Στα τέλη του 2017 βραβεύθηκε ως το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς το μυθιστόρημα του Αυστριακού Ρόμπερτ Μενάσε «Η πρωτεύουσα», ανατομία της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών. Βασική ηρωίδα η Φένια Ξενοπούλου.
Είκοσι δύο χιλιάδες υπαλλήλους απασχολεί στις Βρυξέλλες η ΕΕ, αυτό είναι το ανθρώπινο δυναμικό της διαβόητης γραφειοκρατίας των Βρυξελλών, αυτού του γλυκού τέρατος που έχει υποδουλώσει την Ευρώπη, σύμφωνα με τη δηκτική διατύπωση του Χανς-Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ σε ένα παλιότερο δοκίμιό του. Στην κοινή φαντασία η γραφειοκρατία αυτή είναι ένας απόκοσμος πλανήτης, παγερός, που καθορίζει όμως το παρόν και το μέλλον του δικού μας. Από τη λογοτεχνία περιμένει κανείς κάπως βαθύτερες και ουσιαστικότερες προσεγγίσεις. Να λοιπόν που ο Αυστριακός συγγραφέας Ρόμπερτ Μενάσε δημοσίευσε το φθινόπωρο που μας πέρασε ένα ευρωπαϊκό μυθιστόρημα με τίτλο «Η πρωτεύουσα», μια πολυφωνική φαντασμαγορία αυτής ακριβώς της φαινομενικά απρόσωπης και τυπολατρικής διοικητικής μηχανής των Βρυξελλών. Το μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ζούρκαμπ απέσπασε κιόλας στη Φραγκφούρτη το βραβείο της Ένωσης Γερμανών Εκδοτών για το καλύτερο λογοτεχνικό έργο του 2017.
Η γραφειοκρατία των Βρυξελλών αποκτά ξαφνικά πρόσωπα, επτά τον αριθμό για τις ανάγκες του μυθιστορήματος, που ξετυλίγουν μπροστά μας την αθέατη, ανθρώπινη πλευρά του μεγαλεπήβολου ευρωπαϊκού οράματος, του οποίου σημειωτέον ο Μενάσε είναι διακηρυγμένος θιασώτης. Ένα από τα επτά πρόσωπα είναι και η Φένια Ξενοπούλου, Ελληνοκύπρια με φιλοδοξίες που προς το παρόν αρκείται σε μια θέση στην υποδεέστερη Γενική Διεύθυνση Πολιτισμού. Ο εορτασμός της πεντηκονταετηρίδας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πλησιάζει και η Φένια Ξενοπούλου επιφορτίζει έναν υπαλληλίσκο με την εκπόνηση ενός εορταστικού σχεδίου που θα ξαναφέρει την Επιτροπή στο κέντρο της προσοχής και ταυτόχρονα θα βελτιώσει τις δικές της επαγγελματικές προοπτικές. Ο υπαλληλίσκος ψάχνει-ψάχνει και ανακαλύπτει το Άουσβιτς. Μήπως στα εγκλήματα που διαπράχθηκαν εκεί δεν βασίστηκε στη συνέχεια η πολιτική βούληση για την ευρωπαϊκή ενοποίηση; Εορτασμοί λοιπόν στο Άουσβιτς με τη συμβολική παρουσία επιζώντων της γενοκτονίας των Εβραίων.
Το ελληνικό μέρισμα της Ευρώπης
Χιούμορ και πνεύμα, ευαισθησία και ανάδειξη της εμπλοκής του προσωπικού μέσα στο πολιτικό, πολυεπίπεδη διήγηση, είναι μερικά από τα προτερήματα του βιβλίου του Μενάσε που μεταφράζεται τώρα και στα ελληνικά. Αλλά γιατί να δοθεί ο συγκεκριμένος ρόλος στη Φένια Ξενοπούλου, αυτή τη σαραντάρα χωρισμένη γυναίκα από την καθ’ ημάς Ανατολή; «Αγάπησα τη φιγούρα της Φένιας καθώς έγραφα το μυθιστόρημα», λέει ο συγγραφέας. «Στην αρχή επινοήθηκε ως αυτή που δίνει την εντολή στον υπάλληλο για το ευρωπαϊκό πρότζεκτ. Ένιωσα όμως στην πορεία ότι μέσα της κρύβονταν πολύ περισσότερα πράγματα. Κατάλαβα ότι όποιος πηγαίνει στις Βρυξέλλες για να εργαστεί για την ΕΕ κουβαλάει μαζί του και μια προϊστορία, μια κουλτούρα. Και ως Ελληνίδα, ως Ελληνοκύπρια, η Φένια είναι ψυχικά δεμένη με ένα σημαντικό κομμάτι της ευρωπαϊκής ιστορίας. Και όταν μιλάμε για Ευρώπη πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη αυτά τα πολλά μερίσματα του ευρωπαϊκού συνόλου.»
