Οι 200 κατοικοι του Καστελοριζου ζουν κάτω από την αδιαφορία της Πολιτείας και το φόβο της απειλής της Τουρκίας, η οποία φαίνεται διατεθειμένη να τους προσφέρει σε πολλούς τομείς αυτά που η Ελλάδα τους στερεί.
Ρεπορτάζ: Άντζελα Μπολέτση
Το Καστελόριζο ή αλλιώς Μεγίστη, νησί με γεωπολιτική σημασία αντιστρόφως ανάλογης του μεγέθους του, μόλις 1 ναυτικό μίλι μακριά από τις τούρκικές ακτές, αποτελεί το νοτιοανατολικότερο άκρο της Ελλάδας και της Ευρώπης. Ο μοναδικός οικισμός του νησιού αναπτύσσεται αμφιθεατρικά γύρω από το λιμάνι και δεν μπορεί παρά να μαγέψει τους επισκέπτες με τα χρωματιστά νεοκλασικά σπίτια, πάνω από τα οποία κυματίζει μια τεράστια ελληνική σημαία.
Το νησί έγινε γνωστό σε πολλούς από την βραβευμένη με Όσκαρ ταινία «Mediterraneo» και σε ακόμη περισσότερους από το περιβόητο διάγγελμα στις 23 Απριλίου 2010 από τον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου για την “προσφυγή” της χώρας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), που σηματοδότησε τη μετέπειτα πορεία της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Μικρό νησί με μεγάλη ιστορία
Η ιστορία του Καστελόριζου πηγαίνει πίσω στους νεολιθικούς χρόνους. Οι πρώτοι κάτοικοί του νησιού ήταν οι Πελασγοί και αρχικά ονομάστηκε Μεγίστη από τον άποικο Megisteus. Το σημερινό του όνομα το πήρε περί το τέλος του 14ου αιώνα από το κόκκινο χρώμα του κάστρου και συγκεκριμένα από το βενετσιάνικο όνομα “Castello Rosso”.
Μετά την πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, το νησί υπέπεσε στην κυριαρχία πολλών λαών όπως, Βενετών, Καταλανών, Ιωαννιτών ιπποτών και Φράγκων. Το 1523 το κυρίευσαν οι Τούρκοι, όπως και όλα τα Δωδεκάνησα. Κατά την ελληνική επανάσταση του 1821, το νησί απέκτησε ενεργό ρόλο προσφέροντας τον μεγάλο αριθμό πλοίων που κατείχε. Το 1830 περιήλθε εκ νέου στην κατοχή των Τούρκων σύμφωνα με το πρωτόκολλο του Λονδίνου, ενώ το 1915, κατά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, παραχωρήθηκε στους Γάλλους και χρησίμευσε ως ναυτική βάση. Η πολυαναμενόμενη ενσωμάτωση με το ελληνικό κράτος έγινε στις 7η Μαρτίου του 1948, ταυτόχρονα με το υπόλοιπα Δωδεκάνησα.
ΓΕΦΥΡΑ δυο πολιτισμών, αποτελεί «μήλο της έριδας» για τις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας και βρίσκεται -για ακόμη μια φορά- στο επίκεντρο της επικαιρότητας. Πλήθος πολιτικών δίνουν χρόνια τώρα το παρών στο νησί. Αποκορύφωμα η πρόσφατη διήμερη επίσκεψη συμβολικής σημασίας της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου με αφορμή την επέτειο από την 77η απελευθέρωση του νησιού.
Το Καστελόριζο αποτελεί εμπειρία ζωής. Οι έγνοιες και οι προβληματισμοί δεν έχουν θέση για τον τουρίστα που επισκέπτεται το νησί. Αυτό όμως δεν ισχύει για τους μόνιμους κατοίκους του νησιού, οι οποίοι το χειμώνα δεν ξεπερνούν τους 200. Από την καθημερινή ζωή στο Καστελόριζο δεν λείπουν τα προβλήματα, ενώ το άγχος επιβίωσης χτυπάει «κόκκινο».
Μικρό νησί με μεγάλα προβλήματα
Διαχρονικό παράπονο των κατοίκων είναι ότι το Καστελόριζο το «θυμόμαστε» μόνο όταν το «θυμάται» και η Τουρκία!
Όλοι μας μιλάμε με υπερηφάνεια για το ελληνικό στοιχείο του ακριτικού νησιού που βρίσκεται στο στόχαστρο της τουρκικής προκλητικότητας.
