Το θέατρο Broadway, δεν είναι απλώς μια μορφή ψυχαγωγίας – είναι ένα πολιτισμικό φαινόμενο που αντικατοπτρίζει τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις, τα όνειρα και τις ανησυχίες της αμερικανικής κοινωνίας. Το Broadway, με έδρα τη Νέα Υόρκη, αποτελεί το λίκνο του μιούζικαλ και το σημείο συνάντησης δημιουργών, ηθοποιών και θεατών από όλο τον κόσμο. Η ιστορία του μιούζικαλ είναι ταυτόχρονα και η ιστορία της καλλιτεχνικής ωρίμανσης της Αμερικής, από τα μεταναστευτικά κύματα και τις πολιτικές αναταράξεις του 20ού αιώνα μέχρι τα σύγχρονα κινήματα και την πολιτιστική πολυφωνία του 21ου. Το Broadway, είναι μια κατηγορία από μόνο του, που μέχρι και σήμερα παίζει μεγάλο ρόλο στον τουριστικό και οικονομικό τομέα της Νέας Υόρκης. Μέσα από τις σκηνές του, αναδύθηκαν πολλά ταλέντα που έγραψαν την δική τους καλλιτεχνική ιστορία στην Αμερική. Ένα από αυτά ήταν και η Bea Arthur.
Όταν το Broadway γέννησε την Bea Arthur
Σε ένα Broadway όπου οι μεγάλοι ήρωες συνήθως είναι υψίφωνοι και λάμπουν με τεχνικά εφέ, τη δεκαετία του 1950, μια νεαρή κοπέλα, με μαύρα μαλλιά, καστανή και πανύψηλη, με βαθιά μπάσα φωνή, ξεχωρίζει ανάμεσα στα χαριτωμένα, ξανθά κορίτσια, που ήθελαν να γίνουν ηθοποιοί. Έμοιαζε σαν Ελληνίδα Καρυάτιδα, που γεννήθηκε το 1922, και μεγάλωσε στην Αμερική της μεγάλης κρίσης. Ξεχώρισε λοιπόν, γιατί δεν ανέβηκε για να εντυπωσιάσει, αλλά για να αγγίξει με το ταλέντο της και την ξεχωριστή φωνή της. Αυτή ήταν η Bea Arthur, τότε η Beatrice Arthur παιδί μεταναστών από την Ευρώπη.
Απόφοιτη της Dramatic Workshop της Νέας Σχολής στη Νέα Υόρκη (Erwin Piscator), η Bea Arthur ξεκίνησε στο Off‑Broadway το 1954 ως Lucy Brown στην «Threepenny Opera» – δίπλα στην Lotte Lenya – όπου ξεχώρισε με τη φωνή και την ερμηνευτική της ένταση. To 1957 υποδύθηκε την Ναντίν Φέσερ στο έργο «Ο Δρόμος της Φύσης» του Χέρμαν Γουκ. Μετά ήρθε το To Fiddler on the Roof (1964): Ενσάρκωσε τη Yente, τη matchmaker, στην πρωτότυπη Broadway παραγωγή, που αν και ο ρόλος δεν της άρεσε προσωπικά, ωστόσο για μην πρωταγωνιστικός ρόλος, ξεχώρισε άλλη μια φορά.
Δείτε το βίντεο
Το 1966, η Arthur πέρασε από οντισιόν για τον ομώνυμο ρόλο στο μιούζικαλ Mame , το οποίο ο σύζυγός της, Τζιν Σακς, επρόκειτο να σκηνοθετήσει, αλλά ο ρόλος κέρδισε η Άντζελα Λάνσμπερι (η οποία θα γινόταν καλή φίλη του Άρθουρ). Η Arthur δέχτηκε τον δευτερεύοντα ρόλο της Βέρα Τσαρλς, για τον οποίο κέρδισε μεγάλη αναγνώριση, κερδίζοντας ένα βραβείο Τόνι για την καλύτερη ηθοποιό σε μιούζικαλ την ίδια χρονιά. Επανέλαβε τον ρόλο στην κινηματογραφική εκδοχή του 1974 δίπλα στη Λουσίλ Μπολ . Το 1981, εμφανίστηκε στη σκηνή στην ταινία του Γούντι Άλεν , The Floating Light Bulb .
Η Arthur έκανε το ντεμπούτο της στη Μητροπολιτική Όπερα το 1994, υποδυόμενη τη Δούκισσα του Κράκενθορπ στην όπερα του Γκαετάνο Ντονιτσέτι , «Η κοπέλα του στρατεύματος» . Το 1995, πρωταγωνίστησε δίπλα στους Ρενέ Τέιλορ και Τζόζεφ Μπολόνια στο «Τρίγωνο της Λεωφόρου των Βερμούδων» στο Λος Άντζελες.
