Δυναμική και τεκμηριωμένη παρέμβαση από τον Κριτικό Τέχνης και καθηγητή κ. Μάνο Στεφανίδη για τον βανδαλισμό στην Εθνική Πινακοθήκη στην Αθήνα.

Η τριετίζουσα δάμαλις, τα κέρατα της Παναγίας και οι Φαρισαίοι υποκριτές

(Δάμαλις τον μόσχον η τεκούσα…) από τους Χαιρετισμούς

Του Μάνου Στεφανίδη*

Όπως αποκάλυψε στον Λιάγκα ο ίδιος, ο ψυχάκιας βουλευτής, η πέτρα του σκανδάλου, η Παναγία που καπνίζει – εδώ θυμήθηκα τον Στούρουα, την Καρέζη και την Άννα Μακράκη που κάπνιζε στην Επίδαυρο – δεν (ΔΕΝ ) περιλαμβανόταν στα επίμαχα έργα της έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη, αλλά την εντόπισε στο διαδίκτυο και… έτσι εξεμάνη. Ο δε Λιάγκας που τον άφησε επί μισή ώρα να αφρίζει, παραδέχτηκε πως τα συγκεκριμένα έργα δεν τα επισκέπτονται σχολεία και έτσι προστατεύονται τα παιδιά. Το θέμα είναι, πως όχι μόνο τα παιδιά αλλά και ολόκληρη η ελληνική κοινωνία είναι εκτεθειμένη καθημερινά σε τέτοια τηλεοπτικά σκουπίδια. Σε τέτοιον αφιονισμό. Έχει όμως και συνέχεια: Ο βουλευτής – που οργάνωσε μεθοδικά την προκάτ έκρηξη και το σκάνδαλο – δήλωσε ότι τον σκανδάλισε μια Παναγία με κέρατα που εξετίθετο.

“Μα έχει κέρατα η Παναγιά μας κ. Λιάγκα μου;” Αναρωτήθηκε. “Όχι δεν έχει.Το σωστό να λέγεται” απάντησε αμέσως κι ο άλλος φωστήρας, ο τηλεοπτικός.

Ε, να λοιπόν που έχει κέρατα η Παναγία κυρ Λιάγκα μου. Και να το πεις και στα παιδιά σου. (Εξ άλλου κερασφόροι θεοί είναι γνωστό θέμα από την αρχαιότητα). Όπως ο ίδιος ο Χριστός παρουσιάζεται ως Αμνός έτσι και η Θεοτόκος αποκαλείται “δάμαλις” αναλογικά στην υμνογραφία. Να τι γράφει το λεξικό: “Δάμαλις θηλυκό. η δαμαλίδα, η δαμάλα, η νεαρή αγελάδα; (μεταφορικά) κοπέλα παρθένα”. Άρα δάμαλις= παρθένα= Θεοτόκος. Όλη η τέχνη προχωρά μέσα από τέτοιες μεταφορές και μετωνυμίες. Ω γραμματείς, φαρισαίοι και υποκριταί. Ιδού ακόμη κάτι σχετικό που κι εγώ ψάρεψα απ’ το διαδίκτυο:

“…Η αγία ζωή της Θεοτόκου, από αυτή τη γέννησή της, είναι συνυφασμένη με θαυμαστά γεγονότα και γεμάτη από εξαιρετικές ευλογίες. Μόνη αυτή, απ’ όλες τις γυναίκες, γεννήθηκε εξ επαγγελίας, δηλαδή ύστερα από αγγελική πρόρρηση.

Ύστερα από τρία χρόνια οδηγήθηκε κατά θεία νεύση στα Άγια των Αγίων «ως τριετίζουσα δάμαλις». Εκεί η Θεοτόκος Μαρία παρέμεινε δώδεκα χρόνια και τρεφόταν υπερφυσικά με ουράνια τροφή. Την ετοίμαζε έτσι ο Θεός για το μεγάλο υπούργημά της ενσάρκου οικονομίας. Την ετοίμαζε για να την αναδείξει «κεχαριτωμένη», να την κοσμήσει δηλαδή με όλα τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος…”

Αλλά και η νύμφη Ιώ που έσμιξε μαζί της ο Δίας με μορφή σύννεφου, μεταμορφώθηκε μετά σε κερασφόρο αγελάδα για να μη την ανακαλύψει η ζηλιάρα Ήρα. Καταπληκτικές εικόνες: Ο έρωτας, η επιθυμία και η υγρασία τους, το σύννεφο που έφερε βροχή. Η ζήλια και η εκδίκηση και η τιμωρία. Και το κορίτσι που γίνεται γυναίκα σ’ ένα κόσμο ανδρών. Ίσως η συγκεκριμένη Παναγία – πέτρα του σκανδάλου, να είχε και μια τέτοια αναφορά. Αρκεί να μην αντιμετωπίσουμε την τέχνη με δικονομικά τσιτάτα, συνταγματικά άρθρα, αστυνομικές ή αγορονομικές διατάξεις, η τηλεοπτική κατήχηση και λειτουργική.

Τα έργα του Κατσαδιώτη όπως και άλλων σύγχρονων δημιουργών του Στέλιου Φαϊτάκη, του Βασίλη Αγγελόπουλου, του Κώστα Λάβδα – πρωτοπόροι σ’ αυτή την έρευνα στάθηκαν ο αείμνηστος Νίκος Αλεξίου και ο Δημήτρης Ζουρούδης – εμπνέονται από θέματα και μοτίβα της ανατολικής παράδοσης και της βυζαντινής εικονογραφίας. Κι αυτό είναι πολύ παρήγορο για μια σύγχρονη τέχνη, αδιάφορη και ημιθανή λόγω εξυπνακισμού και λόγω ναρκισσισμού. Μια τέχνη χωρίς τον τρόμο του μεταφυσικού. Μια τέχνη που βουλιάζει στην κοινοτοπία γιατί έχει απολέσει προ πολλού την υπερβατική της διάσταση. Αυτή είναι η σαγήνη του αλλόκοτου, αυτή και η γοητεία του παράδοξου που δεν τολμούν να κατονομάσουν οι “υπεύθυνοι διοργανωτές”.

Ανάλογα, ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης εν είδει αυτοπροσωπογραφίας, αποδίδει τον

Άγιο Χριστόφορο, όπως ακριβώς τον θέλει η παράδοση, δηλαδή ως τερατόμορφο και κυνοκέφαλο (Άνουβις;). Αφού πάντα το ιερό είχε σχέση με το φρικώδες και το τρομερό.

ΥΓ. Και μ’ ετούτα και με τ’ άλλα ή ακροδεξιά καλπάζει τόσο στην υπόλοιπη Ευρώπη όσο και στον τόπο μας κι όλοι εμείς σφυράμε κλέφτικα – με πρώτη την κυβέρνηση – ενώ είμαστε έτοιμοι να σκανδαλιστούμε στο πρώτο νεύμα του πρώτου αγράμματου ή σχιζοφρενούς. Οι “υπεύθυνοι” πάλι αρνούνται ν’ αναλάβουν τις ευθύνες της υπεύθυνης θέσης τους. Βλέπετε, κομματικά στελέχη και δημοσιοσχεσίτες είναι, επιστήμονες και διανοούμενοι δεν είναι.

* Ο Μάνος Στεφανίδης είναι Ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ, και ιστορικός Τέχνης