Λίγοι ωστόσο γνωρίζουν τις κρυφές πτυχές και τα προβλήματα που κρύβονται στην καθημερινότητα των κατοίκων του Καστελόριζου.
Η ζωή στο ακριτικό νησί μετά το τέλος της τουριστικής περιόδου είναι κάθε άλλο παρά εύκολη για τους 200 κατοίκους, που προσπαθούν να κρατήσουν χειμώνα-καλοκαίρι τον ελληνισμό ζωντανό.
Μετά το πέρας τα τουριστικής περιόδου, οι ρυθμοί του νησιού υποχωρούν και μαζί μειώνεται και ο πληθυσμός. Οι νέοι αναζητούν κίνητρα να παραμείνουν στο νησί και το χειμώνα, αλλά έρχονται αντιμέτωποι με την ανεργία και με βασικές ελλείψεις στην Υγεία και την Παιδεία. Αισθάνονται ότι, η πολιτεία αδιαφορεί για τα αιτήματα και τις ανάγκες τους. Δυστυχώς, η εγκατάλειψη του νησιού έχει οδηγήσει πολλούς κατοίκους να αναζητήσουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης στη Ρόδο και την Αθήνα, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του πληθυσμού στο μισό σε σύγκριση με τις προηγούμενες δεκαετίες.
Βασικές ελλείψεις-Λύση από την Τουρκία!
Η ελλιπής παροχή δημόσιας υγείας είναι ένα από τα διαχρονικά προβλήματα που πλήττουν το Καστελόριζο. Αποδυναμωμένο υγειονομικά το νησί της Μεγίστης καλείται να ανταπεξέλθει στις ανάγκες των κατοίκων του.
Στο νησί λειτουργεί Πολυδύναμο Ιατρείο (φωτό) το οποίο, αν και εξοπλισμένο με τεχνολογικά μηχανήματα και υγειονομικό υλικό, αδυνατεί να εξυπηρετήσει επαρκώς τους κατοίκους, λόγω του υποστελεχωμένου ιατρικού προσωπικού. Το Ιατρικό Κέντρο στελεχώνεται από έναν καρδιολόγο, δύο αγροτικούς γιατρούς και μια νοσηλεύτρια. Όπως μας είπε ο αντιδήμαρχος του νησιού, Στράτος Αμύγδαλος, σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η κένωση της θέσης ιατρού γενικής ιατρικής.
Tο Καστελόριζο στερείται γιατρών διαφόρων ειδικοτήτων, παρά τις επίμονες εκκλήσεις των κατοίκων για επίσκεψη βασικών γιατρών, έστω για συγκεκριμένες μέρες το μήνα.
Ακόμη και για μια απλή εξέταση αίματος, οι κάτοικοι αναγκάζονται να μεταβούν με δική τους οικονομική επιβάρυνση στη Ρόδο. Η μετάβαση στη Ρόδο για νοσηλεία ή ιατρική εξέταση είναι δύσκολη και κοστοβόρα ιδιαίτερα το χειμώνα. Τα ακτοπλοϊκά δρομολόγια εκτελούνται μόνο Δευτέρα και Παρασκευή, με αποτέλεσμα την αναγκαστική παραμονή των ασθενών και των συνοδών τους στο νησί της Ρόδου για 4 μέρες, με τεράστιο οικονομικό κόστος..
«Αναγκάζομαι να πηγαίνω με την οικογένειά μου στη Ρόδο κάθε μήνα για τον εμβολιασμό του παιδιού μου, επιβαρυμένος με έξοδα διαμονής, μετακίνησης και φαγητού για όλη την οικογένεια για τέσσερις μέρες», μας λέει ο Χρήστος Ντούλος, μόνιμος κάτοικος και πατέρας ενός μωρού.
Βέβαια, δεν είναι λίγες οι φορές που οι κάτοικοι του Καστελόριζου αναζητούν ιατρική περίθαλψη ακόμη και στις γειτονικές ακτές της Τουρκίας! Η πρόσφατη κατασκευή υπερσύγχρονης νοσοκομειακής μονάδας στην γειτονική πόλη Kας (φωτό), η οποία μάλιστα είναι ορατή από τις ακτές του ακριτικού νησιού, έρχεται να μεγεθύνει το έλλειμα της υγειονομικής κάλυψης του Καστελόριζου.