Η επιστροφή της με το Just Between Friends ήταν μια ανθρωπιά – μια γυναικεία αφήγηση χωρίς στολές, χωρίς εφέ, σχεδόν μόνο με ιστορίες: μιας ζωής γεμάτης θεατρικό ιδρώτα, εσωτερική πάλη, χιούμορ και χάρη. Ήταν μια παράσταση που έδειξε πως κάθε λέξη της Bea κουβαλούσε ύφος, εμπειρία, την ίδια τη ζωή της.
Ακόμα κι όταν έφευγε από το Broadway σόου για την τηλεόραση, η τεχνική της δεν έσβησε – απλώς έγινε πιο ουσιαστική, πιο μεγάλη. Η Bea Arthur μάς δίδαξε ότι το πραγματικό μεγαλείο δεν κρύβεται στην αίγλη, αλλά στην ικανότητα να παρουσιάζεις τον εαυτό σου – ολόκληρο – σε κάθε ρόλο, κάθε στιγμή.
Το Lovers and Other Strangers
Η Bea Arthur πρωταγωνίστησε και στην ταινία Το Lovers and Other Strangers. Πρόκειται για μια αμερικανική ρομαντική κωμωδία του 1970 σε σκηνοθεσία Cy Howard , διασκευή του θεατρικού έργου του Broadway των Renée Taylor και Joseph Bologna του 1968. Το καστ περιλαμβάνει τους Richard S. Castellano , Gig Young , Cloris Leachman , Anne Jackson , Bea Arthur , Bonnie Bedelia , Michael Brandon , Harry Guardino , Anne Meara , Bob Dishy , Marian Hailey , Joseph Hindy, και, στο κινηματογραφικό της ντεμπούτο, την Diane Keaton . Ο Sylvester Stallone ήταν κομπάρσος σε αυτή την ταινία.
Η ταινία ήταν υποψήφια για τρία βραβεία Όσκαρ (κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού ) και ήταν μία από τις κορυφαίες εισπράξεις του 1970. Καθιέρωσε τον Richard S. Castellano ως σταρ (λαμβάνοντας υποψηφιότητα για Όσκαρ για την ερμηνεία του) και αυτός και η Diane Keaton επιλέχθηκαν για την ταινία Ο Νονός (1972). Το τραγούδι που βραβεύτηκε με Όσκαρ, ” For All We Know “, συντέθηκε από τον Fred Karlin , με στίχους των Jimmy Griffin και Robb Royer των Bread . Ήταν διάσημα διασκευασμένο από τους Carpenters .
Bea Arthur: Από το Broadway στην τηλεόραση και στην αναγνώριση
Το 1971, ο Norman Lear την κάλεσε να ερμηνεύσει τη Μοντ Φίντλεϊ, ξαδέρφη της Έντιθ Μπάνκερ, σε σειρά με αντιδραστικό άνδρα, τον Άρτσι. Ως ένθερμη φιλελεύθερη φεμινίστρια, η Μοντ έγινε η ζωντανή αντίθεση στον συντηρητικό Άρτσι, που την περιέγραψε ως «φανατική του New Deal». Η εμφάνισή της ξεχώρισε – θεατές και ek της CBS ειπώθηκαν:
Tο 1972, η Bea Arthur υποδύεται τη Maude Findlay, μια μεσήλικη γυναίκα με έντονες πολιτικές απόψεις, καυστικό χιούμορ και μηδενική ανοχή στη βλακεία. Η Maude Findlay δεν ήταν ένας ακόμα τηλεοπτικός χαρακτήρας· ήταν μια ώριμη, ανεξάρτητη, προοδευτική γυναίκα που δεν δίσταζε να εκφράσει τις απόψεις της για την πολιτική, το δικαίωμα στην άμβλωση, την ψυχική υγεία, ακόμη και την εμμηνόπαυση — σε μια εποχή που όλα αυτά ήταν ταμπού. Το Maude ήταν μία από τις πρώτες σειρές που παρουσίασαν ανοιχτά μια γυναίκα ως φορέα φεμινιστικού λόγου, όχι απλώς ως θύμα ή υποταγμένη στον άνδρα.
Η Maude μένει έγκυος στα 47 και αποφασίζει να κάνει άμβλωση. Η σκηνή της απόφασης δεν είναι μόνο τηλεοπτικό ορόσημο – είναι κοινωνικό μανιφέστο: «In the privacy of our own lives, we must be allowed to make our own decisions.»
