Στέλιος Καζαντζίδης
Από το προσωπικό αρχείο του Θανάση Κάππου
Μια συζήτηση κάποια Κυριακή του 2001.
Για τον φίλο μου τον Γιάννη Νάσιο και για τον κύριο Πάνο που δεν πρόλαβε.
Ο Στέλιος μέσα από τα μάτια του κολλητού του
Ήταν κολλητός με τον Στέλιο Καζαντζίδη για πολλά χρόνια. Στον χώρο του από τους πιο διάσημους και «δυνατούς». Ήξερε καλύτερα τον άνθρωπο Στέλιο Καζαντζίδη, παρά τον τραγουδιστή Στελάρα. Κάποτε τα είπαμε σε μια ταβέρνα. Ξαναθυμόμαστε τον άνθρωπο και, φυσικά, τον τραγουδιστή Στέλιο Καζαντζίδη. Εκείνη τη φιγούρα που ενσάρκωνε τον όρο «λαϊκός τραγουδιστής». Τα βάσανα του ανθρώπου που δούλευε. Τα βάσανα του ξενιτεμένου.
«Ήταν ένας άνθρωπος που γεννήθηκε, ανδρώθηκε και μεγάλωσε για το λαϊκό τραγούδι. Ο χαρακτήρας του ανδρώθηκε μέσα από την καθημερινή πάλη. Το περιεχόμενο των τραγουδιών του είχε πάντα ταξικό χαρακτήρα. Η συνείδησή του θα μπορούσε να θεωρηθεί και ταξική, αποτελώντας προϊόν των βιωμάτων του. Από πολύ μικρός έζησε τα βάσανα της ζωής. Έζησε τα σκληρά χρόνια της Κατοχής στη Νέα Ιωνία και σε χωριά της βόρειας Ελλάδας, όπου βρίσκονταν οι γονείς του για να βοηθήσουν τους μαχητές του ΕΛΑΣ”.
Ο Χαράλαμπος και η Γεσθημανή Καζαντζίδη ήταν στελέχη της επιμελητείας του αντάρτικου. Τα δύσκολα χρόνια του Εμφυλίου ο Καζαντζίδης είχε δέσει τον χαρακτήρα του με εκείνα τα χρόνια της φωτιάς, δημιουργώντας την εικόνα ενός ανθρώπου που όλοι ζήσαμε και ξέρουμε.
Ο Στέλιος ήταν μύθος και πραγματικότητα αντάμα. Τόσο για το ελληνικό τραγούδι όσο και για την Ελλάδα. Αγαπήθηκε και λατρεύτηκε από όλους. Φτωχούς και πλούσιους. Είχε τεράστια ακτινοβολία. Κατάφερε να μιλήσει απευθείας στην καρδιά του απλού λαού. “Μιλώντας”, μέσα από τα τραγούδια του τόσο για την καθημερινότητα, όσο και για την κοινωνική αδικία. Τραγουδούσε με έναν αδιόρατο πόνο και παράπονο. Έτσι κατάφερνε να “μιλάει” στην καρδιά ενός ανθρώπου που αντιμετώπιζε τα όποια προβλήματα. Όταν περνούσε δυσκολίες και “φουρτούνες”. Δεξιός, αριστερός, μέσα από τα τραγούδια του έβρισκε διέξοδο. Κατάφερε μέσα από το ρεπερτόριό του να αποκτήσει μια αμεσότερη σχέση με τον απλό άνθρωπο, κάτι που είναι το κυρίαρχο στοιχείο στο τραγούδι του Στέλιου και όχι ο πεσιμισμός.
Κάτι παραπάνω από πενήντα χρόνια τραγούδησε για τους πάντες και τα πάντα. Ήταν ο άνθρωπος όλων. Και εκείνων που τα είχαν όλα λυμένα και φυσικά περισσότερο εκείνων που, όπως προαναφέραμε, είχαν προβλήματα και “φουρτούνες”.
