Νόσος λοιμική πανδημική – Γράφει η Ευτυχία Καρύδη Φαράκου

Μόλις προχθές άρθρα εφημερίδων μας θύμισαν τον Μακαρθισμό της Αμερικής. Συγκεκριμένα την 25η Νοεμβρίου 1947, οπότε δόθηκε η πρώτη μαύρη λίστα ανθρώπων του Χόλυγουντ που ήσαν ή θεωρούνταν ή αλληθώριζαν αριστερά. Πάνω – πάνω στα άρθρα φωτογραφίες των νοσούντων από νόσο λοιμική: Τσάρλι Τσάπλιν, Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ, Ζιλ Ντασέν. Καταταδότης αυτών και άλλων πολλών ο Ελία Καζάν.

Ο Ελία Καζάν; Είναι δυνατόν; Μπορεί να πιστέψει κάποιος πως αυτός ο αριστοτέχνης της κάμερας είναι ένας χαφιές; Και, μάλιστα, κολλώντας ρετσινιές, διαστρεβλώνοντας συχνά γεγονότα;

Δεν είναι ο μόνος. Με ένα μαγικό τρόπο, -θέμα άλλης συζήτησης,- ο Αριστοφάνης, ο Σοφοκλής, ο Μπαλζάκ, ο Πιραντέλο και άλλοι. Με το έργο τους έχουν ξεπεράσει τον εαυτό τους. Ξεπέρασε με τα έργα του τον εαυτό του και την επαίσχυντη στάση του και ο Ελία Καζάν.Ο Τζούλη όμως της Μελίνας:Ζιλ Ντασέν ποτέ δεν τον συγχώρεσε. “Κρυφά βλέπει και ξαναβλέπει ταινίες του και κλαίει”μας διηγείται ένα βράδυ η Μελίνα. “Αναγνωρίζει τη δεξιοτεχνία του να πατάει πάνω σε τεντωμένο σχοινί, να παίζει με τα ανθρώπινα έγκατα και να δείχνει το φως. Δεν τον εκτιμάει ως άνθρωπο. Δεν θέλει να ακούει το όνομα του. Για τον Τζούλη θα είναι για πάντα ένας χαφιές”.

Χαφιές, καταδότης, καρφί, Μακαρθισμός. Μόνο στην μητρόπολη του ελεύθερου κόσμου Αμερική, το 1947; Δυστυχώς όχι μόνο το 1947 και όχι μόνο στην Αμερική.

Στα 1966 έχω μια κάποια ηλικία. Ακούμε οικογενειακά από τη ραδιοφωνική συχνότητα το πρωτοχρονιάτικο διάγγελμα του τέως, μακαριστού πλέον βασιλέως: ” Ευχαριστώ από καρδίας όλους όσους με βοήθησαν δια να ευρεθεί η καλυτέρα δια το έθνος λύσις. Αλλά ας μη λησμονώμεν ότι ο κίνδυνος εξακολουθεί και η ευθύνη όλων μας θα είναι μεγίστη, εάν χαλαρώσωμεν….Ο κομμουνισμός αποτελεί μίασμα γεννηθέν έξωθεν της Ελλάδος… Ηθική του είναι το ψεύδος και η προδοσία. Μολύνει και καθιστά ανύποπτον εχθρόν της πατρίδος πάντα ερχόμενον εις επαφήν με αυτόν, άτομο ή ομάδα, πάντα καλόν Έλληνα, μη διαβλέποντα τον κίνδυνον”. Ούτε αντιγραφή να ήταν του γερμανού στρατιωτικού διοικητή της Ελλάδας, που την πρωτοχρονιά του 1944 εξαγγέλλει:” Ο εθνικήν συνείδησιν έχων Έλλην, θα τεθεί παρά το πλευρόν μας εις τον αγώνα εναντίον του κοινού εχθρού: του Κομμουνισμού”.

