Χρυσός Φοίνικας στον ΤΖΑΦΑΡ ΠΑΝΑΧΙ
«Ένα απλό ατύχημα»
Φεστιβάλ Καννών 2025
Γράφει η Τίνα Πανώριου
Ο Ιρανός Τζαφάρ Παναχί απέσπασε την κορυφαία διάκριση του Φεστιβάλ, τον Χρυσό Φοίνικα, για την ταινία του “Ένα απλό ατύχημα” στην τελετή των βραβείων του 78ου Φεστιβάλ των Καννών.
Ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς στην ιστορία του ιρανικού κινηματογράφου, ο Τζαφάρ Παναχί, δεν είναι γνωστός μόνο για το έργο του, αλλά και για τις διώξεις που έχει υποστεί στη χώρα του από το καθεστώς.
Ο Τζαφάρ Παναχί είναι ο δεύτερος Ιρανός που κερδίζει τον Χρυσό Φοίνικα, μετά τον Αμπάς Κιαροστάμι το 1997 για τη Γεύση του κερασιού. Ταυτόχρονα, μετά τη νίκη του αυτή, συγκαταλέγεται πλέον στους λιγοστούς δημιουργούς που έχουν κερδίσει και τα τρία μεγάλα βραβεία στα τρία μεγαλύτερα φεστιβάλ του κόσμου: Εκτός από το φετινό Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες, έχει κερδίσει το 2015 τη Χρυσή Άρκτο στο Βερολίνο για το Taxi και το Χρυσό Λέοντα το 2000 στη Βενετία για τον Κύκλο.
Η βράβευση του 64χρονου σκηνοθέτη στις Κάννες, επιβεβαιώνοντας τις προβλέψεις, ήταν «και πολιτική, αλλά και απόφαση καρδιάς» όπως δήλωσε η Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής Ζιλιέτ Μπινός, και η συγκίνηση υπήρξε μεγάλη όταν παρέλαβε το Χρυσό Φοίνικα από την ηθοποιό, με 2500 ανθρώπους να τον χειροκροτούν όρθιοι. «Είναι δύσκολο να μιλήσω», είπε. «Πριν πω οτιδήποτε να ευχαριστήσω την οικογένεια που ήταν κοντά μου. Και μετά όλο το συνεργείο που με ακολούθησε για να κάνουμε το φιλμ μαζί. Πιστεύω ότι είναι η πιο κατάλληλη στιγμή να ζητήσω κάτι από όλους τους Ιρανούς – που βρίσκονται στη χώρα ή έχουν καταφύγει κάπου αλλού στον κόσμο: να αφήσουμε τις διαφορές μας και να ελευθερώσουμε τη χώρα μας. Να μην αφήσουμε κανένα να μας πει τι πρέπει να κάνουμε, τι πρέπει να λέμε. Το σινεμά είναι μια κοινότητα. Κανείς δεν έχει δικαίωμα να μας πει τι μπορούμε να κάνουμε και τι όχι.»
Η πραγματική ζωή του σκηνοθέτη
Ο Τζαφάρ Παναχί, που ασκεί εδώ και πολλά χρόνια κριτική στο θεοκρατικό Ιράν, έχει υποστεί αμέτρητες διώξεις από την κυβέρνηση της χώρας του: έχει φυλακιστεί δύο φορές, έχει κάνει απεργία πείνας, έχει αναγκαστεί να πουλήσει το σπίτι του για να πληρώσει την εγγύηση, επί χρόνια δεν του επιτρεπόταν να ταξιδέψει και βρισκόταν σε κατ’ οίκον περιορισμό, ενώ του έχει απαγορευτεί να γυρίζει ταινίες, καθώς αυτές θεωρούνται προπαγάνδα εναντίον του καθεστώτος. Ουδέποτε πτοήθηκε. Μάλιστα, το 2011, η ταινία του «This Is Not a Film» προβλήθηκε στις Κάννες αφού βγήκε λαθραία από το Ιράν σε ένα USB κρυμμένο μέσα σε ένα κέικ.
Το αλληγορικό δράμα Ένα απλό ατύχημα, που του χάρισε χθες τον Χρυσό Φοίνικα, γυρίστηκε κρυφά από το καθεστώς (πολλές ηθοποιοί μάλιστα εμφανίζονται με ακάλυπτο το κεφάλι τους). Σε αυτό, καταγγέλλει με έμμεσο τρόπο, τους μηχανισμούς καταπίεσης.
Το στόρι
Μετά από ένα ατύχημα με αυτοκίνητο, ένας άντρας αντιλαμβάνεται ότι δίπλα του στέκεται ο βασανιστής του από το μακρινό παρελθόν και τον απαγάγει… Η πλοκή αυτή δίνει την ευκαιρία στον Τζαφάρ Παναχί να μιλήσει με δεξιοτεχνικό τρόπο, οξυδέρκεια, χιούμορ και συγκίνηση για μερικά καυτά και πανανθρώπινα ζητήματα, όπως η εκδίκηση, η αυθαίρετη απονομή δικαιοσύνης, η συγχώρεση κι η αγάπη για τον συνάνθρωπο. Η ταινία, με στοιχεία σουρεαλιστικής μαύρης κωμωδίας αλλά και πολιτικού θρίλερ, χαρακτηρίστηκε ως ένα «μπεκετικό αριστούργημα» και μια «πράξη αντίστασης» γεμάτη ανθρωπιά – λιτή και συνταρακτική ταυτόχρονα.
Ο Παναχί, που έχει συλληφθεί πολλές φορές με αφορμή τις ταινίες του, κατάφερε να βρεθεί στις Κάννες, για πρώτη φορά έπειτα από πολλά χρόνια.
THE GUARDIAN – Peter Bradshaw
«Ίσως η πιο συναισθηματικά απροκάλυπτη ταινία του Τζαφάρ Παναχί έως τώρα: μια ταινία για τη βία του κράτους και την εκδίκηση, για τον πόνο της τυραννίας που συνυπάρχει με μια φαινομενική καθημερινή κανονικότητα».