Το Νόμπελ του Ελύτη, το περίστροφο του Καρυωτάκη, το κομπολόι του Τσιτσάνη και έργα δημιουργών της γενιάς του ’30 από όλο το φάσμα της τέχνης παρουσιάζονται από την Πέμπτη
(φωτο) Ο Ν. Χατζηκυριάκος – Γκίκας στο εργαστήριο της οδού Κριεζώτου, 1990
Ο,τι καλύτερο έχει να δείξει η πνευματική και καλλιτεχνική ζωή του τόπου, σε μια κρίσιμη περίοδο που έχει πίσω της τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το ’22, και μπροστά της την Κατοχή, τον Εμφύλιο και τη χούντα του ’67, προβάλλει το νέο μουσείο, στην Κριεζώτου 3.
Συνθετικά, αναδεικνύοντας τη διαλεκτική σχέση των ποικίλων εκφράσεων και εξαλείφοντας τις διχαστικές ιδεολογικές ή προσωπικές διαφορές εκπροσώπων διαφόρων τάσεων. Πρόκειται για ένα μουσείο εθνικής αυτογνωσίας.
Το πνεύμα το οποίο διέπει τη συγκρότησή του εκφράζεται από τον Σεφέρη στις «Δοκιμές», έναν από τους 201 πνευματικούς ανθρώπους και καλλιτέχνες που το πλουτίζουν: «Πάντα στα σύνορα των τόπων και των εποχών, ολοένα να ετοιμάζει μιαν άνθηση, ολοένα να την απειλεί ένας χαλασμός: ο ατέλειωτος διάλογος της ελληνικής ιστορίας».
Η Πινακοθήκη Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα και η εποχή του, το νέο παράρτημα του Μουσείου Μπενάκη, είναι πλέον γεγονός. Χορταστικό και πλούσιο, ανοίγει τις πύλες του για το κοινό την Πέμπτη, έπειτα από πολλές αναβολές, λόγω έλλειψης χρημάτων.
Ηταν ένα μεγάλο στοίχημα για τον διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Αγγελο Δεληβοριά, ο οποίος δούλεψε σκληρά πολλά χρόνια, και χθες, εμφανώς χαρούμενος, παρουσίασε την ολοκλήρωσή του στους δημοσιογράφους, μαζί με την πρόεδρο Αιμιλία Γερουλάνου, την Ιωάννα Προβίδη, επιμελήτρια της συλλογής Γκίκα, και την Εβίτα Αράπογλου, συγγραφέα του βιβλίου «Κριεζώτου 3», όπου περιγράφεται η ιστορία της πενταώροφης πολυκατοικίας των Χατζηκυριάκων, μια ανάσα από το Σύνταγμα. Εκεί έζησε και εργάστηκε σαράντα χρόνια ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας. Από εκεί πέρασε σχεδόν όλη η πνευματική και καλλιτεχνική αφρόκρεμα.
Το 1989, τέσσερα χρόνια πριν από τον θάνατό του, ο καλλιτέχνης κληροδότησε το κτίριο στο Μουσείο Μπενάκη, μαζί με το περιεχόμενο του εργαστηρίου και της κατοικίας του, τα οποία ανέπαφα περιλαμβάνονται στο σημερινό μουσείο, στον τέταρτο και τον πέμπτο όροφο, ενώ στον μισό τρίτο όροφο παρουσιάζονται έργα του ζωγράφου. Η ανάπλαση του οικοδομήματος ξεκίνησε από τον αρχιτέκτονα Παύλο Καλλιγά το 2005, με συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το ΥΠΠΟΤ. Το έργο εντάχτηκε στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αττικής του Γ’ ΚΠΣ 2000-2006.
Το ίδιο όμως το περιεχόμενο του μουσείου προέρχεται κατά σχεδόν 80%, σύμφωνα με τον κ. Δεληβοριά, από δωρεές δεκάδων προσώπων (κληρονόμων, συλλεκτών κ.λπ.) και ιδρυμάτων. Τα υπόλοιπα αγοράστηκαν από οικονομικές ενισχύσεις χορηγών, τα ονόματα των οποίων είναι χαραγμένα στην είσοδο.
Με την περίφημη γενιά του ’30 ανοίγει στο ισόγειο το μουσείο, όπου βρίσκεται κι ένα αστικό γαλλικό σαλόνι, με έπιπλα 16ου-18ου αιώνα και πίνακες, δωρεά της Λίτσας Παπασπύρου, στη μνήμη του πατέρα της Gustave Boissiere, φίλου πολλών μεταϊμπρεσιονιστών.
Από το ισόγειο έως τον τρίτο όροφο ο επισκέπτης βυθίζεται σε έναν κόσμο ιδεών, τάσεων και δημιουργιών στην Ελλάδα του 20ού αιώνα. Πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, σχέδια, φωτογραφίες και δημιουργίες από το Θέατρο Σκιών, όπως στο ισόγειο η αποθέωση του «Γάμου του Καραγκιόζη» του Σωτήρη Σπαθάρη, συναντούν στις προθήκες την αρχιτεκτονική, τη μουσική, το θέατρο, το σινεμά, τον χορό, την ποίηση, την πεζογραφία, αλλά και τον ιστορικό και φιλοσοφικό στοχασμό.