Ξεσηκώνονται άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών. Στο τεύχος Γενάρη- Φλεβάρη της “Επιθεώρησης Τέχνης”, βλέπεις τις υπογραφές: Ε. Αλεξίου, Μ. Αναγνωστάκης, Μ. Αυγέρης, Κ. Βάρναλης, Β. Βασιλικός, Τ. Βουρνάς, Ν. Βρετάκος, Ασ. Γιαλαμάς, Στρ. Δούκας, Ια. Καμπανέλης, Κ. Κοτζιάς. Λ. Κουκουλάς, Κ. Κουλουφάκος, Τ. Λειβαδίτης, Ν. Παππάς. Ρ. Μπούμη- Παππά, Γ. Πετρής, Κ. Πορφύρης, Γ. Ρίτσος, Δ. Ραυτόπουλος, Αντ. Σαμαράκης, Δ. Σωτηρίου.

Το κείμενο με τις υπογραφές τους διακινούμε οι κατά την εφημερίδα ”Καθημερινή ” της Ελένης Βλάχου αρουραίοι της Ομονοίας Λαμπράκηδες, και μαυροκαλτσούδες Λαμπράκισες. Με μαύρες κάλτσες και η αφεντιά μου. Κατά τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, μπορώ όπως και οι άλλες όμοιες μου, με κόλπα να παρασύρω και αυτά τα όργανα της τάξεως! Πολυδύναμη μισαλλοδοξία καμιά Ιερά Εξέταση δε σε φτάνει… Μωραίνεις όν βούλεσαι ήσυχα, ήσυχα.

Στην εφημερίδα “Αυγή” ( καμία, καμία απολύτως σχέση με την ασεβή, σε πολλές σελίδες, σημερινή) ο Κ. Βάρναλης ανάμεσα σε άλλα γράφει:” Περηφανεύομαι πως είμαι ο αρχαιότερος αριστερός στους αγώνες του λαού για λευτεριά και δικαιοσύνη. Και τιμή μου να το λέγω. Και ξαφνικά “φωνή εκ των άνω” μου μαθαίνει πως είμαι μιασμένος και πως για να γίνω καλός πολίτης πρέπει να μισώ τον εαυτό μου και το έθνος και πως η μεγαλύτερη εθνική μας δύναμη είναι ο εθνικός διχασμός”. Από την άλλη ο παρασημοφορημένος Μάνος Κατράκης καταγγέλλει:” Αν το διάγγελμα είχε προηγηθεί της παρασημοφορίας μου, δεν θα την εδεχόμην”.

Οι αριστεροί βουλευτές της ΕΔΑ προειδοποιούν τους

Δεξιούς και Κεντρώους συναδέλφους τους ότι ο φασισμός, που τώρα επιτίθεται στον κομμουνισμό, στη συνέχεια θα καταλύσει κάθε αστική ελευθερία και κοινοβουλευτική δύναμη. Η χούντα του 1967, δυστυχώς, τους δικαιώνει.

Ανήσυχοι για τον ελληνικό ανακτορικό -μακαρθισμό. Σώφρονες ανώνυμοι και επώνυμοι πολίτες, δημοσιογράφοι που δεν έχουν χάσει την τιμή της δημοσιογραφίας και που κάθε άλλο παρά κομμουνιστές μπορούν να χαρακτηριστούν, αντιδρούν με θάρρος.

Στην εφημερίδα “Τα Νέα” ο διακεκριμένος γελοιογράφος Φωκίων Δημητριάδης προειδοποιεί πολιτικούς: Στασινόπουλο, Κανελλόπουλο, Μαρκεζίνη και λοιπούς δεξιούς και κεντρώους, που δεν εναντιώθηκαν στο βασιλικό διάγγελμα ότι πέφτουν στη φάκα. Σε ένα μοναδικά εμπνευσμένο σκίτσο του, τους δείχνει έναν- έναν κυρτομεσίτες- ποντίκια να περνούν τον χωρίς έξοδο κλωβό. Ενώ η Δημοκρατία, έχοντας στο στόμα την επιγραφή της εισόδου της “Κόλασης” του Δάντη, τους φωνάζει : ” Ω, σεις που μέσα μπαίνετε/ αφήστε κάθε ελπίδα να ξαναβγήτε”.

