώρες. Για παράδειγμα το θέμα των πιθανών μαχητικών επαφών, των χιλιάδων ανυπόμονων, το ζήτημα των ανοιχτών συνόρων αλλά και το θέμα της κλοπής σημαντικών έργων τέχνης. Και όπως πρόσφατα έγραψε το κροατικό περιοδικό Globus, οι σχέσεις μεταξύ Σερβίας και Κροατίας δεν πληρούν τις ίδιες προϋποθέσεις με εκείνες που συνέβαλαν στην προσέγγιση της Γαλλίας και της Γερμανίας μεταπολεμικά.Κλείνοντας, στην περίπτωση των δύο βαλκανικών χωρών, «δεν έχει γίνει κανένα βήμα προς τα εμπρός σε ολόκληρη τη συζήτηση για τα θύματα και τα τραύματα»
