Αλέξανδρος Παπαναστασίου ο μεγάλος ηγέτης! Του Γιάννη Αποστολόπουλου

20 Νοεμβρίου 2021
4:07 μμ

Συμπληρώνονται 85 χρόνια απουσίας του μεγάλου πολιτικού ηγέτη Αλέξανδρου

Παπαναστασίου, που έφυγε ξαφνικά από τη ζωή στις 17 Νοεμβρίου 1936, σε ηλικία εξήντα

χρονών.

Οι πρωτοπόρες ιδέες του ,οι ασυμβίβαστοι αγώνες του αλλά και το υψηλό πολιτικό ήθος, που

σπανίζει ιδιαίτερα στην εποχή μας, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της πολιτικής του διαδρομής.

Πατρίδα του η ιστορική μας κωμόπολη, το Λεβίδι, ενώ γεννήθηκε στην Τρίπολη στις 8 Ιουλίου

1876. Πατέρας του ο φιλόλογος-γυμνασιάρχης Παναγιώτης Παπαναστασίου , που είχε

διατελέσει και βουλευτής Μαντινείας, την περίοδο 1902-1904. Μητέρα του η θυγατέρα του

δημάρχου Λεβιδίου Κωνσταντίνου Αποστολόπουλου,η ΜαριγώΑποστολοπούλου. Στο επίθετό

της ο αείμνηστος πρωθυπουργός προσέθετε και το επώνυμο Ρογάρη, όπως ήταν το αρχικό του

γένους μας, με ρίζες από την Κωνσταντινούπολη, και έτσι σύνθετο το συναντάμε σε πολλές

βιογραφίες του.

Με ενδιάμεσους σταθμούς την Καλαμάτα και τον Πειραιά η οικογένειά του εγκαταστάθηκε το

1890 στην Αθήνα, όπου ο ίδιος ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές. Στη συνέχεια

επεράτωσε τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετά αναχώρησε για

μεταπτυχιακές σπουδές στις κοινωνικές επιστήμες, φιλοσοφία και νομικά στα πανεπιστήμια

Χαϊδενβέργης και Βερολίνου και κατόπιν στο Λονδίνο και το Παρίσι.

Με την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1907 άρχισε να ασχολείται με τα κοινά. Το 1908 ίδρυσε

την «Κοινωνιολογική Εταιρία» και το 1910 ίδρυσε το Λαϊκό Κόμμα με το οποίο εκλέχτηκε τον

ίδιο χρόνο για πρώτη φορά βουλευτής, εγκαινιάζοντας μία μακρά πολιτική θητεία με

σοσιαλδημοκρατικό προσανατολισμό. Ανέλαβε πολλές υπουργικές θέσεις σε κυβερνήσεις του

Ελευθερίου Βενιζέλου .Αρχικά αναλαμβάνει το Υπουργείο Συγκοινωνιών, και προσωρινά και τα

υπουργεία Εσωτερικών και Περίθαλψης.

Επιτελεί σημαντικό έργο στην αναδιοργάνωση και ανάπτυξη των μέσων μαζικής μεταφοράς,

των ταχυδρομείων και του τηλεφωνικού δικτύου. Ακόμη ιδιαίτερη η συμβολή του στη νομοθεσία

για τα σχέδια πόλεων και τον έλεγχο των δημοσίων έργων.

Μεγάλη η μεταρρύθμιση που προώθησε για την αναδιοργάνωση του Εθνικού Μετσόβιου

Πολυτεχνείου, η οποία χαρακτηρίστηκε επανάσταση του Παπαναστασίου ή «Παπανάσταση».

Καθοριστικός είναι ο ρόλος του στην ανοικοδόμιση της Θεσσαλονίκης, μετά τις εκτεταμένες

καταστροφές από την πυρκαγιά του 1917, ενώ λίγο αργότερα πρωτοστατεί στην ίδρυση εκεί του

Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου.

Το 1922 μετονόμασε το Λαϊκό Κόμμα σε «Δημοκρατική Ένωση» που λίγα χρόνια αργότερα

πήρε τον οριστικό τίτλο «Αγροτικόν και Εργατικόν Κόμμα».

Η ορεινή αρκαδική γή και η σκληρή ζωή των κατοίκων της έδωσαν τα πρώτα εναύσματα στην

ευαισθησία του για τον κόσμο της αγροτιάς, για τον οποίο έδωσε συνεχείς αγώνες. Έτσι ο ίδιος

ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου σημειώνει: «…Ο αγροτισμός που χαρακτηρίζει την

πολιτική μου, … εριζοβόλησε στην ψυχή μου πολλά χρόνια τώρα, όταν τα καλοκαίρια που

έμενα στο Λεβίδι έβλεπα τους συγγενείς μου (σχεδόν όλοι οι Λεβιδιώτες είναι συγγενείς

μου), να βασανίζονται από τα ξημερώματα ως το βράδυ για να καλλιεργούν τη

σκληροτράχηλη γή του τόπου εκεί. Τους έβλεπα μαύρους από το λιοπύρι, κάθιδρους και

νευρώδεις ή βουτηγμένους στη λάσπη και βρεγμένους ως το κόκκαλο…»
Και σε άλλο σημείο τονίζει: «Δεν είναι υπερβολή αν ειπώ ότι η πολιτική μου σκέψη και η

πολιτική μου αντίληψη θα ήταν φτωχότερες αν έλειπε αυτός ο στενός σύνδεσμος και η

στενή επαφή με το Λαό της Αρκαδίας».

