Ανάμεσα στην φαντασία και την πραγματικότητα:
Το χρυσαφένιο βλέμμα!!!
Γράφει η Τιτίκα-Μαρία Σαράτση*
Η Ειρήνη- Βικτωρία παρακολουθούσε μέσα από την κουρτίνα την πομπή των
Γερμανών. Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας(1) η προέλασή τους ήταν
αναμενόμενη.
Το σπίτι, κοντά στην πλατεία σου έδινε τη δυνατότητα να δεις καθαρά.
Κρατούσε στο χέρι της μια πετρούλα που την έσφιγγε τόσο δυνατά που πονούσε. Κι
όμως εξακολουθούσε να την σφίγγει. Κάποιο παράγγελμα θα δόθηκε γιατί η πομπή
σταμάτησε . Ένας- ένας κατέβαιναν από τα τρίκυκλα. Το κουδούνι στην πόρτα την
πάγωσε. Όμως τίναξε τους ώμους της και κατέβηκε τη σκάλα ψύχραιμα και σχεδόν
αγέρωχα. Άνοιξε την εξώπορτα σοβαρή. O αξιωματικός ήταν ξανθός και μάλλον
όμορφος, αλλά πλήρως ανέκφραστος. “ Guten Morgen. Sprechen Sie Deutsch (2)?
την ρώτησε.
Η Βικτωρία τον κοίταξε κατάματα. “No sir. I am sorry. Just English
and French. And Greek, of course”(3), πρόσθεσε χαμογελώντας.
Είχε μια παράξενη αίσθηση. Σαν να είχε αποκτήσει δυο πρόσωπα ξαφνικά. Ένα εσωτερικό και ένα εξωτερικό. Το εσωτερικό ήταν ολόκληρο μια σύσπαση οργής, μιας οργής παγωμένης λες και ο χρόνος είχε σταματήσει και το εξωτερικό συμπαθητικό, σχεδόν ανέμελο.
Αυτό ήταν η άμυνά της. Έπρεπε να αντέξει. Σκέπτομαι το χρυσαφένιο βλέμμα της.
Μάτια καστανά, με λάμψεις χρυσαφένιες. Τις ξαναείδα στο βλέμμα της Μαρί
Λαφορέ, χρόνια αργότερα. Στην πρώτη «ελεύθερη» κινηματογραφική μεταφορά του
βιβλίου της Πατρίσια Χάισμιθ (4).
“Ok”,απάντησε ο αξιωματικός. «We can speak English”. Η καρδιά της Ειρήνης –
Βικτωρίας πήγαινε να σπάσει. “We must use the house”, είπε ο αξιωματικός.
“We understand your husband is a doctor. We need his microscope to examine meat and other food, there may be danger of acts of sabotage. As you must realize, we must confiscate food…our brave army needs to be fed”(5).
“OK, sir.” Απάντησε η Ειρήνη-Βικτωρία. Μήπως μπορούσε να πει και όχι; Η ιδέα ότι
οι Γερμανοί θα μπαινόβγαιναν στο σπίτι 24 ώρες το 24ωρο την τρομοκρατoύσε, αλλά εναλλακτική δεν υπήρχε. Ο αξιωματικός φορούσε κολώνια λεμόνι.
«Ακόμη και το άρωμα θα το μισήσω», σκέφθηκε ασυναίσθητα .
Τα χρόνια πέρασαν. Και η Ειρήνη-Βικτωρία και ο άνδρας της μπήκαν στο ΕΑΜ.
Κίνδυνος μεγάλος, αφού οι Γερμανοί μπαινόβγαιναν ελεύθερα στο σπίτι και στο
ιατρείο. Οι διαφωνίες στις δυνάμεις της αντίστασης ήταν έντονες.
Οι οκτώ μήνες που η Καρδίτσα ήταν ελεύθερη ανάμεσα στις δυο κατοχές Ιταλών-Γερμανών τις είχαν αναδείξει εντονότερα. Τους μήνες αυτούς ιδρύθηκε το «Σπίτι της Γυναίκας».
Μάθαιναν στις αγρότισσες να διαβάζουν, να γράφουν, μια τέχνη για να
καλυτερέψουν τη ζωή τους μετά τον πόλεμο, γαλλικά. Η Ειρήνη- Βικτωρία δούλευε
ασταμάτητα. Έβλεπε την ελπίδα στα μάτια των γυναικών. Από την άλλη πλευρά οι
διαφωνίες την ανησυχούσαν βαθιά. Δεν είναι ο χώρος ούτε η στιγμή να τις αναλύσουμε.
Μοιραία σφάλματα. Αποχή από τις εκλογές το 1946 Ο οδυνηρός Εμφύλιος.
Ο εξαναγκασμός της σε παραίτηση από το μετεμφυλιακό καθεστώς.
Η εκτέλεση του Βασίλη και του Δημοσθένη(6).
Δεν τις ξεπέρασε! Έμεινε η πληγή ανοιχτή. Δεν έκλεισε ποτέ. Το «Σπίτι της Γυναίκας», ο «Εθνικός» στρατός, το διέλυσε, όταν μπήκε στην πόλη. Αυτό δεν ήθελαν. Τη μόρφωση των απλών αγροτών. Φυσικά!
Χειραγωγείς καλύτερα τους αδαείς και αγράμματους. Γνώση, γνώση, γνώση. Αυτό
χρειάζεται. Γνώση πολύπλευρη. Αποδοχή των λαθών και αυτοκριτική. Όχι
αυτομαστίγωση, αλλά αυτοκριτική. Κριτική σκέψη. Γιατί εν έτει 2023
αντιμετωπίζουμε ανάλογα θέματα; Γιατί έχουμε ακόμη παρόμοιες παθογένειες; Στην
εποχή μας η έλλειψη «γνώσης», γνώσης γνήσιας είναι κίνδυνος υπαρκτός και
εντεινόμενος.
