Είναι νέα, ωραία, δυναμική, δημιουργική και λατρεύει την τέχνη. Ειδικά όταν αυτή μπερδεύεται με τη φιλοσοφία.
Συνέντευξη στο efsyn.gr του Δημήτρη Σταθόπουλου.
Σχοινοβατεί ανάμεσα στην αγάπη της για τους κλασικούς αλλά και για ό,τι πιο σύγχρονο και καινοτόμο φέρνουν οι νέοι καλλιτέχνες.
Ζει εδώ και έναν χρόνο εκεί που χτυπάει η καρδιά της σύγχρονης τέχνης, στην πόλη που δεν κοιμάται και κυρίως που δεν σταματά ποτέ να δημιουργεί.
Από τη Νέα Υόρκη μάς τα είπε όλα με αφορμή το Gala του Performa, που πραγματοποιείται στη μητρόπολη του κόσμου την 1η Νοεμβρίου
Κατά την τελευταία δεκαετία, το Performa έχει παρουσιάσει 592 παραστάσεις, έχει συνεργαστεί με 732 καλλιτέχνες και έχει περιοδεύσει παραγωγές σε 17 χώρες.
Η Ελληνίδα επιμελήτρια που ειδικεύτηκε στο Performa ως η πρώτη Andrew W. Mellon Fellow, Σωζήτα Γκουντούνα, από την Αμερική όπου βρίσκεται, απάντησε στις ερωτήσεις μας για την performance σήμερα, τη ζωή της και τον παλμό της Νέας ΥόρκηςΤι το ιδιαίτερο εμπεριέχει το Performa ως καλλιτεχνική δράση;
Το Performa επιδιώκει να αναδείξει το performance ως ένα διαφορετικό μέσο και αντικρούει την αντίληψη ότι είναι μόνο τα δρώμενα, οι ασκήσεις αντοχής και οι εννοιολογικοί πειραματισμοί, καθώς και την πεποίθηση ότι το performance είναι άυλο, εφόσον οι αναθέσεις του οργανισμού είναι πολύ απαιτητικές ως προς τη σκηνική, υλική αλλά και τη δραματουργική επεξεργασία που γίνεται σε συνεργασία με τους καλλιτέχνες και τους επιμελητές.
⚫ Μίλησέ μας για την εμπειρία σου από τη συμμετοχή σου ως επιμελήτρια της Performa.
Συναρπαστική! Βρέθηκα με πολύ τυχαίο τρόπο στη Νέα Υόρκη μέσω μιας προκήρυξης.
Δεν φανταζόμουν ότι η αίτησή μου θα ήταν επιτυχής. Οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκομαι θα μου φαίνονταν εξωπραγματικές έναν χρόνο πριν.
Κατά τη διάρκεια της Μπιενάλε, τον Νοέμβριο του 2015, βρέθηκα να συνεργάζομαι με μια κοινοπραξία με περισσότερους από 150 πολιτιστικούς εταίρους στην πόλη της Νέας Υόρκης, όπως MoMA, Νέο Μουσείο, Whitney, Guggenheim, Watermill Center, Times Sq Alliance κ.ά.
Ολοι αυτοί οι οργανισμοί συνδιοργανώνουν το Performa, τη μοναδική Μπιενάλε στη Νέα Υόρκη που είναι αφιερωμένη στην εξερεύνηση του κρίσιμου ρόλου της live performance στην ιστορία της τέχνης του 20ού αιώνα.
Εξερευνά ακόμη θέματα σχετικά με τις νέες κατευθύνσεις στην τέχνη του 21ου αιώνα και την εμπλοκή καλλιτεχνών και κοινού μέσω πειραματισμών και συνεργιών.
⚫ Τι σημαίνει τέχνη για σένα και πώς την ενσωματώνεις στη ζωή σου;
Τέχνη για μένα είναι η συστηματική, συλλογική ή ατομική προσπάθεια κατανόησης και προπαντός διεύρυνσης του κόσμου, του κοινού βίου και της αντίληψής μας, μέσω της έρευνας, της επινόησης και της δημιουργίας.
