Το Πλυσταριό του Πύργου
Της Ειρήνης Βλαστάρη.
Το πλύσιμο των ρούχων στη Χώρα Κύθνου γινόταν κοντά σε πηγές
νερού , όπως στον Πύργο, στο Νερόμυλο, στον Αστέρα , σε ρέματα
όπως στο Σέλιτσι καθώς και σε ιδιωτικά πηγάδια, όπου είχαν χτιστεί
ξερολιθικά ειδικές πλύστρες . Σπάνια στις αυλές των σπιτιών γιατί η
μεταφορά του νερού ήταν επίπονη. Στα ελάχιστα αστικά σπίτια
υπήρχαν στέρνες με βρόχινο νερό και το πλύσιμο γινόταν στο υπόγειο
του σπιτιού όπου υπήρχε και η σχετική καμινάδα για το βράσιμο του
νερού.
‘Οσες Θερμιώτισσες είχαν περιβόλι στα νότια της Χώρας , όπου
υπήρχε και πηγάδι και πλύστρα ήταν τυχερές. Οι υπόλοιπες όμως
έπρεπε να πάνε στα πλυσταριά του Πύργου, με το άφθονο γάργαρο
νερό, τη μαγική βλάστηση, μισή ώρα με τα πόδια από τη Χώρα .Αυτό
σήμαινε το κουβάλημα των άπλυτων ρούχων και των υλικών (κόπανοι,
σαπούνι και στάχτη και καζάνια ίσως) μαζί με το κολατσιό της ημέρας
με τα γαϊδούρια τους και μουλάρια. Κάποιες τα κουβαλούσαν σε
δισάκια στον ώμο. Έπρεπε να φύγουν χαράματα από τη Χώρα για να
προλάβουν όχι μόνο καλή θέση για πλύσιμο, αλλά και για να
προλάβουν να τα πλύνουν και να στεγνώσουν, πριν πάρουν το δρόμο
της επιστροφής.
Αρχικά στον Πύργο υπήρχαν μόνο πλάκες (μεγάλες επίπεδες πέτρες)
που μπορεί να ήταν φυσικές ή χτιστές και όπου οι γυναίκες έπλεναν
γονατιστές. Οταν ο Δήμαρχος Β. Βάστας με δικές του δαπάνες το 1881
,έχτισε το πλυσταριό , το οποίο ήταν ένα κτίριο με θολωτή σκεπή , που
προστάτευε τις γυναίκες από τις καιρικές συνθήκες, το πλύσιμο έγινε
πιο ανθρώπινο. Οι γυναίκες γελούσαν, μιλούσαν, έλεγαν τον πόνο τους,
τραγουδούσαν, χωρίς να βρέχονται το χειμώνα και να σκάνε από τη
ζέστη το καλοκαίρι.
Χρησιμοποιούσαν καυσόξυλα για να ζεστάνουν νερό σε καζάνια
στηριγμένα σε πέτρες. Στο καζάνι με τα άπλυτα τοποθετούσαν το
σταχτόνερο (αλισίβα) για καλύτερο καθαρισμό και μαλάκωμα των
ρούχων. Αν χρειαζόταν , πριν τα ξεβγάλουν , τα βουτάγανε σε καθαρό
βραστό νερό για να τα απολυμάνουν (από ψείρες κλπ). Στη συνέχεια τα
νεροβγάζανε σε ξάστερο νερό και τα απλώνανε απέναντι στην πλαγιά,
στις πέτρες , στα φρύγανα και τους ξερολιθικούς τοίχους για να
στεγνώσουν.
Τα χοντρά ρούχα π.χ. μπατανίες, χαλιά, κουρελούδες, χράμια, δισάκια
κλπ ήταν ασήκωτα και αδύνατον να πλυθούν στα χέρια. Τα
τοποθετούσαν στα σημεία που έρρεε το νερό και τα χτυπούσαν με τους
κόπανους για να φύγουν τα νερά και οι βρωμιές.
Σε αυτούς τους δύσκολους και κοπιαστικούς χρόνους η όλη διαδικασία
αποτελούσε και μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να συζητηθούν όλα τα
τελευταία νέα της τοπικής επικαιρότητας, να «κουσελιάσουν» δηλαδή
όπως λέγεται στην τοπική διάλεκτο. Μαζεύονταν όλες μαζί και
τραγουδούσαν και σχολίαζαν όλα τα διαδραματιζόμενα της Χώρας.
Πείραζαν η μια την άλλη και συναγωνίζονταν για την πιό αστραφτερή
μπουγάδα.
Μαζί με τις Θερμιώτισσες ακολουθούσαν και τα παιδιά , ιδίως τα
κορίτσια, γιατί τα αγόρια βοηθούσαν τους πατεράδες στα χωράφια.
Ήταν γι’ αυτά μια ευκαιρία να πλατσουρίσουν στα νερά, να πιάσουν
βατραχάκια , αλλά και να βοηθήσουν και τις μανάδες στην πλύση.
Το πλυσταριό του Πύργου άρχισε να εγκαταλείπεται σταδιακά, από
τότε που η Χώρα απέκτησε δίκτυο ύδρευσης, οπότε το νερό μπήκε στα
σπίτια και κάθε ένα νοικοκυριό, διαμόρφωσε πια τη δική του οικιακή
εγκατάσταση. Τη δεκαετία του 1980 ελάχιστες Θερμιώτισσες το
χρησιμοποιούσαν πια.
Και φτάνουμε το Σεπτέμβρη του 2019 όπου μια παρέα ρομαντικών και
τολμηρών, με αγάπη για την ιστορία και παράδοση του νησιού τους
ξεκινά δράση. Με εμπνευστή και πρωτεργάτη τον
μουσικοσυνθέτη Γιάννη Μαχαίρα, ο Τζώρτζης Μάνεσης, ο Γιώργος
Έυσταθίου, ο Αντώνης Καντρής , ο Θοδωρής Κλάρας , ο Γιώργος
Πασχάλης , και ο Κώστας Κανελλόπουλος, με σκληρή δουλειά έφεραν στο φως το πλυσταριό.
Τώρα οι γούρνες και το κτήριο πληγωμένο έχουν να διηγηθούν πολλά.
Ειρήνη Βλαστάρη.
