Συναυλία Γρηγόρη Μπιθικώτση: Μεγαλυνάριον Τιμίων Δώρων – Γράφει η Ευτυχία Καρύδη Φαράκου

     Για φαντάσου! Παράσιτοι, κύμβαλα από μίσος αλαλάζοντα, όχι μόνο είχαν απαγορεύσει την παρουσίαση στο Ηρώδειο, του κτισμένου από τον Μίκη Θεοδωράκη σε Ορατόριο “‘Αξιον εστί”.  Αλλά εμπόδιζαν και τις πρόβες. “Το έργο είναι ύποπτο!” ήταν το επιχείρημα. Αλλοίμονο! Ένα έργο με πρωταγωνιστές  δυο Μακρονησιώτες: Μίκη Θεοδωράκη και Μάνο Κατράκη. Μια λαϊκούρα -πφφφφ!- συμπαθούντα κομμουνιστάς: τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Λαϊκή ορχήστρα! Λαϊκή χορωδία! Πώς να το εμπιστευτείς; Άλλωστε, το ιερατείο της ιντελινγκέντσια έχει αποφανθεί: “Θα γελάει κάθε πικραμένος!” Ο Ελύτης κλονίζεται. Ο Τσαρούχης διαφωνεί: “Είναι η παράδοσή μας, η φύση μας, το φως μας” λέει. Στο εξώφυλλο που καλλιτεχνεί για τον δίσκο έχει τον ένα Άδωνι πλάι στον άλλον.

     Το άγιο πείσμα του Μίκη. Το πείσμα μιας εποχής που η Αριστερά μετράει ίσα με το Ψωμί, τη Γνώση και την Τέχνη. Απογυμνώνουν τα θλιβερά πρόσωπα. Στα 1964, μήνα Οκτώβριο, το έργο παρουσιάζεται στο Θέατρο “Κοτοπούλη”. Στη γαλαρία Λαμπράκηδες, μεροκαματιάρηδες, τραγουδούν, χειροκροτούν. Άναυδοι, φοβισμένοι,οι Κολωνακιώτες των πρώτων θέσεων τινάζουν το πέτο τους… Έξω από το θέατρο καμπαρντινοφόροι με καβουράκια καταγράφουν όποιον υμνολογεί: Μυρσίνη, Ήλιε, μη λησμονάτε τη χώρα μου*. Και δεν παν να καταγράφουν… “Ουκ ηδυνήθησάν μοι”! Ήδη Οκτώβριος 2023 και το άλμα έχει επιχειρηθεί.

        Μπρος μας, ανάμεσα σε σύννεφα, και τα αναπαλλοτρίωτα αρχαία τόξα, δυο μορφές: ο Μίκης και ο Μπιθικώτσης.  Άγγελος -κομιστής  επί γης των μηνυμάτων τους και της ποίησης: ο Γιώργος Νταλάρας: “Ανοίγω το στόμα μου κι αναγαλλιάζει το πέλαγος… Τις νύχτες που κλαιν των ανθρώπων τα βάσανα. /Χαράζω τις φλέβες μου και κοκκινίζουν τα όνειρα…”* Χορωδία, ορχήστρα, κερκίδες βεβαιώνονται πως δεν υπάρχει σύνορο. Βεβαιώνεται και ο Γιώργος εραστής και ερώμενος. Το φλερτ μεταξύ σκηνής-κοινού μόλις αρχίζει: “Της αγάπης αίματα με πορφύρωσαν/ και χαρές ανείδωτες με σκιάσανε”  Πόσες  φορές δεν προδοθήκαμε, δεν κυνηγηθήκαμε γιατί το τραγουδούσαμε. Γιατί τραγουδούσαμε ό,τι  ρυτιδώνει τις καρδιές που υποφέρουν για τα πάθη και τους καημούς του κόσμου.

         Τα μάτια τρέχουν, ένας λυγμός πηγμένος στο λαιμό δεν λέει να πάει κάτω. Είναι γι αυτούς που έφυγαν νωρίς, πολύ νωρίς και άδικα. Γι αυτούς που ξεγλιστρούσαν από τους ανθρωποφύλακές τους, γελώντας και τραγουδώντας:“Η Μαργαρίτα η Μαργαρώ”***.Πόση άνεργη ηλιθιότητα τους έδερνε. Ανάμεσα στα απαγορευμένα στο ράδιο, στις συντροφιές της  ταβέρνας “Η Μαργαρίτα η Μαργαρώ“, απαγορευμένη κι αυτή. Όχι βέβαια, γιατί η μάνα της είναι τρελή. Αλλά γιατί σαν περιστεράκι στον ουρανό στέλνει μήνυμα στο Κρεμλίνο. Βαρκούλα στον Σαρωνικό γίνεται “σηματωρός” να κατεβεί ο ρωσικός στόλος στη Μεσόγειο!!! Τώρα το ρωμαϊκό Ωδείο την τραγουδάει ξέγνοιαστα, με την ανάλαφρη αλέγκρα διάθεση που πυροδοτεί ο Γιώργος. Πού να ξέρει, πόσο παιδευτήκαμε.. Και πώς να το πιστέψει.