Αυτή η κατηγορία, ο κάθε κατατρεγμένος, ο κάθε βιοπαλαιστής, ο κάθε εργαζόμενος είδε στον Καζαντζίδη τον δικό του άνθρωπο. Μέσα από 1.200 τραγούδια που θα τραγουδιούνται εφ’ όρου ζωής.
Για μένα -και νομίζω για μια αρκετά μεγάλη μερίδα Ελλήνων- είναι και θα είναι ένας θρύλος. Έφερε ένα νέο κλίμα και πνεύμα στα λαϊκά κέντρα. Κάτι που συζητούσαμε πολλές φορές και μου έλεγε πως αυτή ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία της ζωής του.
«Ξεκίνησε από τα οινοκαφενεία και τις λαϊκές ταβέρνες της Νέας Ιωνίας, της Φιλαδέλφειας και του Ηρακλείου, με το λίγο φαγητό, την καλή παρέα και το μισόκιλο κρασί, δίνοντας στον κόσμο μια νέα όαση διασκέδασης. Όσο ανέβαινε προς τα ψηλά στην “ιεραρχία” του λαϊκού τραγουδιού, προσπαθούσε να διατηρεί το ίδιο μοτίβο διασκέδασης, δηλαδή μια διασκέδαση “ελεγχόμενη” και όχι υποταγμένη στα συμφέροντα της εμπορευματοποίησης. Λόγω αυτού του γεγονότος δεν ακολούθησε τον κόσμο της νύχτας, βλέποντας πως η λιτή λαϊκή διασκέδαση αντικαταστάθηκε από τα πολυτελή φιλέτα και τα ξενόφερτα φαγητά. Ακόμα, πρέπει να μην ξεχάσουμε πως η παραδοσιακή ρετσίνα αντικαταστάθηκε από το βερμούτ και το ουίσκι. Εκεί ήταν, όπως συχνά παραδεχόταν και ο ίδιος, που έκοψε και τις σχέσεις του με τη νύχτα. Με έναν κόσμο που ήταν πέρα από τα δικά του πλαίσια και όρια».
“ Τα έβαλε με τις εταιρείες χωρίς αμφιβολία», απαντά ο συνομιλητής μου. «Αποδείχτηκε καθοριστικό για την παραπέρα πορεία του στοιχείο. Από το 1976 μέχρι το 1987, για έντεκα ολόκληρα χρόνια, έμεινε έξω από το λαϊκό τραγούδι. Με νομικίστικα επιχειρήματα εξαιτίας ενός συμβολαίου τον άφησαν για έντεκα ολόκληρα χρόνια εκτός στούντιο. Κατά τη γνώμη μου επηρεάστηκε σημαντικά τόσο ο ίδιος, όσο και το λαϊκό τραγούδι γενικότερα.
Μεγάλοι τραγουδιστές και συνθέτες, όπως ο Γαβαλάς, ο Αγγελόπουλος, ο Διονυσίου, και άλλοι είχαν χαθεί στη “σκιά” του Καζαντζίδη. Το μάρκετινγκ είχε τεράστια οφέλη, περνώντας χωρίς μέση οδό από την πιο απλή μορφή και έκφραση του λαϊκού τραγουδιού στη χειρότερη μορφή λαϊκισμού και πιθηκισμού, μέσα από τα λαϊκά κέντρα και γενικότερα από όλες τις μορφές διασκέδασης”.
“Τον Φεβρουάριο του 1987 απελευθερώθηκε με κυβερνητική απόφαση, όμως, απογοητευμένος, δυσκολεύτηκε να τα ξαναβρεί με το λαϊκό τραγούδι. Οι εταιρείες τον είχαν στοχοποιήσει γιατί από την πρώτη στιγμή πολέμησε το δισκογραφικό κατεστημένο, επιβάλλοντας σε αυτές να δίνουν ποσοστά στους τραγουδιστές. Γεγονός που συνέβαινε για πρώτη φορά στα χρονικά της δισκογραφίας».
