Αέρινα κύματα Ασύρματου από τα Πετράλωνα
στο Βυζίτσι Γορτυνίας
Γράφει η Ευτυχία Καρύδη ΦαράκουΌλη η ξυποληταρία στην ώρα της, στον Ασύρματο- Ατταλιώτικα Πετραλώνων.* Μαζί της η Σαπφώ Νοταρά, η Αλέκα Παϊζη, η Αλίκη Γεωργούλη, ο Αλέκος Πέτσος, ο Μάνος Κατράκης, ο Αλέκος Αλεξανδράκης, ο Μίκης, ο Τάσος Λειβαδίτης, ο αδελφός του, ηθοποιός Αλέκος Λειβαδίτης. Κι άλλοι, που ανάρμοστα αγνώμων ο χρόνος λησμονεί. Κουβαλάνανε τα χρειαζούμενα για να στηθεί το σκηνικό της ταινίας “Συνοικία το όνειρο”.Παστρικές προσφυγοπούλες της Αττάλειας Μικράς Ασίας, νοικοκυρές της φτωχολογιάς φορώντας ποδιές με εκατό μπαλώματα,**ανοίγουν τις παραγκαπόπορτες για να φωτιστεί η γωνιά, η ξεχασμένη από τον κόσμο. Να ακουστεί και να ματώσουν οι ουρανοί:
“Τόσα αστέρια κι εγώ να λιμοκτονώ”***
Συνοικία το όνειρο! “Μικρά κι ανήλιαγα στενά/ και σπίτια χαμηλά μου/ βρέχει στην φτωχογειτονιά/ βρέχει και στην καρδιά μου/ Αχ! Ψεύτη κι άδικε ντουνιά/ άναψες τον καημό μου/ Είσαι μικρός και δεν χωράς/ τον αναστέναγμό μου”****Σπίτια τόσο χαμηλά, που όρθιος, πάνω από 1,60, δεν μπαίνεις. Έπρεπε όμως να στεγαστούν όσο γίνεται πιο γρήγορα και κρυφά από τον νόμο. Ποιος άραγε είναι ο νόμος; Και για ποιους φτιάχτηκε; Για ερημίτες που γονυπετείς προσκυνούν τα θεία ή για Αγίους που όρθιοι πιστεύουν στη ζωή και τής υπόσχονται να μην πάψουν να ονειρεύονται;
Μένουμε κάμποσο μακριά από τα Πετράλωνα. Το σφύριγμα όμως του ξυπόλυτου τάγματος, για το ραντεβού στο στήσιμο του σκηνικού, το ακούμε. Θέλουμε να πάμε κι εμείς. Ευκαιρία να μάς δούνε και με τις καινούριες Ελβιέλες μας!*****. Sportex, super duper της εποχής! Ακαλούπωτα τότε Adidas και Nike.
– Και βέβαια! Θα σάς πάμε μέχρι τους Τρεις Ιεράρχες. Σεις, θα πάρετε την οδό Τρώων μόνες σας. Εκεί πού θα σάς αφήσουμε. Εκεί θα σάς περιμένουμε. Με την ησχία σας. Σε κάθε βήμα σας, να βάζετε σημάδι όπως ο Κοντορεβιθούλης.Ακούγονται με ένα στόμα η μάνα κι ο πατέρας μας. Το έχω ξαναπεί θα το ξαναπώ. Χίλια τους καταλογίζω, όχι άδικα, νομίζω. Χίλιες ζωές να ζήσω δεν τους ξεπληρώνω. Δεν μάς άφησαν να λιμπιζόμαστε κάτι, ούτε καν το χαβιάρι. Αλλά, μάς έσπρωχναν κιόλας, από πολύ μικρές, κατάστηθα στον ντουνιά να καταπίνουμε πικρούς ιχώρες της γης. Να ξεφαρενόμαστε με ανταρσία απέναντι στο άδικο που ολοένα αυξαίνει, ολοένα θεριεύει.
Επιστρέφουμε αλαφιασμένες, κλαίγοντας με αναφιλητά. Μπρος μας, μεσόφωτα υπόγεια, άνθρωποι με μάγουλα κατασπαραγμένα από την πείνα. Όχι επί της οθόνης. Επί της πραγματικότητας. Καταλασπωμένες, άχρηστες εντελώς και οι Ελβιέλες.Στο διάολο, κι ακόμα παραπέρα κι αυτές και τα brand name! Ήταν 1960-1961;
Μετάθεση στη μετάθεση, χρόνια αργότερα, βρίσκομαι δασκάλα στο Θησείο. Όταν ο καιρός το επιτρέπει, δεν εννοώ να κάνουμε μάθημα στα τέσσερα ντουβάρια των τάξεων, ντουβάρια της πυρκαγιάς. Βγαίνουμε έξω στην τσιμεντένια ταράτσα- αυλή. Καθόμαστε στην φαρδιά σχολική πεζούλα.Κάτω ως το Φάληρο απλώνεται ασυγκράτητα μενεξελιά η Αθήνα. Λέμε…λέμε…λέμε. Τα μάτια μας στρέφονται και σταματούν στα Ατταλιώτικα. Δίνουμε την υπόσχεση να μην αφήνουνε καμιά ανάγκη να σκλαβώνει.