Η επαγγελματική εμπλοκή με την καλλιτεχνική παραγωγή συχνά μας οδηγεί στο να ξεχνάμε το ίδιο το αντικείμενο και την ουσία της τέχνης, καθώς και τους λόγους για τους οποίους βρισκόμαστε σε αυτόν τον χώρο.
Είναι απαραίτητο συχνά να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας αυτό που μας ώθησε στο επάγγελμα και να εφευρίσκουμε τρόπους ενσωμάτωσης της τέχνης στην καθημερινότητα για να μην παραμένουμε μόνο θεατές ή στο παρασκήνιο της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Διατηρώντας αυτή την προοπτική και αποφεύγοντας τα στερεότυπα και τη διάθεση για συνεχή κριτική, που έχουμε όσοι εμπλεκόμαστε συστηματικά με την τέχνη, προσπαθώ να έχω πιο ενεργό ρόλο στην καλλιτεχνική διαδικασία και πολλές φορές, κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας ενός πρότζεκτ, η «ζωή» μου βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ καθημερινότητας και καλλιτεχνικού έργου. Πώς εξελίσσεται μια τυπική μέρα σου στη Νέα Υόρκη;
Οι τελευταίοι μήνες ήταν από τους πιο ενδιαφέροντες, γιατί πέρασε ένας χρόνος που εργάζομαι στη Νέα Υόρκη και έχω πλέον εμβαθύνει στους μηχανισμούς της πόλης και έχω μεγαλύτερη εποπτεία της καλλιτεχνικής δραστηριότητας.
Κάτι που αρχικά ήταν αδύνατο, λόγω της πολυμορφίας και του μεγάλου αριθμού καλλιτεχνικών εκδηλώσεων.
Με αποτέλεσμα μια τυπική μέρα μου να εξελίσσεται τώρα με περισσότερες εμπειρίες, φιλίες, επαγγελματικές συναναστροφές, παραστάσεις και εκπλήξεις. Εμενα πολλές ώρες στο γραφείο ή στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης για διδασκαλία μαθημάτων Ιστορίας της Τέχνης σε μεταπτυχιακούς φοιτητές, αλλά η δουλειά έχει και τα… τυχερά της.
Τους τελευταίους μήνες είχα την ευκαιρία να κάνω πολλές συνομιλίες και επισκέψεις σε στούντιο καλλιτεχνών όπως οι Sarah Sze, Taryn Simon, Shirin Neshat, Hank Willis Thomas, Jesper Just, Wyatt Khan, Trajal Harrell, Alexandra Bachzetsis, Raqs Media Collective, Recycle Group, Otolith Group και Will Rawls, με τους οποίους συνεργάστηκα στενά για την πρόταση που υπέβαλα τον Ιούνιο στο υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας για την Εθνική Εκπροσώπηση στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2017 και αφορά την ελληνική Ιστορία.
Η πρόταση υποβλήθηκε σε συνεργασία με τον γκαλερίστα και επιμελητή Γεράσιμο Καππάτο και Ελληνες εικαστικούς, όπως η Εύα Στεφανή, ο Πάνος Χαραλάμπους, ο Ζάφος Ξαγοράρης, ο Γιώργος Κουμεντάκης, η Ινώ Βαρβαρίτη και η Αντζελα Μελιτόπουλος, η Κατερίνα Θωμαδάκη και η Eλληνοαμερικανίδα Lynda Benglis, που αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτορας του ΑΠΘ.
Συμμετείχαν με το έργο τους και εικαστικοί που δεν είναι πια κοντά μας, όπως ο Γιώργος Λάππας, η Μαρία Κλωνάρη και ο Harun Farocki.
Επιλέχτηκε εν τέλει άλλη πρόταση, αλλά ήδη εξετάζουμε το ενδεχόμενο να παρουσιαστεί η έκθεση σε μια άλλη διεθνή διοργάνωση.