Δεν υστερεί του δεξιού Δημητριάδη ο ομοϊδεάτης του, πασίγνωστος δημοσιογράφος και θεατρικός συγγραφέας Δημήτρης Ψαθάς. Επίσης από “Τα Νέα” απευθύνει μια απολαυστική στο ύφος και γενναία στο ήθος ανοικτή επιστολή προς τον μεγαλειότατο. Επιστολή που πρέπει κάποτε, μαζί με πολλά άλλα καταχωνιασμένα σε στάχτες ντοκουμέντα, να διδάσκεται στα σχολεία,στο μάθημα Ιστορίας.

Γράφει ο Ψαθάς:” Δεν επρόφθασα Μεγαλειότατε να χαρώ τας ζωηράς εντυπώσεις και τας ελπίδας ολόκληρου του Ελληνικού λαού” για ένα καλύτερο σήμερα και αύριο “Οπότε ακούω από ραδιοφώνου το πρωτοχρονιάτικο διάγγελμα σας, το οποίον με άφησε κυριολεκτικά εμβρόντητον…όσα φοβερά περιλαμβάνονται εις το διάγγελμα τούτο, ούτε ο φανατικότερα θρεμμένος του αντικομμουνισμού, ούτε καν οι φανατικότεροι αρθρογράφοι της Άκρας Δεξιάς δεν έφθασαν ποτέ να γράψουν. Εις το διάγγελμα, δεν χρησιμοποιείται απλώς η φτηνή φράσις “κομμουνιστικόν μίασμα” αλλά καλούνται οι εθνικόφρονες να κόψουν και την καλημέραν απ΄τους αριστερούς, ειδάλλως καθίστανται εχθροί της πατρίδος.Ο κομμουνισμός,- λέει το διάγγελμα μολύνει και καθιστά ανύποπτον εχθρόν της Πατρίδος πάντα ερχόμενον εις επαφήν με αυτόν. Αλλά ποίος Έλλην εθνικόφρων δεν γνωρίζεται με κάποιον κομμουνιστήν; Πρωτοφανές το κείμενον του διαγγέλματος, Μεγαλειότατε. Όλοι οι αρχηγοί κρατών του πολιτισμένου κόσμου – δεδηλωμένοι αντικομμουνισταί- απηύθυναν προς τους λαούς τους πρωτοχρονιάτικα διαγγέλματα. Αλλά κανείς δεν εκήρυξε το μίσος και τον διχασμόν, ούτε ο Ντε Γκώλ, ούτε ο Πάπας, ούτε καν ο αυτοκράτωρ του Ανατέλλοντος Ηλίου, Χιροχίτο. Αλλά ούτε και ο προστάτης και θείος ημών Τζόνσον της Αμερικής”.

Σιγά μην εισακούεται. Αυτός που δεν ξέρει να κρύβεται μέσα σε ευκολονόητα μαζικά καλούπια, εξοργίζει. Τον παραμερίζουν ώστε να είναι ομοιόμορφα σφυροκοπημένη η όποια προπαγάνδα. Το διωκτικό παραλήρημα συμπληρώνει η εντολή στην ΕΙΡ – Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας – να μην παίζονται τραγούδια, να μην προφέρεται καν το όνομα του Μίκη Θεοδωράκη, που μόλις έχει ολοκληρώσει την “Ρωμιοσύνη” του Γιάννη Ρίτσου. Έχει παρουσιάσει το “Μαουντχάουζεν” του Ιάκωβου Καμπανέλη:” Μην είδατε την αγάπη μου;”

Μάνος Χατζηδάκις, Σταύρος Ξαρχάκος στέλνουν επιστολή διαμαρτυρίας. Χρίστος Λεοντής, Γιάννης Μαρκόπουλος, Μάνος Λοϊζος, Διονύσης Σαββόπουλος συμπαρατάσσονται αν και θα μπορούσαν να έχουν χρυσές ευκαιρίες…

