Βαθιές είναι οι ρίζες
Γράφει η Τιτίκα- Μαρία Σαράτση
To θεατρικό έργο των Arnaud d’Usseau και James Gow*ανέβηκε στο Μπρόντγουεϊ το 1945 σε σκηνοθεσία Ελία Καζάν. Το θέμα του είναι οι φυλετικές διακρίσεις στον Αμερικανικό Νότο και το πώς οι «ανοιχτές και προοδευτικές» ιδέες αλλάζουν ριζικά όταν «το κακό»,- στην προκειμένη περίπτωση ο μαύρος παρασημοφορημένος ήρωας Μπρετ που γυρίζει από τον πόλεμο και ένα έντονο ερωτικό αίσθημα αναπτύσσεται ανάμεσα σε αυτόν και την λευκή κόρη της οικογένειας- χτυπήσει την πόρτα μας.
Πώς αντιδρούμε τότε; Παραμένουμε «προοδευτικοί» ή ξαναγυρίζουμε στους προαιώνιους διαχωρισμούς;
Μετά τη δημοσίευση του άρθρου μου «Η Ευρώπη σε Σταυροδρόμι» που δημοσιεύθηκε στο Avecnews έγινα αποδέκτης αρκετών παρατηρήσεων και ερωτημάτων του τύπου: « Ωραία μας τα λες, αλλά δεν μας λες γιατί η ακροδεξιά ενδυναμώνεται στην Ευρώπη και όχι μόνο». Σωστά και εύλογα ερωτήματα.
Καταρχήν δεν μπορούμε να «ομαδοποιήσουμε» τους λόγους. Για κάθε χώρα οι αιτίες είναι εντελώς διαφορετικές και άπτονται συχνά και εθνικών θεμάτων. Δεν μπορούμε να ταυτίσουμε τις αιτίες της Πολωνίας, ας πούμε, με τις αιτίες της Γερμανίας.
Το «ντόμινο» ξεκίνησε από την Αυστρία. Πριν από 25 χρόνια το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας (FPO) Γιοργκ Χάιντερ κέρδισε σχεδόν το 27% των ψήφων των Αυστριακών και εισήλθε στην κυβέρνηση. Κανείς δεν το περίμενε, όμως συνέβη.
Τι ακριβώς συμβαίνει; Είναι πλέον φαεινότερο του ηλίου ότι οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι σε μεγάλο ποσοστό αισθάνονται ότι τα παραδοσιακά κόμματα τους αγνοούν. Αγνοούν τα οικονομικά τους προβλήματα, τα προβλήματα της ανεργίας. Ο νεοφιλευθερισμός απέτυχε πανηγυρικά τα δε «προοδευτικά» κόμματα δεν πείθουν. Οι αυξανόμενες μεταναστατευτικές ροές, οι διαρκείς αυξήσεις των επιτοκίων, ο πληθωρισμός που εξανεμίζει τους μισθούς τους πλήττουν άμεσα. Σε αυτά ήλθαν να προστεθούν ο πόλεμος στην Ουκρανία και η πανδημία. Σε περιόδους τέτοιων κρίσεων το φιδάκι βρίσκει την ευκαιρία να σηκώσει το κεφαλάκι του και να ακονίσει τα δοντάκια του. Επικαλείται τις «παραδοσιακές αξίες». Επιστρατεύει την «εθνική ταυτότητα».
Επισείει τον κίνδυνο των βολών εναντίον της θρησκείας .Ας μην μας διαφεύγει πόσο έξυπνα χειρίστηκε το VOX στην Ισπανία τον καθολικισμό. Ας το παραδεχθούμε: σε περιόδους τέτοιων κρίσεων που οι πολίτες αισθάνονται μόνοι και αβοήθητοι καταφεύγουν σε γενικεύσεις και υπεραπλουστεύσεις: « Για όλα φταίνε οι μετανάστες», «Τι να την κάνουμε μια τέτοια Ευρώπη», «Καλύτερα μόνοι μας». Δεν μπορούμε να μην τονίσουμε εδώ τις ευθύνες των σοσιαλιστών και της Αριστεράς. Απομακρύνθηκε από τους πολίτες, συχνά ταυτίσθηκε με σκάνδαλα και ατασθαλίες.
Άρα το αφήγημα πρέπει να αλλάξει ριζικά. Πρέπει τα συνδικάτα να ξεφύγουν από τις σειρήνες της εξουσίας, πρέπει οι προοδευτικές δυνάμεις να καταλάβουν ότι με ιδεοληψίες και «ξύλινη» γλώσσα δεν θα πλησιάσουν τους πολίτες, πρέπει με καθημερινή προσπάθεια να γυρίσουν στα ιδεώδη και τις ιδέες που η ίδρυσή τους βασίστηκε: Το συμφέρον των πολιτών.
Η παιδεία πανευρωπαϊκά θα πρέπει να τονίζει την σημασία των «υπεραπλουστεύσεων» και των ιστορικών μοιραίων λαθών. Είναι σχεδόν βέβαιο- αν και δεν υπάρχει «αν» στην Ιστορία- ότι αν μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο οι νικητές δεν είχαν πιέσει τόσο τη Γερμανία, ο ναζισμός να μην είχε βρει τον ζωτικό χώρο για να γιγαντωθεί.
Ο κίνδυνος δεν έρχεται, ο κίνδυνος ήρθε. Αν η Ευρώπη συνολικά δεν αλλάξει πορεία, αν τα παραδοσιακά κόμματα, συντηρητικά και προοδευτικά δεν σκεφτούν μακροπρόθεσμα και δεν πλησιάσουν με ριζικά μέτρα τους πολίτες και ιδιαίτερα την μεσαία τάξη, το μέλλον διαγράφεται ζοφερό. Γιατί είναι βαθιές οι ρίζες της απλούστευσης και της στροφής των πολιτών στα «αντισυστημικά κόμματα»!
