γράφει ο Γιάννης Γαβρίλης
Ως δια μαγείας τόσο στρεβλής, βρέθηκα να παρακολουθώ μια παράσταση που με παρέσυρε στην ”καφκική” της υπόσταση.
Το 1962, αν και παιδάκι, είδα την ταινία του Όρσον Ουέλς ”Η Δίκη” που με συγκλόνισε, με τρομοκράτησε, μα παράλληλα με σαγήνευσε.
Μεγάλος πλέον, ώριμος, πολιτικοποιημένος, υπεύθυνος και έμπειρος άνθρωπος με τα τότε ίδια συναισθήματα παρασύρθηκα σε αυτή την παράσταση του Θωμά Μοσχόπουλου. Όπου η ημιτελής αυτή νουβέλα του Φραντς Κάφκα που ξεκίνησε να γράφεται το 1914 αλλά κυκλοφόρησε το 1925, βρίσκει, εν έτη 2017, την συναρπαστική υπόκριση της. Η σκηνή του Θεάτρου ”Πόρτα” μεταλλάσσεται, μετατρέπεται σε έναν χώρο τραγικής πραγματικότητας, όπου ο φόβος ελλοχεύει εφιαλτικά. Παράλληλα με αυτό το μαύρο χιούμορ που διαχέεται σημαντικά μέσα σε αυτή τη νουβέλα του Κάφκα και βρίσκει έντονη και άκρως σαρκαστική εκφορά τόσο από τις ιδιαίτερες υποκρίσεις, την διασκευή και από σκηνοθετική άποψη του Θωμά Μοσχόπουλου.
Η ιστορία του ήρωα, είναι η εξής.
Ο Γιόζεφ Κ., τραπεζικός υπάλληλος, διασύρεται, με μια σειρά από καταστάσεις και πράξεις, που αν και άγνωστες για αυτόν, τον αφοπλίζουν σιγά-σιγά, τον ακυρώνουν και του στερούν κάθε βεβαιότητα, εφόσον «τον πιάνουν στον ύπνο», τον συλλαμβάνουν χωρίς να του πουν ποτέ το γιατί. Ανακρίνεται επίμονα, σε διαδικασίες ονειρικά διαστρεβλωμένες, προσπαθώντας του κάκου να ανακαλύψει τις αιτίες της ενοχής του. Οδηγείται στη συνέχεια σε μια ακατανόητη διαδικασία «δίκης» που δεν ολοκληρώνεται ποτέ, ενώ ανίκανος πια να καταλάβει αλλά και να αντιδράσει, καταλήγει να πεθάνει από το μαχαίρι των δύο μαυροντυμένων άγνωστων-υπαλλήλων του συστήματος.
Για την παράσταση που έχει ανέβει στο Θέατρο “Πόρτα” θα μπορούσα να γράψω εκατοντάδες αράδες. Είναι περιττό. Όσες κριτικές-εντυπώσεις και αν έχουν δημοσιευτεί ( μαζί και η δική μου) δεν μπορούν να μεταφέρουν την μοναδική της ατμόσφαιρα. Μόνο με την θέαση της μπορεί ο θεατής να επικοινωνήσει με την φρίκη της εξουσίας, την εξάσκηση αρχών, κανόνων και διαδικασιών που καταλύουν την ατομικότητα και την ελεύθερη γνώμη.
Γιατί η παράσταση με απόλυτη σαφήνεια μεταφέρει όλον τον ζόφο, την ειρωνεία, το μαύρο χιούμορ που ο Κάφκα αναφέρεται μετ’ επιτάσεως, στην νουβέλα του αυτή.
Γιατί αυτή η παράσταση με το στρεβλό σκηνικό της και τα στραβά έπιπλα (Σκηνικά Ευαγγελία Θεριανού) αποκαλύπτει την στρεβλότητα ενός συστήματος που οι υπηρετούντες αυτό, είναι ανδρείκελα-μαριονέτες (ευφυέστατες σκηνοθετικά οι σκηνές όπου ηθοποιοί, βωβοί, και φορώντας μάσκες, κινούνται ως μαριονέτες από άλλους, όπισθεν αυτών, ηθοποιούς καθώς απαγγέλουν παράλληλα και το κείμενο. Μας θύμισε την δουλεία των εγγαστρίμυθων, ενώ παρέπεμπε, σαφώς, στο ‘’σύστημα εξουσίας’’ που εκείνο μόνο ‘’κινεί τα ηνία’’ και κάθε αντίδραση, προσωπική άποψη και η έκφραση της, απαγορεύονται).Και η χρήση μασκών λευκού χρώματος να επιτείνει το ‘’απρόσωπο’’, το ‘’ανέκφραστο’’, που ‘’επιβάλλεται να έχει όποιος υπηρετεί την επικυρίαρχη Διοίκηση. Καθώς και η πανομοιότυπη ένδυση (Κοστούμια Κλαιρ Μπρέισγουελ). Οι υπάλληλοι με τα μαύρα κοστούμια, καταλυτικά άβουλοι, γρανάζια μιας ‘’καλά λαδωμένης’’ μηχανής επιβολής νομοθετημένης υποταγής στους δικούς της νόμους. Και υπό την υπο-φωτισμένη περιρρέουσα ατμόσφαιρα (Φωτισμοί Σοφία Αλεξιάδου) να κινούνται ως απειλητικές σκιές που ως χορός (εκπληκτική η κίνηση των ηθοποιών που επιμελήθηκε η Σοφία Πάσχου) επαπειλεί και κατατρέχει τον Γιόζεφ Κ, υπό τους ήχους μιας μουσικής εκτροχιαστικής έντασης (Κορνήλιος Σελαμσής) συνέθεσε που εξ ίσου ακολουθεί και προεκτείνει τα διαδραματιζόμενα.
Όλα αυτά δεν θα απέδιδαν το ίδιο αν δεν υπήρχε η τόσο καλή υποκριτική, η τόσο πειθαρχημένη, η τόσο αποτελεσματική ερμηνεία των σχετικά νέων στο Θέατρο ηθοποιών
Τον Γιόζεφ Κ. ερμήνευσε με κωμικοτραγική “καφκική’’ ευκρίνεια ο Μιχάλης Συριόπουλος (που ομολογουμένως μας καθήλωσε). Στους υπόλοιπους, εναλλασσόμενους ρόλους, απολαύσαμε την υποκριτική τους, στις γρήγορες εναλλαγές ρόλων και τους μεγάλους μονολόγους, τους… Παντελή Βασιλόπουλο, Ελένη Βλάχου, Μάνο Γαλανη, Μιχάλη Μιχαλακίδη, Ειρήνη Μπούνταλη, Κίττυ Παιταζόγλου, Σωκράτη Πατσίκα, Φοίβο Συμεωνίδη.
Μια παράσταση με αυθεντικότητα, με ειλικρίνεια, με προσήλωση στην γραφή του Κάφκα και στα μηνύματα που μεταφέρει, με συνέπεια και άκρως μελετημένη θεατρική απόδοση.