Όταν η σχολική χρονιά τελειώνει, οι μαθητές του Α1 του 34ου Λυκείου Θησείου μού χαρίζουν ένα μικρό πίνακα. Στο γραφείο μου τον κρατάω πάντα απέναντί μου, στο πρώτο ράφι της βιβλιοθήκης.Πάνω σε ξύλο, κολλημένο ένα χάλκινο φύλλο με την υπενθύμιση του Καζαντζάκη:”Μπροστά στους άλλους να στέκεσαι χαμογελαστός. Μπροστά στον εαυτό σου να στέκεσαι αυστηρός.Στην ανάγκη να στέκεσαι γενναίος, στην καθημερινή ζωή πρόσχαρος. Όταν σε χειροκροτούν να στέκεσαι απαθής. Όταν σε σφυρίζουν, ασάλευτος”******Ημερομηνία: Μάιος 1981.
Για φαντάσου! 20 χρόνια μετά, την ημέρα που κουβάλησα σκαμνιά και κουρελόπανα, καταχωνιασμένα σε σεντούκια παλιά αντικείμενα- θυμητάρια. Για να κτιστεί το σκηνικό της ταινίας “Συνοικία το όνειρο” σε σενάριο Κώστα Κοτζιά- Τάσου Λειβαδίτη, μουσική Μίκη Θεοδωράκη,σκηνοθεσία – παραγωγή Αλέκου Αλεξανδράκη. Ύστερα ο Αλεξανδράκης βρέθηκε αλλού.Εμείς εξακολουθήσαμε να πηγαίνουμε στην Αλίκη Γεωργούλη, Στέφη στην “Συνοικία το όνειρο”,στο Θέατρο “Αποθήκη”.
Μικρό Πάσχα είναι για την ελληνική ορθοδοξία η Κοίμηση της Θεομάνας. Το νεκρόδειπνο το γυρνάει σε γλέντι και πανηγύρι. Η ζωή πρέπει να επιστρέψει με σημαίες, ζουρνάδες και ταμπούρλα!
Το 1961 το μικρό Πάσχα, στο πατρικό μας, έρχεται πέντε ημέρες νωρίτερα. Στον κινηματογράφο “Ράδιο Σίτυ” της οδού Πατησίων Αθηνών, όπου είδαμε σε σινεμασκόπ “Το κουρδιστό πορτοκάλι”, και όπου σήμερα στεγάζεται super market,- υπάρχει άραγε και πιο κάτω ; Τίποτα δεν αφήνουν όρθιο από τις μνήμες. Την μισούν την μνήμη. Τους κυνηγάει, φαίνεται, σαν Ερινύα. Δεν τους αφήνει πουθενά σε ησυχία.
Το 1961, 10 Αυγούστου, στο “Ράδιο Σίτυ” η επίσημη πρώτη της “Συνοικίας το όνειρο”. Λακιρτντί όλο το βράδυ με την αδελφή μου. Πού ξέρεις; Μπορεί σε κάποιο πλάνο να φιγουράρουμε κομπάρσες κι εμείς. Αξημέρωτα φοράμε τις οργάντζες μας. Ανυπομονούμε να ΄ρθει η ώρα. Πολλοί οι επώνυμοι προσκεκλημένοι, πολλοί οι ξένοι και ντόπιοι δημοσιογράφοι. Άλλοι τόσοι, ίσως και περισσότεροι, Αριστεροί μέσα και έξω από την κινηματογραφική αίθουσα. Στους γύρω από τον κινηματογράφο δρόμους και στενά, ήδη ακούγονται ατάκες ή τραγουδάνε τραγούδια της ταινίας.
Επιτέλους! Η προβολή αρχίζει. Στα σβέλτα η Ασφάλεια του έθνους κατεβάζει τον διακόπτη του ηλεκτρικού πίνακα. Τα φώτα σβήνουν. Όχι! Δεν μπορεί να προβληθεί μια τέτοια ταινία. “Κάνετε κομμουνιστική προπαγάνδα.Δεν υπάρχει φτώχεια στην Ελλάδα. Δεν υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν καν ζώνη να δέσουν το, με άδειες τσέπες, παντελόνι τους. Και οι τρελοί είναι κλεισμένοι στα άσυλα. “******* Ωρύεται ο κρατικός και παρακρατικός συρφετός. “Γελοιδέστατα μερικοί εθνοαμύντορες ανατρίχιασαν” γράφει ο Μάριος Πλωρίτης σε κριτική της εποχής “Επειδή η ταινία παρουσιάζει την άθλια ζωή μιας αθηναϊκής συνοικίας. Σύμφωνα με τη λογική τους είναι αντεθνικό κάθε έργο που τολμάει να ισχυριστεί πως υπάρχει Ελλάδα και πέρα από τον Παρθενώνα, τη Λεωφόρο Σουνίου και” τ΄Αστέρια” (της Γλυφάδας)”.