Συχνά η καθημερινότητα ανατρέπεται! Οπως κατά τη διάρκεια της Μπιενάλε που διοργάνωσε το Performa τον Νοέμβριο του 2015.
Κάθε δύο χρόνια, στη διάρκεια ενός μήνα, η Μπιενάλε επιδιώκει να αλλάξει τον τρόπο που το καλλιτεχνικό κοινό της Αμερικής, οι τουρίστες και οι Νεοϋορκέζοι προσλαμβάνουν την πόλη και τον δημόσιο χώρο.
Και αυτό το επιτυγχάνει παρουσιάζοντας όπερες, χορογραφίες, παρεμβάσεις και δράσεις, από το τελωνείο της Νέας Υόρκης μέχρι την Times Square και το Hudson River, με τη συμμετοχή ορισμένων από τους πιο καταξιωμένους καλλιτέχνες διεθνώς, αλλά και με νεότερους και ανερχόμενους καλλιτέχνες που αναδεικνύει το Performa.
Courtesy of Performa, A scene from Mike Kelley’s Courtesy of Performa, A scene from Mike Kelley’s | Paula Court
⚫ Πόσο διαφορετική είναι η επαγγελματική καθημερινότητα στη Νέα Υόρκη και ποιες είναι οι βασικές διαφοροποιήσεις;
Η καθημερινότητα στη Νέα Υόρκη, στον χώρο των τεχνών, του πανεπιστημίου, και όχι μόνο, είναι πολύ σκληρή, ανταγωνιστική και απαιτητική.
Εχει βέβαια εξαιρετικές απολαβές, κυρίως πνευματικές και ηθικές, διότι οι οικονομικές, σ’ αυτούς τους χώρους, είναι σχετικά χαμηλές, πάντα σε σχέση με το κόστος διαβίωσης στην πόλη.
Το επίπεδο όμως είναι πολύ ψηλό όπως και η αυτοπεποίθηση των συνεργατών, δεδομένου ότι όλοι γνωρίζουν τις απαιτήσεις που έχει αυτή η πόλη.
Υπάρχουν επίσης πολλοί άγραφοι νόμοι και μια ιδιαίτερη επαγγελματική ηθική και δεοντολογία: σεβασμός στις ιδιαιτερότητες, ανεκτικότητα, αλλά και σκληρή κριτική.
Εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι δεν αναφέρεται συχνά η λέξη χρήμα, τη στιγμή που όλα περιστρέφονται γύρω από αυτό.
Σε σύγκριση με την Ελλάδα, έχεις πολύ λιγότερο ελεύθερο χρόνο, ειδικά για κοινωνικές επαφές.
Επομένως ένας xpat, όπως εγώ, θα χρειαστεί πολύ καιρό για να κάνει ουσιαστικές γνωριμίες και φιλίες. Αυτή η πόλη απαρτίζεται από πολλούς περαστικούς και αυτό είναι ένα κομμάτι της μαγείας της.
Κανείς δεν προλαβαίνει να την κατακτήσει. Η Νέα Υόρκη πάντα καταφέρνει να σου ξεφεύγει.
⚫ Πώς αντιλαμβάνεσαι τη διαδικασία του πήγαινε-έλα μεταξύ Ελλάδας και Νέας Υόρκης;
Επιδιώκω κάθε φορά που ταξιδεύω στην Ελλάδα να έχω και επαγγελματικούς λόγους έτσι ώστε να εντάσσομαι άμεσα και γρήγορα στον ιστό της πόλης και να μην αισθάνομαι αποκομμένη από την πραγματικότητα.
Είναι πολύπλοκη η μετάβαση από μια πραγματικότητα σε μια άλλη, ιδιαίτερα όταν είναι τόσο διαφορετική, πόσο μάλλον τώρα που η Ελλάδα διανύει μια δύσκολη περίοδο.
Είναι επίσης εξαιρετικά δύσκολο να εγκαταλείπεις φίλους, πολύχρονη σχέση και οικογένεια σε αυτή τη συγκυρία που αισθάνεσαι ότι σ’ έχουν και τους έχεις τόση ανάγκη.
