Του Αλκη Φιτσόπουλου
Η κατάσταση στη σύγχρονη Ελλάδα μοιάζει με το «Μεροκάματο του Τρόμου», του Κλουζό και την πνευματική αποχαύνωση για την οποία μίλησε ο Σοπενχάουερ, δηλαδή για την ατονία του πνεύματος (του ποιου;)
Θα έχετε δει την θρυλική ταινία «Το Μεροκάματο του Τρόμου». Οι τέσσερις οδηγοί δυο φορτηγών κάπου στην Λατινική Αμερική μεταφέρουν νιτρογλυκερίνη έναντι αδράς αμοιβής, λόγω της υψηλής επικινδυνότητας να οδηγήσουν σε ένα κακοτράχαλο μέρος, πάνω στα βουνά. Η νιτρογλυκερίνη επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί για την κατάσβεση της φωτιάς σε πετρελαιοπηγή, για αυτό και η υψηλή αμοιβή.
Σε ένα διάλειμμα της οδήγησης, σταματούν και ουρούν όλοι μαζί. Εκείνη, ακριβώς, την στιγμή, ο σκηνοθέτης Ανρί Ζορζ Κλουζό μας φανερώνει τη σύσταση μιας αυτοσχέδιας και ιδιότυπης «αδελφότητας» των οδηγών, εμπρός στο φόβο του θανάτου. Ένα από τα δυό φορτηγά θα κατακρημνιστεί κι ο οδηγός με τον συνοδηγό θα χάσουν την ζωή τους.
Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι ο φόβος, πραγματικός ή φανταστικός, όπως και η απειλή, συσπειρώνει τους ανθρώπους με ή χωρίς συνειδητότητα. Είναι το συναίσθημα της αυτοσυντήρησης που κυριεύει το μυαλό.
Ας δούμε την ταινία σε μια μεταφυσική πραγματικότητα. Εκεί, ανάμεσα στα βράχια και τους επικίνδυνους ατραπούς, υπήρχαν πάρτυ με ποτό και γυμνές γυναίκες. Ποια θα ήταν η ψυχολογική κατάσταση των οδηγών; Στο επιτηδευμένο τοπίο θα λειτουργούσε ο αποπροσανατολισμός της σκέψης, που θα επέφερε πνευματική ατονία έναντι του φόβου. Ο κίνδυνος θα συνέχιζε να υφίσταται, φυσικά. Κι αν το το φαινόμενο επαναλαμβάνοταν κάθε 500 μέτρα, τότε το λόγο έχει ο Αρθουρ Σοπενχάουερ:
«Η ατονία του πνεύματος συνδέεται σταθερά με την ατονία της αισθαντικότητας και της διεγερσιμότητας». Ο φόβος του αβέβαιου των οδηγών θα είχε, πια, δευτερεύοντα ρόλο, θα προείχε η «φάση» της στιγμής. Αυτό ακριβώς, είναι το ζητούμενο. Η αβεβαιότητα για το άμεσο ή απώτερο μέλλον, πρέπει να μετριαστεί ή εξαφανιστεί συναισθηματικά στο συνειδητό των τεσσάρων οδηγών της ταινίας και των «οδηγών» του σήμερα.
Διότι όποιος αισθάνεται, μοιραία, αντιδρά. Λέει ο Σοπενχάουερ: «Από την άλλη πλευρά, η υψηλή ευφυΐα έχει ως άμεση προϋπόθεση της μία αυξημένη ευαισθησία και ως ρίζα της μία σφοδρή βούληση, άρα και πάθος. Από την σύζευξη της με τις ιδιότητες αυτές, προκύπτει μία πολύ μεγαλύτερη ένταση όλων των συγκινήσεων και μία αυξημένη ευαισθησία για τους ψυχικούς, ακόμη και για τους σωματικούς πόνους». Για τους ευφυείς, όχι για τους επιτηδευμένα ηλιθίους.
Στη σημερινή Ελλάδα, όλοι μας είμαστε οδηγοί των φορτηγών στο μεροκάματο του τρόμου. Όχι, όλοι. Οι πολλοί. Όμως, «αδερφότητα» μεταξύ των ανθρώπων υφίσταται ενώπιον της αβεβαιότητας (πληθωρισμός, ακρίβεια, φτώχεια, κραυγές πολέμου), αλλά μία πνευματική αποχαύνωση, ατονία που την αναφέρει ο Σοπενχάουερ. Η δε, ενδεής πνευματικότητα του κόσμου, απόρροια της επιτηδευμένης χορήγησης «αντιβιοτικών» καταστολής της σκέψης μέσω τηλεοπτικών trash προγραμμάτων, αλλά και η αιχμαλωσία της virtual reality των social media, αφαιρούν κάθε διάθεση συλλογικής αντίδρασης, με συνέπεια την μετατροπή τους σε ένα σωρό αποχαυνωμένων ηλιθίων. «Ένας βλαξ, περιβεβλημένος με πορφύρα», όπως τον χαρακτηρίζει ο Σοπενχάουερ.
Κυρίως η νεολαία μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον κοινωνικής αφαίμαξης των αυτονόητων, που δυστυχώς, δεν κληρονόμησε από την προηγούμενη γενιά. Είναι οι οδηγοί του μεροκάματου του τρόμου, των 300 ευρώ και αντί στο κακοτράχαλο δρόμο να αποποιηθούν τις νοσηρές νοητικές και αποκρουστικές παραστάσεις που τους σερβίρουν, συμβιβάζονται στη μοναχικότητα των δωρεάν megabytes, του απεριόριστου χρόνου ομιλίας, των «memes», των χαζών έως και επικίνδυνων challenge του Τικ Τοκ, αφενός κι αφετέρου, δεν υπάρχει τοπίο διεγερσιμότητας, όπως αναφέρει ο Σοπενχάουρερ. Μόνο που το ένα από τα δυο φορτηγά της ταινίας έπεσε στο γκρεμό…