H Bea Arthur στα Golden Girls: Η τρίτη ηλικία αποκτά φωνή και… σεξουαλικότητα
Την δεκαετία του 80′ -90′ η Bea Arthur ενσαρκώνει την Dorothy Zbornak: μια διαζευγμένη, σαρκαστική δασκάλα που ζει με τη μητέρα της και δύο φίλες. Μαζί, οι τέσσερις γυναίκες — όλες άνω των 50 — ξαναγράφουν τους κανόνες για το πώς απεικονίζεται η τρίτη ηλικία στην τηλεόραση. Και το κάνουν με χιούμορ, συναίσθημα και απίστευτη ειλικρίνεια. Μιλούν για τον θάνατο, την αγάπη, τη μοναξιά, τη σεξουαλικότητα και τις φιλίες που ξεπερνούν τους συμβατικούς ρόλους. Οι Golden Girls τόλμησαν να ανοίξουν συζητήσεις για θέματα όπως η ενδοοικογενειακή βία, ο ρατσισμός, ο HIV, η ομοφοβία — και το έκαναν με μια ισορροπία ανάμεσα στην κωμωδία και την κοινωνική συνείδηση που σπάνια συναντάμε, ακόμα και σήμερα. Η Bea Arthrur στη σειρά ενσάρκωσε τη γυναίκα που γελάει σκληρά, πονάει αθόρυβα και στηρίζει τους άλλους χωρίς να επιδιώκει ανταλλάγματα.
Αξέχαστη ατάκα της Dorothy: «No, I will not have a nice day!»– μια καθημερινή δήλωση με τη βαρύτητα της θηλυκής κούρασης απέναντι στο υποκριτικό χαμόγελο που της ζητούν να φορέσει.
Οι σειρές που άλλαξαν την κοινωνία
Οι σειρές αυτές δεν ήταν «προϊόντα της εποχής τους» — ήταν μπροστά από την εποχή τους. Και η κληρονομιά τους ζει ακόμη, στον τρόπο που βλέπουμε τη γυναίκα στην τηλεόραση, στον δημόσιο λόγο και στην κοινωνία. Στην εποχή του streaming και της φαινομενικής προόδου, το Maude και οι Golden Girls παραμένουν υπενθυμίσεις ότι η επανάσταση μπορεί να ξεκινήσει… από το σαλόνι του σπιτιού.
Η Bea Arthur ξεχώρισε για την:
- βαθιά, σχεδόν μπάσα φωνή της, το ταλέντο της, την θεατρική της τεχνική, αλλά και την αυθεντικότητα της σε κάθε ρόλο.
- Έγινε σύμβολο φεμινισμού και ελευθερίας λόγου, σηματοδοτώντας την αλλαγή παραδείγματος στην αμερικάνικη τηλεόραση των ’70s .
- Κέρδισε Tony (1966), δύο Emmy (1977, 1988) και εντάχθηκε στο Television Hall of Fame το 2008.
Η κληρονομιά της Bea Arthur
Η Bea Arthur δεν ήταν απλώς μια ηθοποιός· ήταν μια φιγούρα που έσπασε τα καλούπια. Ερμήνευσε γυναίκες που δεν ζητούσαν συγγνώμη για την εξυπνάδα, την ηλικία ή την αυτονομία τους. Με το χαρακτηριστικό της ύφος — συνδυασμός ειρωνείας και τρυφερότητας — κατάφερε να φέρει στην τηλεόραση γυναικείες φωνές που άγγιξαν εκατομμύρια θεατές, δίνοντας χώρο σε μια νέα αφήγηση: αυτή της γυναίκας που ζει, σκέφτεται, αγαπά και εξεγείρεται.
Πέρα από τα φώτα της δημοσιότητας, ήταν μητέρα δυο αγοριών, για τους φίλους της πολύ ευαίσθητη, και φρόντιζε πολύ τους περιθωριοποιημένους ανθρώπους. Μεταγενέστερα η Arthur δώρισε μεγάλα ποσά για την στέγαση των αστέγων από την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, φτιάχνοντας ένα ίδρυμα με 16 κλίνες που μέχρι σήμερα φιλοξενεί άστεγους νέους.
Στις 25 Απριλίου 2009 η αυλαία για την Bea Arthur έκλεισε για πάντα… έφυγε ήσυχη στο σπίτι της στο Brentwood. Στις ΗΠΑ είναι μια από τις ηθοποιούς που θα μείνει αναντικατάστατη. Οι σειρές της παίζονται ακόμα και σήμερα με μεγάλη τηλεθεαματικότητα.