Η ταινία πρέπει να πετσοκοφτεί. Αθάνατη Δεξιά. Ξέρεις από savoir vivre.!Προσκεκλημένος για το σωστό (sic) πετσόκομμα και ο σκηνοθέτης- παραγωγός Αλέκος Αλεξανδράκης. Εκείνος, “Σαν έτοιμος από καιρό.”********Αρνείται να παραβρεθεί. “Δεν με αφορά μια τέτοια ταινία” λέει. Και δεν την βλέπει ποτέ του!
Έκτοτε, στους κινηματογράφους, πολύ αργότερα και στην τηλεόραση, προβάλλεται η ταινία καταφαγωμένη από τα εθνικά τρωκτικά, που καταβρόχθισαν και αρνητικά του φιλμ. Κι όμως, έστω κι έτσι, στα ίσα στέκει στα κινηματογραφικά εικονίσματα του ιταλικού νεορεαλισμού:”Και η γη τρέμει”, “Κλέφτης ποδηλάτων”, “Στράντα” της πιστής στο καλό Τζελσομίνα, πρωταγωνίστριας Τσίρκου, της ειμαρμένης των απόκληρων.
“Χάσαμε τη συνοικία, μάς έμεινε το όνειρο”, αναφωνεί ο Τάσος Λειβαδίτης.
Ο Μίκης παίζει στο πιάνο. Μοναχός σε πρώτη φωνή τραγουδάδει του Τάσου Λειβαδίτη:
“Τη νύχτα ανοίγω την πόρτα
τη λάμπα κρατάω ψηλά.
Να δούνε της γης οι θλιμμένοι
να ‘ρθούνε να βρουν συντροφιά
Να βρούνε στρωμένο τραπέζι
σταμνί για να πιει ο καημός
και εκεί δίπλα να στέκει ο πόνος
του κόσμου αδελφός.
Να βρούνε γωνιά να ακουμπήσουν
να βρει και σκαμνί ο τυφλός
κι εκεί καθώς θα μιλάμε
να ‘ρθει συντροφιά κι ο Χριστός”*********
Κι ο ποιητής ειλικρινής, όσο τον θέλει η Ποίηση, θα πει στον Χριστό:
“Κάθε φορά που μού πρόσφεραν μια καρέκλα
έπεφτα στην παγίδα
Έτσι στέκομαι χρόνια τώρα όρθιος
σα ν’ ακούω τη Διεθνή”*********
“Εμπρός της γης οι κολασμένοι/ Της γης οι σκλάβοι ομπρός, ομπρός!/ Το δίκιο απ΄τον κρατήρα βγαίνει/ σα βροντή σαν κεραυνός”
~~
Πλησιάζοντας τα 80. Με τη δύναμη μιας κάποιας ηλικίας. Αφιέρωμα ευχαριστιών στο Βυζίτσι Αρκαδίας, που μού ‘δωκε γωνιά να ακουμπήσω, στο 46ο Δεκαπενταυγουστιάτικο Φεστιβάλ του. Μα, οι συγκυρίες δεν μού επέτρεψαν να το αγκαλιάσω
Και του χρόνου, Καλή Παναγιά.
10 Αυγούστου 2025- 10 Αυγούστου 1961
~~~~~~
*Ασύρματος ή Αταλιώτικα συνοικία παραγκομαχαλάς στα Πετράλωνα Αθηνών
**Από διήγηση της Αλίκης Γεωργούλη για την ποδιά της Σαπφώς Νοταρά
***Τάσος Λειβαδίτης, Προοίμιο της ποιητικής Συλλογής: “Εγχειρίδιο ευθανασίας”
****”Βρέχει στη φτωχογειτονιά” στίχοι Τάσου Λειβαδίτη- μουσική Μίκη Θεοδωράκη
*****Ελβιέλες sportex της εποχής που “γεννήθηκαν”, το 1928, στην οδό Καλυψούς Καλλιθέας Αθηνών από την ελληνική βιομηχανία ελαστικού των Μικρασιατών προσφύγων Νικόλαου Μαυροφορίδη και Νικολάου Αγνιάδη.
******Νίκος Καζαντζάκης, “Ταξιδεύοντας Κίνα- Ιαπωνία”
*******Τρελός πόσωπο της ταινίας, “Συνοικία το όνειρο”
******** Στίχος από το ποίημα “Απολείπειν ο θεός Αντώνιον” του Κωνσταντίνου Καβάφη
********* “Όταν βραδυάζει”τραγούδι σε στίχους Τάσου Λειβαδίτη και μουσική Μίκη Θεοδωράκη
**********Τάσος Λειβαδίτης, “Ιδεολόγος Β΄” από την ποιητική Συλλογή “Τα χειρόγραφα του Φθινοπώρου”