Σύμφωνα με τον αντιδήμαρχο, οι κάτοικοι προσπαθούν να μην καταφεύγουν στο Κας για την εξυπηρέτηση των αναγκών τους. Είναι, ωστόσο, αξιοσημείωτο ότι η νοσηλεία στο νοσοκομείο του Κας είναι δωρεάν για τους Έλληνες κατοίκους της Μεγίστης με εντολή του τούρκικου Δήμου, όπως μας πληροφορεί ο Χρήστος Ντούλος.
Δεν είναι, συνεπώς, δύσκολο να αναλογιστεί κανείς ότι, η ιατρική περίθαλψη στο γειτονικό Κας καθίσταται πιο “ελκυστική” από την ελληνική, η οποία κρίνεται συγκριτικά ασύμφορη τόσο οικονομικά όσο και χιλιομετρικά, ιδίως όταν πρόκειται για έκτακτα περιστατικά.
Τα κενά του τομέα της υγείας του ακριτικού νησιού ενισχύει και η απουσία φαρμακείου. Η διαδικασία της συνταγογράφησης και προμήθειας φαρμάκων καθίσταται χρονοβόρα και δυσχερής. Συγκεκριμένα ένας οπλίτης-φαρμακοποιός παραλαμβάνει τις συνταγές των φαρμάκων για το σύνολο των κατοίκων, τα οποία αποστέλλονται κατόπιν παραγγελίας από τη Ρόδο. Είναι γεγονός ότι οι κάτοικοι πολλές φορές κάνουν υπομονή μέχρι και 7 μέρες για να προμηθευτούν τα απαραίτητα φάρμακα, σε περίπτωση ακύρωσης κάποιου ακτοπλοϊκού δρομολογίου.
Σημαντικά είναι και τα προβλήματα στην Παιδεία καθώς δεν είναι λίγες οι σχολικές χρονιές που τα μαθήματα στην Σαντραπεία Αστική Σχολή (φωτό), η οποία στεγάζει σήμερα το Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο του Καστελόριζου, έχουν αρχίσει χωρίς δάσκαλο δημοτικού ή καθηγητές, όπως έγινε και το 2019 όπου και μεταφέρθηκε εκτάκτως με απόσπαση ένας δάσκαλος από τη Χάλκη!
Ανεργία και ακριβό κόστος διαβίωσης
Εκτός από τους τομείς της Υγείας και της Παιδείας που χωλαίνουν, η έλλειψη θέσεων εργασίας σε συνδυασμό με το ακριβό κόστος διαβίωσης στο Καστελόριζο λειτουργούν αποθαρρυντικά για τους νέους και τις οικογένειες που επιμένουν να μην εγκαταλείπουν το νησί τους.
«Οι τιμές ακόμη και των βασικών προϊόντων στο σούπερ-μάρκετ στο Καστελόριζο είναι πιο υψηλές σε σχέση με τις αντίστοιχες τιμές στο νησί της Ρόδου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι, ένα πακέτο μακαρόνια που στη Ρόδο κοστίζει 40 λεπτά, στο Καστελόριζο κοστίζει 90 λεπτά. Αυτό οφείλεται στο υψηλό κόστος που απαιτείται από τους εμπόρους για τη μεταφορά των προϊόντων στο νησί, το οποίο κόστος μετακυλύεται στις τιμές λιανικής πώλησης των αγαθών», μας λέει ο Χρήστος Ντούλος.
Εξίσου υψηλές, σε σύγκριση με τα μεγαλύτερα νησιά των Δωδεκανήσων, είναι και οι τιμές των ενοικίων, τα οποία ανέρχονται κατά μέσο όρο σε 35-40 ευρώ τη μέρα, λόγω και του περιορισμένου αριθμού των σπιτιών που προσφέρονται για μακροχρόνια μίσθωση.
«Η ακριβή ζωή σε συνδυασμό με τη δυσκολία εύρεσης απασχόλησης το χειμώνα, καθιστά τη μόνιμη διαβίωση στο νησί για τις 30 οικογένειες που κατοικούν στο νησί, δύσκολη εως αδύνατη, μετατρέποντας τη σκέψη της μετεγκατάστασης σε μονόδρομο για πολύ κόσμο» λέει ο Χρήστος Ντούλος και συνεχίζει: «Οι οικογένειες στο Καστελόριζου ζουν ένα μαραθώνιο προκειμένου να επιβιώσουν. Η κυβέρνηση θα πρέπει να διευκολύνει την παραμονή των νέων στο νησί το χειμώνα, οι οποίοι αδυνατούν να εξασφαλίσουν το υψηλό κόστος διαβίωσης. Θα μπορούσε να παρέχεται στους κατοίκους επίδομα ενοικίου. Επίσης υπάρχουν θέσεις που θα μπορούσαν να απασχολούν τους νέους σε μόνιμη βάση. Για παράδειγμα, το νησί δεν διαθέτει οδηγό ασθενοφόρου, καθώς και δημοτική πυροσβεστική, ενώ απόφοιτοι γεωπονίας θα μπορούσαν να ενασχοληθούν με αγροτικές δραστηριότητες. Επιπλέον, οι οργανικές μόνιμες θέσεις στο Δήμο θα έπρεπε να καλύπτονται κατά προτεραιότητα από ντόπιους που πληρούν τα απαραίτητα κριτήρια.».