Ο στενός μου κύκλος με έχει στηρίξει πολύ σε αυτή την απόφαση, γιατί ήταν πολλά τα επαγγελματικά αδιέξοδα για ακαδημαϊκή καριέρα στην Ελλάδα.
Από τη μεριά μου προσπαθώ να εφευρίσκω πρότζεκτ που δημιουργούν συνέργειες μεταξύ Νέας Υόρκης και Αθήνας, για να μπορώ να βρίσκομαι όσο το δυνατόν περισσότερο στη χώρα και για να μπορέσω να επιστρέψω όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.
Σε αυτό το πλαίσιο θα επιμεληθώ τον Νοέμβριο στην Αθήνα μια εκδήλωση για την επίδραση της Γενιάς του ’30 στη σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή, με έγκριτους ομιλητές και έργα που βρίσκονται στο όριο των εικαστικών και της σκηνογραφίας.
Διοργανώνω επίσης μια μεγάλη έκθεση κατά τη διάρκεια της Documenta και την παρουσίαση μιας παραγωγής του Performa ΝΥ σε συνεργασία με ελληνικούς πολιτιστικούς φορείς.
Ποια είναι
Kabuki, «Battle of Yestermore» από Iona Rozeal Brown Kabuki, «Battle of Yestermore» από Iona Rozeal Brown | Paula Court
Η Σωζήτα Γκουντούνα επιλέχτηκε ως η πρώτη Andrew W. Mellon επιμελήτρια στο Iνστιτούτο Performa της Νέας Υόρκης, με διδακτικά καθήκοντα στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Από τον Ιανουάριο του 2016 είναι σύμβουλος του Φεστιβάλ του Ιδρύματος Ωνάση στο Πολιτιστικό Κέντρο του Ωνασείου στη Νέα Υόρκη με τίτλο «Antigone Now», που εγκαινίασε την πλατφόρμα #iSTANDfor.
Εχει σπουδάσει Φιλοσοφία, Θέατρο (ΒΑ) και Σκηνοθεσία στο Λονδίνο (MA RADA Royal Academy of Dramatic Arts & Kings College).
Είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου με θέμα τη σχέση των εικαστικών και παραστατικών τεχνών.
Ως καλλιτεχνική διευθύντρια του Kappatos Athens Art Residency, επιμελήθηκε σειρά ατομικών εκθέσεων εικαστικών όπως οι Martin Creed, Santiago Sierra, Lynda Benglis, Marie Voignier, Roy Ascott και συνεργάστηκε για την παραγωγή της Marina Abramovic «Seven Deaths».
Μόλις ολοκλήρωσε το βιβλίο της «Η αναπνοή του Μπέκετ: αντι-θεατρικότητα και εικαστικές τέχνες», το οποίο θα εκδοθεί φέτος από τις εκδόσεις Edinburgh University Press.
Αρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε ακαδημαϊκά περιοδικά και έχει δώσει διαλέξεις μεταξύ άλλων σε Tate Modern, Documenta, Psi, IFTR, Tapra, στην Prague Quadrennial και στην Μπιενάλε της Βενετίας και του Σίδνεϊ.
Το 2008 ίδρυσε στο Λονδίνο την εταιρεία outoftheboxintermedia και παρουσίασε μεταξύ άλλων στην Ελλάδα το Locus Solus, στο Μουσείο Μπενάκη το 2010 και το Eleventh Plateau, στο Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Υδρας, το 2011, καθώς και πρότζεκτ σε μουσεία και ιδρύματα όπως: Tate Modern, Frieze London, Shunt Vaults, Hunterian Museum, French Institute.
Είναι επίσης καλλιτεχνική διευθύντρια της πλατφόρμας τέχνης στο Αιγαίο Aegeanale του Ελculture και υπήρξε μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ελληνικού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου και ταμίας του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Ενωσης Κριτικών Τέχνης, AICA.
