Άνοιξε η αυλαία για τον «Δον Ζουάν». Το έργο της Λητώς Τριανταφυλλίδου και του Πάνου Βλάχου, επιστρέφει για δεύτερη χρονιά, για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων. Σάββατο βράδυ (1/11), και το θέατρο Βεάκη είναι άλλη μια φορά κατάμεστο από κόσμο. Στην σκηνή απέναντί μας δεσπόζει ένα νυχτερινό κέντρο, μπαρ, εκεί όπου θα συγκρουστούν, ο άνθρωπος με τα όρια, τον Θεό, την κοινωνία αλλά και τις ενοχές. Μην αναρωτηθείς ποιος ευθύνεται, να ξέρεις ότι όλα για κάποιον λόγο συμβαίνουν.
Πριν αρχίσω να μιλάω για την παράσταση, αλλά και για τον ίδιο τον Δον Ζουάν, πρέπει να αναφερθώ περιληπτικά για τον ήρωά μας, που έγινε αρχέτυπο του αιώνιου γυναικοκατακτητή, και η φιγούρα του επανεμφανίστηκε σε δεκάδες έργα:
- Μολιέρος, Dom Juan ou le festin de pierre (1665): τον παρουσιάζει ως αθεϊστή και φιλοσοφικό αμοραλιστή.
- Μότσαρτ, Don Giovanni (1787): όπερα-κορυφαίο έργο του κλασικισμού, με λιμπρέτο του Λορέντσο ντα Πόντε. Ο ήρωας είναι γοητευτικός αλλά και δαιμονικός, και καταλήγει στην κόλαση.
- Λόρδος Βύρων, Don Juan (1819–1824): τον μετατρέπει σε ρομαντικό ήρωα και θύμα της γυναικείας έλξης, αντί για θύτη, μια ειρωνική αντιστροφή.
- Ζωρζ Μπερνανός, Κίρκεγκορ, Καμύ, Μολίνα και άλλοι τον ερμήνευσαν ως υπαρξιακό σύμβολο της ανθρώπινης εξέγερσης απέναντι στην ηθική και τη θεία τάξη.
Ο Δον Ζουάν, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι ένας από τους πιο εμβληματικούς και διαχρονικούς μυθοπλαστικούς ήρωες της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Ένα σύμβολο της αχαλίνωτης επιθυμίας, του ερωτισμού, αλλά και της υπαρξιακής αλαζονείας. Ο Δον Ζουάν δεν είναι απλώς ένας «γυναικοκατακτητής». Είναι η προσωποποίηση του ερωτικού μύθου. Ο άνδρας που ζει για τη στιγμή, που δεν αντέχει τη δέσμευση, που θεωρεί τον έρωτα παιχνίδι. Κάθε γυναίκα είναι γι’ αυτόν ένας καθρέφτης του εγώ του και κάθε κατάκτηση, μια απόδειξη ύπαρξης.
Αλλά στο βάθος του, ο Δον Ζουάν κρύβει ένα κενό. Όπως σημείωσε ο Κίρκεγκαρντ, στην ανάλυσή του για τον Μότσαρτ, ο Δον Ζουάν είναι το αισθητικό στάδιο της ύπαρξης: ζει μέσα στη μουσική, στην επιθυμία, χωρίς ποτέ να φτάνει στο ηθικό ή το πνευματικό επίπεδο. Η τιμωρία του, ο θάνατος, η κόλαση ή απλώς η ανία, δεν είναι θεϊκή, αλλά υπαρξιακή.
Μια σύγχρονη, to the point διασκευή
Η διασκευή της Λητώς Τριανταφυλλίδου και του Πάνου Βλάχου, πέτυχε τον στόχο, στο “target face” της σύγχρονης εποχής. Στη σύγχρονη μεταφορά ο μύθος αποκτά νέες διαστάσεις, καθρεφτίζοντας την εποχή μας, τις αντιφάσεις της και την αιώνια γοητεία της ανθρώπινης επιθυμίας.
Ο Δον Ζουάν (Πάνος Βλάχος), ένας αποτυχημένος καλλιτέχνης, αναζητά καταφύγιο από τις συνέπειες των ίδιων του των πράξεων, στο μπαρ του πατέρα του (Χριστόδουλος Στυλιανού). Εκεί, μέσα σε ένα τοπίο που μοιάζει με παραμορφωτικό καθρέφτη της σύγχρονης κοινωνίας, ο ήρωας ανακαλύπτει ένα νέο, πιο επικίνδυνο χάρισμα, την ικανότητα να γοητεύει, να επηρεάζει και τελικά να καθοδηγεί. Οι χαμένοι και αποπροσανατολισμένοι θαμώνες του μπαρ (Παναγιώτης Κατσώλης, Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη, Ειρήνη Μπούνταλη και Μελίνα Βαμπούλα) μετατρέπονται σταδιακά σε πιστούς του, και ο χώρος παίρνει τη μορφή μιας παράδοξης «Εκκλησίας», ενός New Age Cult, δηλαδή μιας αίρεσης, όπου η πίστη συγχέεται με τη χειραγώγηση και η ελευθερία με την υποταγή. Είναι ένας άνθρωπος δίχως ιδεολογία, που ωστόσο διαπνέεται από αχόρταγη φιλοδοξία. Ελεύθερος από κάθε ηθικό φραγμό, μετατρέπεται σε έμπορο ελπίδας και ψευδαίσθησης, έναν ηγέτη που υπόσχεται απελευθέρωση και ευτυχία, χωρίς να αντιλαμβάνεται το βάρος της κενότητας που μεταδίδει. Ο νέος αυτός Δον Ζουάν δεν είναι πια ο γόης του έρωτα, αλλά ο γόης της εξουσίας, της πειθούς και του ναρκισσισμού.