Ο αποκλεισμένος Μίκης οργανώνει από τον Έβρο και έως την Κρήτη ανοικτές συναυλίες. Παρά τους μεταξικούς περί λογοκρισίας νόμους, που έχουν τροποποιηθεί επί κατοχής και βρίσκονται σε ισχύ. Παρά τα εμπόδια που ορθώνουν συχνά πυκνά τοπικές αρχές. Η μουσική του σαρώνει τις εξέδρες. Στην Καισαριανή, στην Φιλαδέλφεια δεν πέφτει καρφίτσα. Στα χείλη μας με τις νότες του η ποίηση των σπουδαιότερων Ελλήνων ποιητών. Χιλιάδες παραπόταμοι ξεχύνονται από τις συνοικίες της Αθήνας. Τραγουδάμε στο πήγαινε. Τραγουδάμε στο έλα: “Με το σουγιά στο κόκκαλο με το λουρί στο σβέρκο την Ρωμιοσύνη μην την κλαις”.

Άγια απειρία και τόλμη των νιάτων των άχρονων. Από το “Σαββατόβραδο στην Καισαριανή” γραμμένο από τον Λευτέρη Παπαδόπουλου και μελοποιημένο από τον Σταύρο Ξαρχάκο έχει απαγορευτεί το τετράστιχο:”Γνώριζες τα βήματα, ξέκρινα τους ήχους/ και μπογιές ‘τοιμάζαμε με σβηστή φωνή/ τις βραδιές συνθήματα γράφαμε στους τοίχους/ πέφταμε φωνάζαμε: ” κάτω οι Γερμανοί”.

Έχει κατακρεουργηθεί το “Παραμύθι χωρίς όνομα” του Χατζηδάκι σε στίχους Ιάκωβου Καμπανέλη:” Βαριά του ΄ρχόταν η δουλιά/ κι ήταν τα ζώα του αργά, καλό ανθρωπάκι/ κάλλιο είχε μάσα και πιοτί κι έναν υπνάκι”. Ολοφάνερο! Φωτογράφιζαν τον βασιλέα!

Εμείς όμως, οι άπειροι άχρονοι νέοι δε διστάζαμε να τους τραγουδάμε δυνατά. Έτσι, κανένα ναρκωτικό δεν τολμούσε να μας πλησιάσει, καμιά υπνηλία να μας ναρκώσει. Καμιά κουκούλα να κρύψει τα πρόσωπά μας.

Δίπλα μας ο Μάνος Χατζηδάκις. Μας σφίγγει το χέρι δυνατά:”Φανατικά τάσσομαι κατά της λογοκρισίας. Πιο φανατικά όταν λογοκρίνεται η τέχνη”. Ναι! Ο Μάνος Χατζηδάκις που, καλεσμένος σε φεστιβάλ της δεξιάς νεολαίας: ΟΝΝΕΔ , μέσα σε λίγα λεπτά αποχώρησε λέγοντας: “Δεν έχω σχέση με αναψυκτήρια”. Ναι, ο Μάνος που στην Ρωμαϊκή Αγορά της Αθήνας απαιτεί απόλυτη σιγή. Ο Μάνος Χατζηδάκις που, πολύ πριν η “Αυριανή” τον βάλει στο στόχαστρο, τον μέμφεται η εφημερίδα “Εμπρός”, επειδή διαμαρτυρόμενος για τη λογοκρισία έχει βάλει την υπογραφή του κάτω από ένα μανιφέστο:”Καθαρώς κομμουνιστικού ύφους και περιεχομένου”.

Την απάντηση, που γίνεται μπαϊράκι των Λαμπράκηδων, τη δίνει ο ίδιος ο Χατζηδάκις σε συνέντευξη του: ” Εγώ κάλεσα τον κ. Θεοδωράκη και τον κ. Ξαρχάκο διότι μόνο μαζί με αυτούς τους ξεχωριστούς, βρήκα απολύτους σύμφωνους και προθύμους εις συμπαράστασιν. Και σε εμένα έγινε λογοκρισία. Εσταμάτησαν το δικό μου “Παραμύθι χωρίς όνομα” διότι τάχα έχει αντιβασιλικόν περιεχόμενον. Απαγορεύουν ποιήματα του Νίκου Γκάτσου με μουσική μου από τον κύκλο “Μυθολογία” επειδή λένε προτρέπει εις έγκλημα! Ο Θεός να βάλει το χέρι του”.