Η πραγματική «πληροφορία» τελεί εν κινδύνω . Βομβαρδιζόμαστε από
πληροφορίες. Στην εποχή της πληροφορίας η παραπληροφόρηση θριαμβεύει. Ta fake news πάνε και έρχονται. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα κάθε άλλο παρά ενισχύει την κριτική σκέψη.
Υποτασσόμαστε όλο και πιο πολύ στην τεχνητή νοημοσύνη. Ο ατομισμός κυριαρχεί. Οι κίνδυνοι της τεχνητής νοημοσύνης περνούν σαν είδηση της ημέρας και μετά ξεχνιούνται. Οι ανιστόρητοι νεολογισμοί στην Ελληνική γλώσσα πληθαίνουν όλο και πιο πολύ. Ακηδεία και φτώχεια. Ο ίδιος ο δημιουργός της τεχνητής νοημοσύνης κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Στην Οξφόρδη έχει ιδρυθεί εδώ και χρόνια το Ινστιτούτο για το Μέλλον της Ανθρωπότητας. Institute for the Future of Humanity. Ο δικός μας Θεοφάνης Τάσης (7) με τα βιβλία του μας καλεί να αφυπνισθούμε.
Και εμείς;
Θα έχουμε να πούμε πολλά πάνω σε αυτό. Το οφείλουμε στους σύγχρονους και
επόμενους. Και εγώ, ανάμεσα στους άλλους…με τις μικρές μου δυνάμεις.. Το οφείλω
σε αυτούς που με κίνδυνο της ζωής τους έμαθαν στους άλλους να αρθρώνουν, να
συλλαβίζουν. Όχι μόνο στους σύγχρονους και τους επόμενους. Αλλά και στους
προηγούμενους. Στις φωτισμένες εκείνες δασκάλες που άνοιξαν την πύλη της
γνώσης, που δρόσισαν τον ουρανίσκο της διψασμένης αγρότισσας με το νερό της
γνώσης. Στο χρυσαφένιο βλέμμα της Ειρήνης – Βικτωρίας….της μητέρας μου.
(1) Πριν από την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα, για να περισώσουν κάπως το γόητρο του
συμμάχου τους Μουσολίνι οι κατακτητές είχαν διαμοιράσει την Ελλάδα ως εξής: την Μακεδονία και τη Θράκη στους Βουλγάρους, την κεντρική Ελλάδα την κράτησαν οι ίδιοι και την Θεσσαλία και τα νησιά στους Ιταλούς. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1943 αναγγέλθηκε η συνθηκολόγηση της Ιταλίας . Η Καρδίτσα ελευθερώθηκε από τις αντιστασιακές δυνάμεις στις 11 Μαρτίου 1943. «Ήταν η πρώτη
ελεύθερη πόλη της Ευρώπης, γεγονός που μεταδόθηκε από το BBC στις 12 Μαρτίου 1943 σε όλες τις γλώσσες, Για οκτώ μήνες η Καρδίτσα ήταν η πρωτεύουσα της ελεύθερης Ελλάδας, κόμβος μεταφοράς εμπορευμάτων και εμπορικό κέντρο μέχρι την ανακατάληψή της από τους Γερμανούς. Οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Καρδίτσα το πρωινό της 2ας Σεπτεμβρίου 1944».
Πηγές: Ελπίδα Κυπραίου, «Καρδίτσα και Β Παγκόσμιος Πόλεμος» ipakarditsa.gr/ Προφορικές πηγές: Λάμπρος Γριβέλλας, Ανδρονίκη-Παρασκευή Τσικρίκα, Ειρήνη-Βικτωρία Σαράτση
(2) «Καλημέρα, Μιλάτε Γερμανικά;»
(3) « Όχι, κύριε. Λυπάμαι .Μόνο Αγγλικά και Γαλλικά. Και φυσικά, Ελληνικά»
(4). Η γράφουσα αναφέρεται στην ταινία του Ρενέ Κλεμάν Plein Soleil (1960) με πρωταγωνιστές τον Αλαίν Ντελόν, τη Μαρί Λαφορέ που ο τύπος της εποχής αποκαλούσε « το κορίτσι με τα χρυσά
μάτια» και τον Μωρίς Ρονέ. Η ταινία βασίστηκε «ελεύθερα» στο βιβλίο της Πατρίσια Χάισμιθ «The talented Mr. Ripley” (1955). To 1999 ο Άντονι Μιγκέλα σκηνοθέτησε επίσης την ταινία «The talented Mr. Ripley” με πρωταγωνιστές τον Ματ Ντέιμον, τη Γκουίνεθ Πάλτροου και τον Τζουντ Λο.
(5). «Εντάξει .Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το σπίτι. αντιλαμβανόμαστε ότι ο σύζυγός σας είναι γιατρός, χρειαζόμαστε το μικροσκόπιό του για να εξετάσουμε κρέατα και άλλα τρόφιμα, πρέπει να
αντιμετωπίσουμε την πιθανότητα σαμποτάζ .Θα γίνει κατάσχεση τροφίμων. Όπως καταλαβαίνετε, οι γενναίοι μας στρατιώτες πρέπει να τραφούν» .
(6) Βασίλης Τσιρώνης και Δημοσθένης Γρίβας.
(7) Θεοφάνης Τάσης, «Ψηφιακός Ανθρωπισμός: Εικονιστικό Υποκείμενο και Τεχνητή Νοημοσύνη,
εκδόσεις Αρμός
*Η Τιτίκα-Μαρία Σαράτση είναι φιλόλογος και δημοσιογράφος