Ο Δον Ζουάν όπως τον είδα στη σκηνή
Ο Δον Ζουάν θα μπορούσε να είναι ένας καλλιτέχνης-γκουρού, ένας “influencer” της εποχής της πνευματικής σύγχυσης. Ενώ αμφισβητεί τον θεό, εκμεταλλεύεται την ανάγκη για πίστη. Είναι κυνικός. Χρησιμοποιεί τη ρητορική ως εργαλείο εξουσίας. Γοητεύει με την λογική του, τους ανθρώπους που είναι γύρω του. Πουλά αυταπάτες και δεν καταστρέφει αυταπάτες όπως ο Δον Ζουάν του Μολιέρου. Είναι ο αντικατοπτρισμός της εποχής του, μιλά για τη μεταμοντέρνα κοινωνία της αυτοπροβολής, του διαδικτυακού ναρκισσισμού και της “πνευματικής κατανάλωσης”.
@lambri_ana #τικτοκ_ελλαδα #cy #fyp #athens #πανοςβλαχος ♬ Sound Vitamin ‘Yellow 4’ – CHA Medical Center
Είναι πιο κοντά στον Δον Ζουάν του Κίρκεγκαρντ. Και οι δύο είναι υπαρξιακά κενά όντα. Ζουν μέσα στη διαρκή δράση, χωρίς ουσία ή πνευματική ρίζα.
Και οι δύο ενσαρκώνουν την απουσία ηθικού κέντρου, ο ένας μέσα στην ερωτική αισθητική, ο άλλος μέσα στη ρητορική “πνευματική” αυταπάτη.
Και οι δύο προσφέρουν ηδονή ή παρηγοριά χωρίς βάθος, ένα ψευδονόημα που εξατμίζεται μόλις τελειώσει η σκηνή, το κήρυγμα ή το “σώου”.
Ο Καμύ υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος ζει μέσα σε έναν παράλογο κόσμο – χωρίς νόημα, χωρίς Θεό, χωρίς τελικό σκοπό. Ο Δον Ζουάν το ξέρει, αλλά δεν αυτοκτονεί. Αντί να καταφύγει στην πίστη ή στην απελπισία, επιλέγει να ζήσει όσο πιο έντονα γίνεται.
«Αν δεν υπάρχει αιωνιότητα, τότε η ποσότητα των εμπειριών είναι η μόνη ποιότητα που μου απομένει.»
Ο Δον Ζουάν, λοιπόν, δεν αποπλανεί από αλαζονεία, αλλά από φιλοσοφική επίγνωση. Ξέρει ότι κάθε έρωτας είναι φθαρτός, γι’ αυτό ζει πολλούς, χωρίς να ζητά αιωνιότητα. Είναι ειλικρινής μέσα στο παράλογο του κόσμου. Εν κατακλείδι ο Δον Ζουάν των Τριανταφυλλίδου και Βλάχου, φέρει μέσα του χαρακτηριστικά, από τον ήρωα του Μολιέρου, του Λόρδου Βύρωνα, του Κίρκεγκαρντ και του Καμύ, σε μια μοντέρνα εκδοχή.
Οι κρίσιμες αλήθειες της εποχής μας
Η παράσταση δεν περιορίζεται στη γλωσσική χειραγώγηση. Αναδεικνύει επίσης το σοβαρό κοινωνικό φαινόμενο της έμφυλης βίας, καθώς ένας από τους θαμώνες και μέλος της ακολουθίας του Δον Ζουάν αποπλανιέται και κακοποιεί μια γυναίκα μέχρι θανάτου, εμπνευσμένος από τα κηρύγματα και τις πρακτικές που είχε ακολουθήσει στο μπαρ/αίρεση. Μέσα από αυτό το γεγονός, η παράσταση θέτει ένα ηθικό δίλημμα: κατά πόσο η ρητορική ενός καθοδηγητή μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για τις πράξεις εκείνων που την ακολουθούν, ακόμα κι αν η ποινική ευθύνη δεν μπορεί να επιβληθεί.
Ο Δον Ζουάν, αρχικά, αποποιείται οποιαδήποτε ευθύνη, υποστηρίζοντας ότι τα χέρια των ανθρώπων που βλάπτουν είναι αυτά που οπλίζουν τα γεγονότα. Η παράσταση όμως οδηγεί σε μια ηθική κορύφωση, όπου ο ίδιος τελικά μεταφέρει την ευθύνη στον πατέρα του, ο οποίος τον μεγάλωσε μέσα σε έναν κόσμο χωρίς ηθικούς φραγμούς, διδάσκοντάς τον έμμεσα την επιβολή, την αμετροεπή φιλοδοξία και τη δύναμη της χειραγώγησης.
Εισιτήρια: https://www.more.com/gr-el/tickets/theater/don-zouan-2os-xrono