Αναλαμβάνοντας το 1926 το υπουργείο Γεωργίας στην οικουμενική κυβέρνηση Ζαίμη ,

προώθησε τη δημιουργία αγροτικών συνεταιρισμών και την αποκατάσταση των ακτημόνων

καλλιεργητών. Ακόμη για την χρηματοδότηση του αγροτικού κόσμου αγωνίστηκε για την

δημιουργία ειδικού πιστωτικού φορέα και έτσι ιδρύθηκε η Αγροτική Τράπεζα.

Οπαδός της ειρήνης και της συνεργασίας των Βαλκανικών λαών, χωρίς ξένες επεμβάσεις,

πρωτοστάτησε στην σύγκλιση πολλών διαβαλκανικών διασκέψεων με σημαντικά

αποτελέσματα στη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των κρατών της χερσονήσου του Αίμου.

Εκείνο βέβαια που κυριάρχησε στην όλη πολιτική διαδρομή του ήταν ο μακροχρόνιος αγώνας

του για την κατάργηση της βασιλείας και την καθιέρωση της δημοκρατίας.

Στις 12 Φεβρουαρίου του 1922, δημοσιεύει το ιστορικό «Δημοκρατικό Μανιφέστο»

εναντίον των ανακτόρων για το οποίο καταδικάστηκε και φυλακίστηκε καί τελικά αφέθηκε

ελεύθερος από την Επαναστατική Επιτροπή.

Στις εκλογές της 16ης Δεκεμβρίου 1923 το κόμμα του κερδίζει 70 έδρες. Στις 12 Μαρτίου

1924 ορκίζεται πρωθυπουργός, θέση στην οποία παραμένει για τέσσερις μήνες περίπου, μέχρι τις

18 Ιουλίου. Την πρωθυπουργία θα αναλάβει και πάλι, για λίγο, στις 27 Μαίου 1932 ,αλλά

παραιτείται λίγες ημέρες αργότερα στις 4 Ιουνίου, καθώς δεν στηρίχθηκε από την πλειοψηφία

της Βουλής.

Με την ανάληψη της πρωθυπουργίας το 1924 πραγματοποιεί το μεγάλο πολιτικό στόχο του

για την αλλαγή του πολιτεύματος. Έτσι στις 25 Μαρτίου 1924 σε πανηγυρική συνεδρίαση

της 4ης Συντακτικής Συνέλευσης εισηγείται την κατάργηση της Βασιλείας και εγκαθίδρυση

της αβασίλευτης δημοκρατίας.Το νέο πολίτευμα επικυρώνεται με δημοψήφισμα είκοσι ημέρες

αργότερα. Για την μεγάλη αυτή αλλαγή και τον ασυμβίβαστο αγώνα του ο Αλέξανδρος

Παπαναστασίου έμεινε στην ιστορία ως ο «Πατέρας της Δημοκρατίας».

Όμως ο μεγάλος πολιτικός ηγέτης δεν θεώρησε την αλλαγή του πολιτεύματος ως αυτοσκοπό,

αλλά ως αφετηρία μιας νέας πορείας, που δεν θα περιοριζόταν στο επίγραμμα αλλά θα

υπηρετούσε την ουσία της δημοκρατίας . Για τούτο και εστηλίτευσε τις ευτελείς

παλαιοκομματικές μεθόδους που επακολούθησαν. Χαρακτηριστικά αναφέρει:

«.. Εκείνοι οι πολιτευόμενοι και εκείναι αι πολιτικαί ομάδες αι οποίαι είτε την τελευταίαν

στιγμήν εσύρθησαν ή και εξ αρχής ετάχθησαν …εις τον υπέρ της Δημοκρατίας αγώνα, δεν

είδαν εις την δημοκρατικήν ιδέαν παρά την ικανοποίησιν της προσωπικής των αντιθέσεως

προς την αντίπαλον πολιτικήν παράταξιν, ουδέποτε δε ενεβάθυναν εις την υψηλοτέραν

έννοιαν της Δημοκρατίας….. Άφησαν να εκδηλωθή ένας αχαλίνωτος ατομισμός και

εξηκολούθησαν τας παλαιάς πολιτικάς μεθόδους την παλαιάν τακτικήν…»

Το νέο πολίτευμα διατηρήθηκε μέχρι τον Νοέμβριο του 1935, οπότε έγινε επαναφορά της

Βασιλείας, η οποία καταργήθηκε οριστικά το 1974 και η Δημοκρατία είναι πλέον το σταθερό και

αναμφισβήτητο οριστικό μας πολίτευμα.

Περιοριζόμαστε στη σύντομη αυτή αναφορά μας να δώσουμε μόνο το στίγμα της σκέψης και

πολιτικής διαδρομής του μεγάλου Αρκάδα πολιτικού.

Κάθε χρόνο ο Σύλλογος Λεβιδιωτών Αττικής, που φέρει και το όνομα του Αλέξανδρου

Παπαναστασίου, τελεί το καθιερωμένο ετήσιο μνημόσυνο.

Εφέτος, λόγω της πανδημίας, η εκδήλωση έγινε σε στενό κύκλο. Έτσι αντιπροσωπεία του Συλλόγου, το περασμένο Σάββατο,

τέλεσε τρισάγιο στον τάφο του μεγάλου συμπατριώτη μας, με την συμπλήρωση ογδόντα πέντε

χρόνων από την αποδημία του.