Ποιος Θεός; Τί να κάνει ο Θεός όταν το παρακάνεις Μάνο μου; Ξέσκεπος λέει από δω κι από κει:” Σαν γνήσιος στρατηγός θέλησα να κάνω στην Ελλάδα μια επανάσταση. Αντί για τανκ πήρα ένα παιδί, έφηβο, μελαχρινό και όμορφο από την παιδική χορωδία ανακτόρων και του είπα να τραγουδήσει. Μου λέει: “Για να τραγουδήσω χρειάζομαι καινούριους μύθους”.– Πολύ σωστά σκέφτηκα. Και με τον Γκάτσο αρχίσαμε να γράφουμε τον ένα μύθο μετά τον άλλον. Με κοπέλες από την Θήβα που χάνουν τα κλειδιά. Με ευαίσθητους ληστές. Με ένα παιδί που σφάζει φίλους κι αδελφούς γιατί ποτέ κανείς δεν του έδωσε την πρέπουσα σημασία. Με Ιουδαίους και Ιρλανδούς που ψάχνουν στην έρημο για γάμους και χαρά. Με τον Ορέστη που γίνεται πουλί για να ξεφύγει από τη μοίρα του. Κι άλλους πολλούς μύθους. Τόσο πολλούς που τρόμαξε το παιδί. Τρόμαξε κι ο κόσμος, τρόμαξε κι η εταιρεία που θα μας έβγαζε τον δίσκο. Όλοι τρόμαξαν. Εκτός από τον Γκάτσο κι εμένα, που εξακολουθούμε με περισσότερο πάθος την κατασκευή και σύνθεση των μύθων. Ξεχνώντας εντελώς την επανάσταση που είχα προγραμματίσει”.

” Ο Τζώνης είμαι ο μπόγιας, χάιχο, χάιχο./Τους φίλους μου έχω σφάξει, χάιχο, χάιχο…/ Ο Τζώνης είμαι ο μπόγιας/χάιχο, χάιχο…τη μάνα μου έχω σφάξει” τραγουδάει η Μελίνα εκείνη την βραδιά. Την ακολουθεί όλη η παρέα. “Χάιχο ” τραγουδάει και ο Φαράκος. Τραγουδάει, τρόπος του λέγειν, είναι απίστευτα άφωνος. Παίζει ο Μάνος στο πιάνο παρακολουθώντας τον με το βλέμμα. Τα χέρια του πάνω στα πλήκτρα διαβάζουν πολύ μακρύτερα από τους στίχους. Πολύ μακρύτερα από το χθες και από το αύριο.

1968, 29 Νοεμβρίου, Διεθνής Ημέρα Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό λαό, ο κομμουνιστής Γρηγόρης Φαράκος “χάιχο, χάιχο” συλλαμβάνεται για την αντιστασιακή του δράση ενάντια στη χούντα, που έχει καταπατήσει το ελληνικό αστικό-καπιταλιστικό Σύνταγμα. Οι δεξιοί φιλήσυχοι πολίτες κοιμούνται. Απόψε ο Φαράκος τραγουδάει,- τρόπος του λέγειν,- ” τη μάνα μου έχω σφάξει/ χάιχο, χάιχο”.

Στα 1991 όταν κλείνει ακριβώς πενήντα χρόνια οργανωμένης κοινωνικής-πολιτικής δράσης η τύχη το έφερε, πλήρης ημερών να φύγει η μητέρα του. Στο βιβλίο του “Μαρτυρίες και Στοχασμοί” γραμμή τη γραμμή όλη του η ζωή, γράφει τις τελευταίες του λέξεις: “Στη μητέρα μου, για όσα υπέφερε εξαιτίας μου και για όσα πάσχισε στα χρόνια της παιδικής και εφηβικής μου ηλικίας να μου μεταδώσει, αφιερώνω την όποια προσφορά για το καλό του τόπου έδωσα στα 50 χρόνια”.

Χ ά ι χ ο! Χ ά ι χ ο!