Το στίγμα
«Πίσω από κάθε έκθεμα είναι ευδιάκριτο το στίγμα της Ιστορίας, γι’ αυτό απουσιάζει επιδεικτικά ο ρόλος της πολιτικής», λέει ο Αγγελος Δεληβοριάς.
Η «ΜΑΧΗ» ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ
Ο Μίκης έγραψε ξανά την παρτιτούρα της «Γενέσεως»
Ο Αγγελος Δεληβοριάς θα έχει πολλά να γράψει στο βιβλίο που ετοιμάζει για το μουσείο στην Κριεζώτου 3, για το πώς κατάφερε να συγκεντρώσει εκατοντάδες έργα και συγκινητικά αντικείμενα που τραβούν την προσοχή μας:
Το περίστροφο με το οποίο αυτοκτόνησε ο Κώστας Καρυωτάκης και το τελευταίο του σημείωμα, τα χρυσά μετάλλια Νόμπελ και τα διπλώματα σε Ελύτη και Σεφέρη, το δίπλωμα για το Βραβείο Λένιν στον Ρίτσο, όπως και προσωπικά τους αντικείμενα (γυαλιά, πίπες, ρολόγια κ.λπ.), το χρυσό αγαλματίδιο του Οσκαρ στον Βασίλη Φωτόπουλο για τον «Ζορμπά» του Κακογιάννη.
Ακόμη, τη φωτογραφική μηχανή της Nelly’s, την παρτιτούρα «Ο χορός του θερισμού» του Σκαλκώτα και την παρτιτούρα του Μάνου Χατζιδάκι για την «Αμοργό» του Γκάτσου, τον μπερέ της Διδώς Σωτηρίου, μια επιστολή του Μπαχαριάν στη Βάσω Κατράκη από τη φυλακή και μια άλλη της Ρόζας Ιμβριώτη από το στρατόπεδο γυναικών στο Τρίκκερι, το φωτόμετρο του αρχιτέκτονα Αρη Κωνσταντινίδη, το κομπολόι του Τσιτσάνη, τη μαθητική ταυτότητα του Χορν, ένα χρυσό τσαντάκι τουαλέτας της Ραλλούς Μάνου, ένα νησιώτικο τραπέζι με σύνεργα ζωγραφικής του Νίκου Νικολάου, μια χειρόγραφη επιστολή του Στράτη Μυριβήλη στην Πηνελόπη Δέλτα και εκατοντάδες άλλα. Ενας ολόκληρος κόσμος που έρχεται στο φως.
Ο Μίκης Θεοδωράκης ξαναέγραψε την παρτιτούρα της «Γενέσεως», αφού το Μέγαρο Μουσικής, που κατέχει το αρχείο του συνθέτη, έδινε μόνο φωτοτυπία. Για να μη μιλήσουμε για τα χειρόγραφα και τις πρώτες εκδόσεις, οι περισσότερες από το αρχείο του Αλέξανδρου Αργυρίου, ή τα έργα τέχνης.
Ολα τα εκθέματα -έργα τέχνης, εκδόσεις και αντικείμενα-, τοποθετημένα σε μια «ενιαία, ομοούσια και αδιαίρετη ενότητα», όπως αντιμετώπισε ο Αγγελος Δεληβοριάς τη γόνιμη και πρωτοπόρα πνευματική και καλλιτεχνική παραγωγή αυτής της κρίσιμης περιόδου.
Αν και υπήρχαν από κάποιους κληρονόμους αντιρρήσεις, όλοι οι δημιουργοί συνομιλούν μεταξύ τους, δίπλα δίπλα. Ποιον να πρωτοαναφέρει κανείς; Από τον παλαιότερο σε ηλικία Πικιώνη (γεν. 1887), μέχρι τους νεότερους που περιλαμβάνονται στο μουσείο, Μάνο Χατζιδάκι και Μίκη Θεοδωράκη, γεννημένους το 1925.
Και ενδιαμέσως τους Κορδάτο, Ροντήρη, Παξινού, Πικρό, Κατσίμπαλη, Συκουτρή, Μελεντζή, Μάνο Κατράκη, Εμπειρίκο, Βαμβακάρη, Ν. Κάλας, Κ.Θ. Δημαρά, Τσαρούχη και δεκάδες άλλους, από όλες τις μορφές έκφρασης της τέχνης.
Ωρες και μέρες λειτουργίας
Ωρες λειτουργίας: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή: 10.00-18.00. Εισιτήριο: 7 ευρώ, μειωμένο 5 ευρώ, δημοσιογράφοι 1 ευρώ. Ελεύθερη είσοδος σε κατόχους κάρτας ανεργίας, νέους κάτω των 22 και άτομα με ειδικές ανάγκες.
Δήμητρα Ρουμπούλα
dirouboula@pegasus.gr