«Υπάρχουν θέσεις ανεξάρτητες από τον τουρισμό που θα μπορούσαν να στηρίξουν την παραμονή των νέων στο νησί και να αποτρέψουν τη συρρίκνωση του πληθυσμού. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει κρεοπωλείο με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να αναγκάζονται να προμηθεύονται μεγάλες ποσότητες κρεάτων για να έχουν απόθεμα. Επιπλέον θα μπορούσε να λειτουργήσει στο νησί κέντρο αισθητικής ή κομμωτήριο», επισημαίνει ο αντιδήμαρχος Στράτος Αμύγδαλος.
Η Τουρκία βασικό κομμάτι της καθημερινότητας!
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι καθημερινές σχέσεις των Ελλήνων του Καστελόριζου και των Τούρκων του Κας είναι άριστες, με τα δυο μέρη να αλληλοστηρίζονται τουριστικά, αλλά και ψυχολογικά, παρά τα πολιτικά δρώμενα. «Η μια πόλη βοηθάει την άλλη, έχουμε αδελφοποιηθεί με την απέναντι πόλη. Η Τουρκία αποτελεί βασικό πυλώνα του τουρισμού μας και ενισχύει την οικονομία του νησιού ακόμη και σε μη τουριστικές για την Ελλάδα περιόδους, όπως τον Απρίλιο», επισημαίνει ο αντιδήμαρχος.
Χρόνια τώρα το Καστελόριζο έχει εδραιώσει και «στενές» εμπορικές σχέσεις με τη γειτονική τούρκικη πόλη Κας, μιας και απέχουν μόλις λίγα χιλιόμετρα και μέχρι πρόσφατα (πριν αρχίσει η ένταση με την Τουρκία) συνδέονταν με καθημερινά δρομολόγια. Τα τελευταία χρόνια ο εφοδιασμός του νησιού με προϊόντα μαναβικής πραγματοποιείται ως επί το πλείστων αποκλειστικά από το Κας, δεδομένου ότι τα λαχανικά και φρούτα κοστίζουν μισή τιμή σε σύγκριση με το κοντινότερο ελληνικό νησί, τη Ρόδο. Συγκεκριμένα, η ντομάτα που στην Τουρκία πωλείται 38 λεπτά το κιλό στην Ελλάδα πωλείται περίπου στα 80 λεπτά.
«Κάθε Παρασκευή πηγαίναμε σε παζάρι που γίνεται στο Κας απ’ όπου προμηθευόμαστε προϊόντα μαναβικής και καθημερινής χρήσης. Η Τουρκία ήταν βασικό κομμάτι της καθημερινότητά μας», μας επισημαίνει ο Αντιδήμαρχος.
Τα πρόσφατα γεγονότα στα ελληνοτουρκικά και η πανδημία έχουν αλλάξει την καθημερινότητα των κατοίκων, καθώς εδώ και κάποιους μήνες δεν εκτελούνται δρομολόγια προς το γειτονικό Κας. «Ακόμη και τώρα με τους Τούρκους ψαράδες έχουμε εξαιρετικές σχέσεις. Συζητάμε για τα πολιτικά. Υπάρχουν κάποιοι φανατισμένοι, ωστόσο είναι λίγοι», μας λέει ο Χρήστος Ντούλος.
Το Καστελόριζο παραμένει στο μάτι του κυκλώνα. Οι «αφανείς» ήρωες του νησιού έχουν να υπερνικήσουν πολλά προβλήματα προκειμένου να παραμείνουν στον τόπο που αγαπούν. Ζουν κάτω από την αδιαφορία της Πολιτείας και το φόβο της απειλής της Τουρκίας, η οποία φαίνεται διατεθειμένη να τους προσφέρει σε πολλούς τομείς αυτά που η Ελλάδα τους στερεί!
