του Γιάννη Αποστολόπουλου
Δεν ήταν βέβαια κεραυνός εν αιθρία η αλλαγή του καθεστώτος της Αγια Σοφιάς από μουσείο σε τζαμί, αλλά μία αναμενόμενη εξέλιξη, παρά τις μικρές ελπίδες που άφηναν οι γενικευμένες διεθνείς αντιδράσεις. Και η χθεσινή απόφαση του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου της Τουρκίας που άνοιγε το δρόμο για την επαναφορά του κορυφαίου μνημείου της Χριστιανοσύνης σε ισλαμικό τέμενος, αναμφίβολα κινείται στην τροχιά της πολιτικής Ερντογάν.
Ο εντυπωσιακός καθεδρικός ναός της Κωνσταντινούπολης, η ιστορική Αγιά Σοφιά, μεγάλο έργο του Ιουστινιανού, μετατράπηκε σε τζαμί μετά την άλωση της Πόλης από τον σουλτάνο Μωάμεθ τον πορθητή. Και έκτοτε η αλλαγή εκείνη ήταν η μεγάλη σκιά για ολόκληρο το χριστιανικό κόσμο.
Το καθεστώς αυτό καταργήθηκε και ο ναός μετατράπηκε σε μουσείο το 1934 από τον Κεμάλ Ατατούρκ, που από την ανάδειξή του στην ηγεσία της Τουρκίας δρομολόγησε τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό και τον εκσυγχρονισμό της άλλοτε οθωμανικής αυτοκρατορίας. Εγκαθίδρυσε την πρώτη τουρκική Δημοκρατία, με βασική επιλογή του τον περιορισμό του ρόλου του Ισλάμ και την καθιέρωση του λεγόμενου «κοσμικού κράτους», πέρα από τα όρια της μπούργκας και του φερετζέ.
Οι αλλαγές που επέφερε ο Ατατούρκ έδωσαν μια άλλη εικόνα στην Τουρκία, η οποία εμφανιζόταν σαν περισσότερο δημοκρατική σε σύγκριση με τις άλλες μουσουλμανικές χώρες και πιο κοντά στις δυτικοευρωπαϊκές αρχές και αξίες.
Η άνοδος του Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία, σηματοδοτούσε και την αλλαγή πλεύσης στην γειτονική χώρα , με σταδιακή αναβάθμιση της επιρροής του θρησκευτικού παράγοντα, των σουνιτών του Ισλάμ, στα πολιτικά πράγματα .
Έτσι διαμορφώθηκαν δύο κεντρικά πολιτικά ρεύματα των κοσμικών (με ισχυρά ερείσματα στο στρατό) που στήριζαν τις αρχές του κεμαλισμού με τις εκσυγχρονιστικές κατευθύνσεις και των ισλαμιστών που επεδίωκαν την ανάκτηση του ισχυρού πολιτικού τους ρόλου.
Ο νεοσουλτάνος Ταγίπ Ερντογάν προφανώς απετέλεσε το κυρίαρχο χαρτί για τις ισλαμιστικές αντιλήψεις, ενδυναμωμένος μάλιστα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα.
Αντίθετα οι κοσμικοί εμφανίζονται αποδυναμωμένοι, μετά μάλιστα και την απόλυτη επιβολή του Ερντογάν στις ένοπλες δυνάμεις, που θεωρούνταν άλλοτε θεματοφύλακες του κεμαλισμού και του κοσμικού κράτους, και συνήθως , με το πρόσχημα αυτό. περνούσαν σε επεμβάσεις και πραξικοπήματα.
Η αλλαγή του καθεστώτος της Αγιά Σοφιάς από μουσείο σε τζαμί, είναι και μία ακόμη κίνηση στην διαμάχη κοσμικών και ισλαμιστών, με το ξήλωμα μιας ακόμη απόφασης του Ατατούρκ.. Ο Ταγίπ Ερντογάν, με τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα και τις επεμβάσεις σε Συρία και Λιβύη αντιμετωπίζει μείωση στη δημοτικότητά του, όπως έδειξαν και οι δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη με την εκλογή Ιμάμογλου. Έτσι ο Τούρκος πρόεδρος προσπαθεί να αξιοποιήσει τον θρησκευτικό παράγοντα, τροφοδοτώντας τον ισλαμικό φανατισμό, με πισωγύρισμα σε παρωχημένες αρχές και αντιλήψεις.
Βέβαια η Αγιά Σοφιά, είτε ως μουσείο είτε ως τζαμί, θα παραμένει πάντοτε ως κορυφαίο μνημείο της χριστιανοσύνης και του παγκόσμιου πολιτισμού και θα σηματοδοτεί μια λαμπρή περίοδο της ιστορίας, με τους θρύλους και τις παραδόσεις που την ακολουθούν.