          Κι  όμως έτσι κρατήσαμε τη ζωή μας.”…ταξιδεύοντας/ ανάμεσα σε κίτρινα δέντρα κατά το πλάγιασμα της βροχής…..κρατήσαμε τη ζωή…στ΄αριστερό χέρι..” **** Τα “Επιφάνια” του Σεφέρη που ακούγονται  στη Σκηνή από τα όργανα και τις φωνές είναι σα να ρωτούν: Γιατί τάχα τα όνειρά μας είναι τόσο δυσανάλογα με τον σύντομο δρόμο και τη ζωή μας; Ακόμα χειρότερα. Γιατί όλος αυτός ο ακατανόμαστος παραλογισμός; Δίπλα μας η μάνα του Παύλου Φύσσα. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια όπως στις αγιογραφίες της Mater Dolorosa.  Ένα ρίγος διαπερνάει τη σπονδυλική στήλη όταν η Φωτεινή Βελεσιώτου υποκλίνεται μπρος Τ η ς  με τον “Επιτάφιο” του Γιάννη Ρίτσου: “Βασίλεψες αστέρι μου / βασίλεψε όλη η πλάση / κι ο ήλιος κουβάρι ολόμαυρο το φέγγος του έχει μάσει”.*****

        Ο Ρίτσος το 1936, συγκλονισμένος από τη γονατισμένη μάνα που αγκαλιάζει τον δολοφονημένο γιο της κλείνεται στη σοφίτα του. Καπνίζει το ένα τσιγάρο πίσω απ΄τ΄άλλο. Την τρίτη μέρα βάζει την τελευταία τελεία στον “Επιτάφιο” και κάνει αιμόπτυση. Πνίγομαι από απελπισμό, θυμάμαι όταν πρωτοαντίκρυσα τη μικροκαμωμένη αέρινη Pieta’ του Michel Angelo, μου φάνηκε πως όλος ο επιβλητικός όγκος του Αγίου Πέτρου Ρώμης ήταν ένα τίποτα μπρος της.

Προχθές όλο το Ηρώδειο, όλοι εμείς είμαστε το τίποτα μπρος στη μάνα του Παύλου. Όλες οι προαιώνιες πέτρες συμφωνούν για την περήφανη θλίψη. Σαν ραψωδία με μεγαλόπρεπο τόνο ακούγεται:“Σώπα όπου νάναι θα σημάνουν οι καμπάνες / Αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας”******Δικό Τ ο υ ς: των νεκρών μας στην Μακρόνησο, στην Ανάφη, στον ‘Αη Στράτη. Και δικό Μ α ς, των παιδιών τους “Δεν μπορεί κανείς να μας το πάρε騔******

         Πόση είναι η βεβαιότητα; Η ζωή δεν ανέχεται προεξοφλήσεις. Και δυόμιση ώρες γεμάτες τραγούδια “της κασέτας : 99,2 ” δεν χωράνε σε λίγες γραμμές, που υποχρεωτικά περιορίστηκαν σε κάποια μέρη. Υπάρχει όμως χώρος για ένα ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ σε όλους τους συντελεστές και στον καθένα ξεχωριστά. Και ένα ΜΠΡΑΒΟ.  Δεν  μιμηθήκατε τον “Σερ Μπιθί”. Αν το κάνατε, το αποτέλεσμα θα ήταν μια καρικατούρα. Προστατεύσατε τους εαυτούς σας φιλτράροντας τα τραγούδια με  την ατομικότητά  σας. Έτσι συγκινήσατε. Και σε κάποιους από εμάς, μιας άλλης εποχής, δεν ξυπνήσατε απλώς τη νοσταλγία για κάτι που ζήσαμε και υπήρξε όλη μας η ζωή. Μας κάνατε, πέρα από βεβαιότητες ή αβεβαιότητες, να αισθανόμαστε πως δεν πήγαν όλα του κάκου. Να αισθανόμαστε πως αφήσαμε ίσως κάτι. Τόσο δα.

Στη θεία λειτουργία αμέσως μετά τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων ψάλλεται το Μεγαλυνάριον της Παναγίας: Άξιον Εστί.

*Οδ. Ελύτης: “Άξιον εστί¨:”Προφητικόν”-Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

**Οδ. Ελύτης:”΄Άξιον εστί “:”Η Αυλή των προβάτων”Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

***Τραγούδι στίχοι μουσική Μίκης Θεοδωράκης

****Γ. Σεφέρης:”Επιφάνια 1937″-Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

*****Γ. Ρίτσος:”Επιτάφιος”-Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

******Γ. Ρίτσος: “Ρωμιοσύνη”-Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

*****